- Hə, gəzib gəldinmi? Yaxşı eləyib, xoşca da gəlmisən.
Sabah saat on ikinin
yarısında Əzizə xanımın otağında səni gözləyirəm. Danışdıq, vəssalam!
Dəstəyi yerə qoyandan sonra məni təəccüb bürüdü. Heç mən demədim nəyə
görə zəng eləmişəm. Heç kitab söhbəti olmadı. Heç aman vermədi deyəm ki, Əli
müəllim, demişdiniz zəng elə, kitabının plana düşməyinə kömək edərəm.
Yəni, bu beş-altı gündə mənim kitab məsələm Əli müəllimin yadından
çıxmayıb. Mənə elə gəldi ki, bu beş-altı gündə bu adam ancaq mənim haqqımda
fikirləşib.
... Katibənin yanında heç kəs yox idi. O, başı aşağı makinada nəsə yazırdı.
Yaxınlaşıb Əli müəllimin buraya gəlib-gəlmədiyini soruşdum. Katibə əl saxlayıb:
- Siz kimsiniz, - dedi, - adınız nədir?
Mən adımı deyən kimi o, durub direktorun kabinetinə getdi. Katibədən əvvəl Əli
müəllim özü çıxdı. Sol qolunu irəli uzadıb, gülə-gülə:
- Hardasan, - dedi,
- gör neçə dəqiqə gecikmisən, - saatını pəncərə işığına
tutub - nə az, nə çox, önca dəqiqə, üzün ağ olsun, gəl içəri görüm. Heç nə
demədim. Əslində deməyə sözüm də yox idi. Mən sadəcə olaraq Əli müəllimin bu
qədər dəqiq adam olduğunu bilmirdim. Qeyri-ixtiyari Mirqasım əminin sözlərini
xatırladım: “Alı Qaraoğlu sözü bütöv insandır, dəqiq adamdır”.
Ağlım bəzi böyük adamların çağırışına getmişdi. Gəl, deyib saatlarla qapıda
gözlədənlərə, katibəyə “mən yoxam” deyib dal qapıdan çıxıb gedənlərə.
- Əzizə xanım, sənin yanına bu cavanın kitabı üçün xahişə gəlmişəm. Gərək
işi ancaq və ancaq Səməd Vurğunun xatirəsinə ehtiram olaraq düzəldəsən. Bu
cavanın zəhmətini batırmaq da insafsızlıq olardı.
Əzizə xanım:
- 1979-cu ilin planında nəzərə alaram, - dedi, - üzünü Əli müəllimə
tutub:
- özünüz bilirsiniz ki, yubileyə artıq gecdir.
Əli müəllim fikrə getdi. Gah mənim üzümə baxdı, gah da Əzizə xanımın. -
Bu kişinin əsəri hazırdır, - dedi, niyə çox uzağa salırsan? Bəlkə mənim xatirimə bir
il qabağa çəkəsən, qoy 1978-ci il olsun.
- Onu da eləyərəm, ancaq beşcə çap vərəqinə zorla imkan var. Şəmistanın
əsəri isə səkkiz çapdan çoxdur.
Əli müəllim yenə əli çənəsində susdu.
- Rəhmətlik Səməd demişkən, sən həmişə arxasız cavanlara arxa olmusan,
ay Əzizə xanım, indi nə oldu ki, bu cavana üçcə çapı qıymadın.
Əzizə xanım mehriban, xoş təbəssümlə gülümsünüb:
-
Olan yerdən Əli müəllim, - dedi, mənim özüm də Şəmistanın axtarışlarını
izləyirəm...
Mən buna da razı idim. İstəyirdim deyəm ki, Əli müəllim, elə beş çap da bəs
eləyər, amma işin sonunu gözləyirdim. Fikirləşirdim ki, bəlkə artdı.
Əli müəllim:
- Eybi yoxdu, qoy beş olsun, - dedi, üzünü mənə tutub - fikir eləmə, yaxın
vaxtlarda yeni “Yazıçı” nəşriyyatı açılacaq, onda sənin əsərini özüm bütöv çap
elətdirəcəm.
Çıxdıq. Pilləkənləri düşə-düşə Əli müəllim mənə axtarışları davam etdirməyi
tövsiyyə edirdi.
-
Kitaba görə ruhdan düşmə, gec-tez çap olunacaq, - dedi. İşin başlanğıcı
həmişə çətin olur. Onu da sənə məsləhət görürəm ki, çağırılan yerə vaxtında
gəlməkdən çəkinmə. Çağrılmısansa, demək burda utanmağın, çəkinməyin yeri
yoxdu. Birdən mən hövsələli olmayaydım, olardı hövsələsizin biri, çıxıb
gedərdi. Başqa bir idarədə də sənin kimi işi düzəlməyənin biri məni gözləyir. O
yazığa da söz vermişəm...
Bu sözlərdən hiss elədim ki, Əli müəllim mənim kimi hansı arxasızınsa
köməyinə gedir.
Xəcalət çəkə-çəkə üzr istədim. Daha deyə bilmədim ki, inamsızlıq məni
gecikdirmişdi.
Kitabım 1978-ci ilin tematik planına daxil oldu. Aradan üç,
ya da dörd ay
keçmişdi. Nəşriyyatda işləyən yaxın dostum bir dəfə məni görüb dedi:
- Sənə bir sirr deyəcəm, amma gərək öz aramızda qala. Mən dəqiq
öyrənmişəm.Sənin kitabını Mətbuat Komitəsində plandan çıxardıblar. Hələ gec
deyil. Bircə çarəsi var. Üç-dörd günə kimi o kişini tapıb desən işin bəlkə də
düzələr. Əli Vəliyevsiz heç nə eləmə, heç oralara hərlənib demə ki, mənim
kitabımı plandan niyə çıxartmısınız.
Getməyin işi daha da korlaya bilər.
Yazıçılar İttifaqına
gəldim ki, bəlkə Əli müəllimi tapıb dərdimi deyəm.
Dedilər ki, o, yarım aydan çoxdu Kəlbəcərdə istirahət edir. Elə bil qol-qanadımı
qırdılar. Bikef, fikirli evə gəldim. Birdən ağlıma gəldi ki, qoy zəng eləyim, bəlkə
gəlib, evdədi.
- Əli müəllim, yaxın bir dostum dedi ki, kitabın başı üstündə qara buludlar
oynaşır. Deyəsən...
- Əyə, kəsə de, görüm nə olub?
- Kitabı plandan çıxardıblar.
- Bu, başqa məsələ. - Ani olaraq duruxdu. - Hə... sən belə elə, sabah saat
altı tamamda mənə zəng elə. Mən hər şeyi öyrənərəm...
- Bəs, mənim gəlməyim lazım deyil? Lazımamsa gəlim, indi
gecikməyəcəyəm...
Gülə-gülə:
- Yox, lazım deyilsən. Sabah zəng elə, cavabını al, vəssalam.
Onun dediyi vaxtda zəng elədim.
- Ə,
Şəmistan, - dedi, - sənin kitabını plandan çıxardanın gərək yeddi
başı olsun. Çox sağ ol ki, vaxtında demisən, bir az da gec desəydin, doğrudan
qanın batmışdı. Get, o dostun kimdisə, ona yaxşı bir qonaqlıq ver. O düz
deyirmiş. Dediyin buludları pərən-pərən elədim.
Bəli, yaxşıların yaxşısı olan, xeyirxah insan Əli Vəliyevin köməkliyi və
qayğısı sayəsində mənim ilk “Vurğun keçib bu yerlərdən” kitabım 1978-ci ildə çap
olundu.
Mən heç vaxt, heç bir qohumumun, doğma adamımın belə mənə eləyə
bilmədiyi Əli Vəliyev yaxşılığını unuda bilməyəcəyəm. İndi səkkiz kitabın
müəllifiyəm. Amma nədənsə, ilk kitabım mənə ilk övladım qədər əziz və
doğmadır. Bu doğmalıq üçün də Əli Vəliyevə minnətdaram. Hər dəfə irili-xırdalı
məclislərdə olanda, kitabdan, qayğıdan söhbət düşəndə Əli Vəliyevin mənə elədiyi
bu təmənnasız yaxşılırı fəxrlə danışıram. Hamı heyranlıqla, təlaşla qulaq asır. Yer-