ŞӘMİsтan nәZİRLİ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
Dostum məni diqqətlə dinləyib bir an fikrə getdi. Mən gözlərimi ondan çəkmirdim ki, tanımadığım məlumatlı bir adamı nişan verəcək. Çünki dostumun bu məsələlərdə son dərəcə əliaçıq olmasına bələdəm. O, əlini cibinə salıb dəftərçəsini çıxartdı. İstədiyi səyifəni tapıb: - Bu günlərdə - dedi, - bizim İncəsənət Muzeyinə bir ana gəlmişdi. Sözün düzü, Qacar familiyasını eşidəndə səni xatırladım. Telefonunu da yazıb götürmüşəm. Görüşsən yaxşı olar, bəlkə Mahrux xanım Qacarın sənə köməyi dəydi. Həmin gün Mahrux xanıma zəng elədim. Polkovnik Şahrux Mirzə Qacarın nəvəsi olduğunu söylədi. Qacarların bu gün bizim müasirimiz olan bəzi məşhur nəsillərlə qohumluq əlaqələri barədə dəyərli məlumatları ilk dəfə Mahrux xanımdan eşitdim. Görüşmək istəyimə məmnuniyyətlə razılıq verdi. Astanadan içəri keçəndə Mahrux xanım məni iki yaraşıqlı gənclə tanış etdi. Bir nənə kimi Kamran Qacarla və Darab Mirzə ilə fəxr etdiyini iftixarla söylədi. Davranışından, danışığından da duydum ki, bu nəvələr tərifəlayiqdirlər. Müxtəlif arxivlərdən Qacarlara aid topladığım fotoşəkillərə birgə baxırıq. Bizimlə birgə əyləşən sakit təbiətli iki gənclə fotoşəkildəki Qacarların oxşarlığına söz ola bilməz. Bu mehriban, iltifatlı ana isə dönə-dönə mənə təşəkkür edir ki, unudulmuş nəslimizin oğulları haqqında bu qədər şəkil və sənəd toplaya bilmişəm. Mahrux xanım doğrudan da öz nəsli haqqında çox şey bilir. Hətta babaları barədə hələ qurtarmadığım yazıdan bir səhv də tapdı. Babam Şahrux Mirzə, - dedi, - 1909-cu ildə Şuşada yox, 1915-ci ildə Cəbrayıl qəzasında vəfat edib, qəbri indi də ordadır. Şahzadə olduğuna və uzun müddət ordudakı nümunəvi xidmətinə görə istefaya çıxan babama Cəbrayıl qəzası Qafqaz canişini tərəfindən hədiyyə olub. Babamın dörd oğlu, üç qızı olub. Kamran Mirzə, Camal Mirzə, Darab Mirzə və Qəhrəman Mirzə. Qızları isə Fəxrisoltan, Tacülmülk və Nimtac xanım idi. Mən Kamran Mirzənin qızıyam. Atam doqquz il Uçkilsənin /Eçmiadzin/ bələdiyyə rəisi olub. Əmim Darab Mirzə hərbçi idi: Peterburqda zadəgan balalarına məxsus hərbi kadet korpusunu bitirmişdir. Tiflisdə işləyirdi. - Mahrux xanım, aradan uzun bir zaman keçib. Siz çox illərin, hadisələrin şahidi olmusunuz. Xatirə dəftərinizə baxıram, maşallah, yadınızda çox şey qalıb. Şəxsiyyətlər, illər, bir də qeydləriniz maraqlıdır. - Düz deyirsiniz, yaddaşımdan şikayətim yoxdur. Uşaqlığımdan yaddaşıma həkk olunan 1918-ci ilin yayıdır. Cəbrayılda yaşayırdıq. Atam Kamran Mirzə xidməti işi ilə əlaqədar Şuşaya getmişdi. O, Cəbrayıl qəzasının pristavı idi. Evdə anam, nənəm, Fərruxa bəyim və nökər-naiblər qalmışdı. Günortaya az qalmış şəhərin iki ağsaqqalı - Məşədi Sadıq və Məşədi İsmayıl əli Quranlı bizə gəldilər. Dedilər ki, Nuru paşa bir azdan şəhərimizə təşrif gətirəcək. Şəhər camaatı belə qərara gəlib ki, Cəbrayılda ən varlı, abırlı ev sizinki olduğu üçün general Nuru paşanı qəbul edəsiniz. Baxmayaraqki, ağa evdə yoxdur... Şəhərin alaqapısı bəzənmişdi. Xalq Nuru paşanı tantənə ilə qarşıladı. O, otuz iki nəfərlik peçati ilə üç gün bizdə qonaq qaldı. Gedən günü anamın, nənəmin hüzuruna gəlib təşəkkür etdi. Nuru paşa məni qucağına alıb alnımdan öpdü, boynuma qızıl Quran keçirdi. Yavəri stolun üstünə bir dəst pul qoyanda anam etiraz etdi. Götürmədi: - Paşa həzrətləri, - dedi, - Siz bizim xalqın xilaskarısınız, inciməyin, paraya ehtiyacımız yoxdur. Təəssüf ki, evin ağası burada olmadı. Yəqin ki, o, Sizə Qarabağ kəhəri bağışlardı. Amma bir bacı kimi mənim kiçik töhfəmdən imtina etməyin, faytonunuza bir xalça qoydurmuşam... 1920-ci ildə olan bir hadisəni də yaxşı xatırlayıram. Bolşeviklərin gələn vaxtı idi. Anam, nənəm və nökər-naiblərlə səkkiz araba yüklə Cəbrayıldan Horadizə qaçdıq. Atamgil bolşeviklərlə vuruşurdu. Əmim Darab Mirzə İranda idi, ordan atama xəbər göndərmişdi ki, kitabxanamı bolşeviklərdən xilas edin. Bolşevik əsgərləri bizi Horadizdə yaxaladılar. Arabaları boşaltdırdılar. Babamın qızıl şaşkasını, atamın üstü daş-qaşla bəzənmiş xəncərini və əmlakını aldılar. Əmim Darab Mirzə anadan olmağım münasibətilə Peterburqdan mənə üstü naxışlı, qotazlı, cilalanmış iki boz atla fayton göndərmişdi. Onu da bolşeviklər aldılar. Mən ağlamadım. Amma ayrıca bir faytona yüklənmiş ailə foto albomunu, babam Bəhmən Mirzənin əlyazmalarını, əmimin kitablarını ortalığa töküb yandıranda hönkür-hönkür ağladım. Mənim orda faytonçumuzla, dayəmlə, anam və atamla, ən başlıcası bir daha qayıtmayacaq faytonumda çəkilmiş şəkillərim yanırdı. Daşnak dığalarının və şişpapaq bolşeviklərin bağıra-bağıra odun dörd tərəfində oynamaqları indidə gözümün qabağındadır. - Mahrux xanım, aprel çevrilişindən sonra çoxsaylı Qacarların başı bəlalar çəkib. Tutulanı, sürgün olunanı, terrorla öldürüləni, bolşevik təzyiqinə dözməyib xaricə qaçanları çox olub. Bəs otuz yeddinin bəd illərində necə, Sizin ailəyə təzyiq olubmu? - 1935-ci ilin payızında mənim adıma NKV-dən xüsusi çağırış vərəqəsi gəldi. Anamla quruyub qaldıq, çox ağır çağırış idi. Bunun arxasında gedər-gəlməz faciəsi dururdu. Səbrli, dəyanətli anam mənə hazırlıq gördü: isti paltar, yüngülvari yemək şeyləri hazırladı. Evimizdə başıpapaqlı bir kişi belə qalmamışdı. Səhər saat səkkizdə xüsusi şöbəyə qəbula getdim. Məni axşam saat səkkizə kimi komendaturada gözlətdilər. Saat səkkizdə silahlı bir nəfər gəlib “yığış gedək”, - dedi. Məni yarıqaranlıq bir dəhlizlə zəif işıqlı bir otağa gətirdi. Rəis saqqallı bir erməni idi. Qarşıma dörd fotoşəkil qoydu: atamın, əmim Darabın, Camalın və Qəhrəman Mirzə Qacarın şəkilləri idi. - Bunları tanıyırsanmı? - dedi. Bilmədim nə deyim. Necə deyim ki, atamı, əmilərimi tanımıram. Nifrət və qeyrət hissi mənə güc gəldi. Niyə də danım, deyə fikirləşdim. Bir-bir adlarını dedim. Sonra qarşıma dörd-beş vərəqdə yazılmış bir siyahı qoydu. - Bunları, - dedi, əmin Darab Mirzə sənə vəsiyyt eləyib: İrandakı duz dağını, əmlakını və külli miqdarda pul və qızılını... Əmimin övladı yox idi, ona görə də varidatını mənə vəsiyyət eləmişdi. Saqqallı rəis: - Get, - dedi, - evdə məsləhət elə, götürün... - Məsləhət yerim yoxdur, - dedim, bu qədər var-dövlət nəyimə lazımdı, bağışlayıram Sovet hökumətinə... Cavabımdan xoşu gələn rəis: Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|