ŞӘMİsтan nәZİRLİ



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə35/157
tarix13.11.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#9969
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   157

edib dörd topunu alanda, polkovnik Həsən bəy Ağalarov döyüşdə göstərdiyi 
igidliyə görə dördüncü dərəcəli “Müqəddəs Georgi” ordeninə layiq görülüb. 
1852-ci ildə isə polkovnik Həsən bəy Ağalarov Qafqaz müsəlman süvari 
polkunun komandiri təyin olundu. Bir il sonra Krım  müharibəsi  başlananda  
Qafqaz oğulları da silaha sarıldılar. Xüsusi döyüş dəstələri yaradıldı. “1853-56-cı 
illər   şərq   müharibəsinin   təsviri” kitabının müəllifi A.F.Qeyrot yazır ki, təkcə 
gəncəlilərdən ibarət iki süvari dəstəsi yaradılmışdı. Onların ümumi sayı min nəfər 
cəsur atlılardan ibarət idi. Bu süvarilər hansı cəbhəyə göndərilirdisə,  oradan  
igidlik  və  rəşadətləri  haqqında xoş  sözlər eşidilirdi. 
1853-cü il noyabrın 2-də Bayandur kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə general-
mayor İlya Orbelianinin komandanlığı altında qafqazlılar mərdlik və mətanətlə 
döyüşürdülər. Bu döyüşlərdə gürcü Kavtaradzenin və azərbaycanlı Ağalarovun 
əsgərləri xüsusilə fərqlənirdilər. Bütün hücumları dəf edən rus və azərbaycanlı 
döyüşçülərinin sarsılmaz dəyanəti düşməni qorxuya salacaq dərəcədə idi. 
Tarixçi  A.F.Qeyrot kitabının  191-192-ci səhifələrində Bayandur kəndi 
yaxınlığında gedən ölüm-dirim vuruşmasında mərd babalarımızın hünəri haqqında 
iftixarla söhbət açır: 
  
“Orbeliani dəstəsi gözlənilmədən 40 topdan atılan güclü atəşlə qarşılandı. 
Rus artilleristləri dərhal cavab atəşi açdılar, lakin qüvvələr bərabər deyildi. Güclü 
top atəşi və düşmən süvarilərinin hücumu başlandı. İkinci Azərbaycan süvari 
dəstələri top atəşi ilə müdafiə olunan düşmən atlılarının güclü hücumuna məruz 
qaldı. Tixotski özünün draqun diviziyası ilə vaxtında azərbaycanlı döyüşçülərin 
köməyinə çataraq düşməni ciddi-cəhdlə əzməyə başladılar. Draqun diviziyasının 
və Azərbaycan atlılarının zərbələri altında əzilən düşmən süvariləri qaçmağa üz 
qoydular”  
1857-ci ildə general-mayor rütbəsinə layiq görülən Həsən bəy Ağalarov 
əlahiddə ordusunun zabiti kimi ömrünün axırına qədər döyüşən hissələrdə hərbi 
borcunu şərəflə yerinə yetirmişdir. 
General Həsən bəy Ağalarovun sənədləri ilə tanış olduqda görürük ki, o, 
Tiflisdə yaşayan mütərəqqi fikirli Azərbaycan ziyalıları ilə dostluq etmişdir. O 
zaman canişinlikdə müşavir və tərcüməçi işləyən Ağabəy Yadigarovla, general-
mayor İsrafil bəy Yadigarovla, general İsmayıl bəy Qutqaşınlı ilə, böyük 
dramaturq Mirzə Fətəli Axundovla və görgəmli şairimiz Qasım bəy Zakirlə 
yaxından əlaqə saxlamışdır.  
Qasım bəy Zakir 1850-ci ildə nahaq böhtana düşüb sürgün ediləndə general 
Həsən bəy Ağalarov şairi xilas etmək üçün xeyli çalışmışdır. Zakir bir şerində onu 
xeyirxah insan, cəsur bir zabit kimi yad edir: 
 
Həvadisi-dövran gərdişi-fələk, 
Salmışdı binəyə kəbki
22
 yepələk: 
Tülək  tərlan kimi, qafil Həsən bəg, 
Şığıyıb cənkinə götürdü bayaq. 
                                                 
22
 Кəklik 
 


  
  
NƏSLİ QAYİBDƏN... 
  
  
Qayib oğlu ilə olmuşuq məşhur
Nəsli Qayibdən etmişik cü hüzur. 
Nəsli Qayib zükur ünas tamam, 
Talibi-elmü fəzl olubdu müdam. 
 
Abbas ağa Nazir. 
 
* * * 
 
Öz ata-babalarının şöhrəti ilə fəxr etmək, 
nəinki olar, lazımdır. Onlarıi şöhrətinə hörmət  
etməmək ayıbdır və qorxaqlıqdır. 
 
Aleksandr PUŞKİN. 
 
 
VƏTƏNİM QƏRYƏYİ  
SALAHLI 
 
Qazaxdan Tbilisiyə gedən yolun on  səkkiz kilometrliyində qədim bir kənd 
var. Dünyaya Molla Pənah Vaqifi, Səməd Vurğunu, Məqsud Şeyxzadəni, general 
İbrahim ağa Vəkilovu, İbrahim ağa Usubovu, polkovnik Əsəd ağa Vəkilovu, 1900-
cü ildən Qafqaz Tibb Cəmiyyətinin həqiqi üzvü, məşhur tibb alimi Məmmədrza 
ağa Vəkilovu, ilk azərbaycanlı hərbi təyyarəçi Fərrux ağa Qayıbovu, maarifçi 
Əhməd ağa Mustafayevi, Məmməd bəy Qarayevi, 1916-cı ildə Tiflisdə dar 
ağacından asılan igid Cahangir Kərim oğlunu bu kənd bəxş edib. Ötən əsrin rus 
tədqiqatçısı B.Veniaminov 1883-cü ildə Tiflisdə “Qafqaz ərazi və tayfalarının 
təsviri üçün materiallar məcmuəsi”ində /SMOMPK-da/ nəşr etdirdiyi “Salahlı 
kəndi və həmin kənddə yazılmış tatar /Azərbaycan - Ş.N./ nağılları” məqaləsində 
kəndin qədimliyindən söhbət açır. 
Hələ XI-XIII əsrlərdə Kür qırağında Salahlı qəryəsini Salah adlı bir 
müdrikin saldırdığından xəbər verir. Veniaminov yazır ki, Yuxarı, Orta və Aşağı 
Salahlını birləşdirən səkkiz yüz evli bu qəryədə XIX əsrdə beş mindən çox əhali 
yaşayırdı. Kənddə on səkkiz dükan, yeddi dəyirman, üç dəmirçixana, iki məscid və 
bir məktəb vardı. Kənddə ucaboylu, igid cüssəli və sağlam adamlar yaşayırdı. 
Ayrı-ayrı sakinlərdən söhbət açan müəllif kəndin ağsaqqalı, bayatı, şer və nəğmə 
gecələrinin təşkilatçısı Pənah ağa Vəkilovun vətənpərvərliyindən də məlumat verir. 
Qazaxda dörd Salahlı kəndi var: Daş Salahlı, Yuxarı Salahlı, Orta Salahlı və 
Aşağı Salahlı. Yerli ağsaqqalların dediyinə görə, ilkin kənd Daş Salahlı olub. 
Qalan üç Salahlı sonralar ondan ayrılıb. Etnoqraf və tarixçilərində bir qismi bu 


fikirdədir. Zənnimcə, burda həqiqətə uyğunluq var. Çünki Daş Salahlı çox qədim 
kənddir. Mənası da daş silahlılar deməkdir. Buna kəndin yaxınlığındakı qədim 
Avey dağından tapılan daş silahlar şahiddir. Tarixçilər, səyyahlar və etnoqraflar bir 
də sübut edirlər gi, salahlılar qədim türk nəsilli peçeneqlərin bir qolunu təşkil edən 
Kəngərli tayfasındandırlar. 
Böyük Səməd Vurğun kəndini unutmamış, ölməz poeziyasının bir yerində
ikicə sətirdə təsvirini vermişdir. 
 
Salahlı kəndidir o kəndin adı, 
Hər yerdə sahilə söykənir ardı. 
 
Yuxarı Salahlı kəndində ulu nəsillər çoxdur. Sədəflilər, Vəkilovlar, 
Mustafayevlər, Şeyxzadələr, Məmmədşəriflilər, Usubovlar və başqaları. Onlardan 
biri də Qayıbovlar nəslidir.  Qazaxda bu nəsilə “cütcü Qayıbovlar” da deyirlər. 
Əfsanəyə görə, ilk dəfə obada cüt tutan, yer əkən bu nəslin oğulları olublar. 
Nəslin ulusu Qayıb haqqında bir el bayatısı əsrlərin sınağından keçib gəlib. 
Bu gün də yaşayır. 
 
Yar, yar demək ayıbdı 
Yarın adı Qayıbdı. 
Desə gəlinlər desin, 
Qızlar desə ayıbdı
  
Müdriklər haqlı demişlər ki, keçmişi nə qədər gözəl bilsək, hazırda 
yaratdıqlarımızın böyük əhəmiyyətini o qədər asan, o qədər dərin və sevinclə başa 
düşərik. Ona görə də bir maarifpərvər babamızın ulu nəsli haqqında məlumatları 
nəzərinizə çatdırırıq. 
  
 
SÖZÜ ƏLAN MÜFTİYİ  
QAFQAZ 
 
Müfti Mirzə Hüseyn Əfəndi Qayıbov əsası XVI yüzilliyin əvvəllərindən 
başlayan, maarifə və mədəniyyətə daha çox rəqbəti olan bir nəsilə məxsusdur. Bu 
nəsil Azərbaycan ədəbiyyatına Molla Vəli Vidadini, Mirzə Məhəmməd Qayıb oğlu 
Fədaini, Mirzə Nəbi Əfəndi Qayıbovu, İsgəndər ağa Qayıbbəyovu /təxəllüsü Şair/, 
Abbas ağa Nazir kimi şairləri vermişdir. XIX əsrin görkəmli riyaziyyatçısı, iki 
cildlik  “İslam təqvimi” kitabının müəllifi Əbdülkərimağa Qayıbov ilk 
azərbaycanlı hərbi təyyarəçi Fərrux ağa Qayıbov, ilk azərbaycanlı pianoçu 
qadınlardan biri Xədicə xanım Qayıbova da bu nəslin yetişdirmələridir. 
Hələ 1884-cü il oktyabrın iyirmi altısı tarixli nömrəsində “Kəşkül” qəzeti 
yazırdı: “Paytaxt şəhərində böyük vəzifədə çalışan, ali savadlı Əbdülkərim ağa 
Qayıbov başqa millətlərdə olduğu kimi, bizim millətə məxsus bir teatr cəmiyyəti 
təşkil etməkdədir...” 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   157




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə