ŞӘMİsтan nәZİRLİ

 
YADLARIN ETİRAFI 
 
General Əliağa Şıxlinskinin adı daima 
böyük nüfuza və rəğbətə malik olmuşdur. 
O, təkcə rus topçularına deyil, Avstriya və 
Fransa ordusunun keçmiş dairələrində 
də çox tanınmışdı və son dərəcə 
məşhurlaşmışdı. 
 
Yevgeni BARSUKOV, 
general-mayor, hərb elmləri doktoru, 
professor. 
 
İllər keçəcək, zaman, dövr dəyişəcək, amma məşhur sərkərdəmiz Əliağa 
Şıxlinskinin hərbi-elmi fəaliyyətinə, sərkərdəlik bacarığına münasibət 
dəyişməyəcək. Yeni gələn nəsil onun hərbi biliyindən bəhrələnəcək, döyüş yolu ilə 
fəxr edəcək. 
Vaxtilə Əliağa Şıxlinskinin müasiri olan minlərlə rus generalı nizami orduda 
xidmət edir və müxtəlif hərbi-elmi mərkəzlərdə çalışırdı. Hər birinin də özünə görə 
bacarığı və xidməti vardı. Amma heç bir rus və ya qeyri millətdən olan oğula 
“artilleriyanın Allahı” kimi fəxri ad qismət olmadı. Bu şöhrət çələngi ancaq bizim 
eloğlumuzun - Əliağa Şıxlinskinin çiyinlərinə qondu. Nizami ordu generalı Əliağa 
Şıxlinski hərb elminin alimi kimi qeyri-adi bacarığa malik şəxsiyyət idi. 1912-ci 
ildə “Şıxlinski üçbucağı” Varşavada nəşr olunanda eloğlumuzun şöhrəti Avstriya, 
Fransa, Norveç və başqa ölkələrə də çatdı. Həmin il Artilleriya Zabitləri məktəbinə 
birinci müavin təyin edilən Şıxlinskiyə dünyanın adlı-sanlı topçuları təbrik 
teleqramı göndərdilər. 
Fransa Topçu Zabitləri məktəbinin rəisi, general-mayor Nolle iftixarla 
yazırdı: 
“Rus topçu məktəbinin ikinci şefi (məktəb müdirinin müavini ikinci 
rəhbər hesab olunurdu - Ş.N.) təyin edilməyinizi eşitdim. Sizin simanızda rus 
artilleriyasını təbrik edirəm”. 
Rusiya Baş Qərargah Akademiyasının professoru, general-mayor 
A.A.Neznamov isə yazırdı: 
“Sizi və rus artilleriyasını təbrik edirəm”. 
Yalnız bir şəxsin timsalında bütöv bir ölkənin artilleriya heyətini təbrik 
etmək... əlbəttə, o şəxsin - Əliağa Şıxlinskinin böyüklüyünün, dahiliyinin təsdiqi, 
etirafı idi. Üstəlik də yad məmləkətdə, xristian dünyasında tək bir türk-Azərbaycan 
oğlu Əliağa Şıxlinskinin danılmaz, parlaq qələbəsi idi. 
Bu günlərimizdə isə - tarixin olduğu kimi yazıldığı bir vaxtda rus tarixçisi  
B.Semyannikov ulu babamız Şıxlinskinin doxsan il əvvəlki parlaq qələbəsini etiraf 
etmişdir. Onun “Rusiya generalı, Azərbaycan oğlu” məqaləsinin “Voennıe 
znaniya” jurnalında (1995-ci il, noyabr) dərc olunması oxucuda təəccüb hissi 
doğurmamalıdır. Əksinə, iftixar və sevincə səbəb olmalıdır. 

---

B.Semyannikovun məqaləsi Əliağa Şıxlinskinin hərbi fəaliyyətinin 1917-ci 
ilə qədərki dövrünü qısaca əhatə edir. Bu da təbii haldır. Əlbəttə, rus tarixçisi, 
eloğlumuzun Milli Azərbaycan ordusunun yaradılması kimi misilsiz fəaliyyətindən 
bixəbərdir. Üstəlik də general Əliağa Şıxlinski ömrünün sonuna kimi (1943) milli 
Azərbaycan diviziyalarının təşkilində, Azərbaycanda ilk dəfə “Hərbi bilik”  
jurnalının, Hərbi-Elmi Cəmiyyətin yaradılmasında, hərbi lüğətin, hərbi 
nizamnamələrin yazılması və tərcüməsində əvəzsiz əmək sərf etmişdir. 
Bütün bunların tədqiq olunması bu gün Azərbaycan hərb tarixçilərinin vəzifə 
borcudur. 
Rus tarixçisi B.Semyannikovun yığcam, oxunaqlı məqaləsində hər şey 
olduğu kimi tədqiq olunmuşdur. Hətta bizə məlum olmayan bir neçə fakt yenilik 
oldu: 1912-ci ildə Peterburqda “Artilleriya Zabitləri məktəbinin jurnalı”nın ilk dəfə 
Əliağa Şıxlinskinin təşəbbüsü ilə buraxılması, 1917-ci il aprelin 2-də Əliağa 
Şıxlinskinin general-leytenant rütbəsi alması və s. kimi faktlar Azərbaycan 
oxucusu üçün yenilikdir. 
Yalnız bir faktda rus tarixçisi B.Semyannikov səhvə yol vermişdir. O da 
Əliağa Şıxlinskinin təvəllüd tarixinin 1866-cı il kimi göstərilməsidir. Bu, əlbəttə, o 
qədər də qeyri-adi səhv deyil. Ümumiyyətlə götürdükdə, general Əliağa 
Şıxlinskinin təvəllüd tarixi mənbələrdə müxtəlif cür göstərildiyinə görə 
mübahisəlidir. Məsələn, generalın vəfatından bir il sonra - 1944-cü ildə nəşr 
olunmuş “Xatirələrim” kitabında onun təvəllüd tarixi 1863-cü il göstərilmişdir. 
Sankt-Peterburqdakı Artilleriya Muzeyinin arxivində general öz dəsti-xəttilə: 
“1865-ci il aprelin 23-də anadan olmuşam”sözlərini yazıb. 
1914-cü ildə Çarskoye Selo şəhərində özünün qol çəkib təsdiq etdiyi “Hərbi 
xidmət kitabçası”nda 1865-ci il aprelin 23-də doğulduğu göstərilir. 
General Əliağa Şıxlinski “Xatirələrim” kitabının 98-ci səhifəsində yazır: 
“1909-cu il oktyabrın 27-də qırx altı yaşında ikən mən öz qohumlarımdan 
Zaqafqaziya müftisi Mirzə Hüseyn Əfəndi Qayıbovun qızı Nigar xanımla 
evləndim”. (Ə.Şıxlinski “Xatirələrim”, Bakı, 1984-cü il nəşri). 
Bu tarixlə  hesablayanda  generalın təvəllüd tarixi 1863-cü il olur. 
Zənnimcə, tarixçi B.Semyannikovun məqaləsində gedən təvəllüd tarixinin 
yanlışlığı olsa-olsa mətbəə səhvi ola bilər. Şübhəsiz ki, bu fakt tarixçi 
B.Semyannikovun məqaləsinin istər elmi, istərsə də publisistik dəyərini azaltmır. 
Bu məqalənin Azərbaycan hərb tarixi üçün qiyməti odur ki, o, bizim xalqın 
görkəmli oğlunun xidmətini yadlarında etiraf etdiyini təsdiqləyir. 
 
 
AZƏBAYCAN OĞLU,   
 
 
 
  
RUSİYA GENERALI 
 
Rus ordusunun görkəmli artilleriyaçılarından biri Əliağa İsmayıl Ağa oğlu 
Şıxlinski 1863-cü ildə Yelizavetpol quberniyası Qazax qəzasının Qazaxlı kəndində 
qədim nəsildən olan ailədə anadan olmuşdur. Gələcək artilleriyaçının atası İsmayıl 
ağa cəsur döyüşçü kimi tanınırdı və ailə ənənəsinə görə, oğul da həyatını hərbi 
xidmətə həsr etməli idi. 

---