ŞӘMİsтan nәZİRLİ



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/157
tarix13.11.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#9969
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   157

tam ali general rütbəsinə çatmaq nə qədər böyük istedad və sərkərdəlik bacarığı 
tələb edir. Hüseyn xan Rusiyanın o dövrdəki adlı-sanlı generalları ilə birgə 
işləyirdi. Şöhrəti bütün Rusiyanı dolaşan, adına cəbhə olan A.Brusilov, 
Y.Barsukov, M.Draqomirov, Y.Alekseyev kimi generallar onun ordu heyətindəki
müharibədəki döyüş xidmətlərini yüksək qiymətləndirirdilər. Yəqin ki, Hüseynxan 
Naxçıvanskinin Birinci Dünya müharibəsindəki xidmətlərini Dövlət mükafatı 
laureatı, hərb elmləri doktoru, professor, general-mayor Yevgeni Barsukovun 
yüksək qiymətləndirməsindən F.Nesterovun xəbəri olmamış deyil. Müharibənin ilk 
iyirmi gününü təsvir edən Barsukov, general Naxçıvanskinin müvəffəqiyyətli 
hücumu haqqında yazır: 
  
“Bir döyüşdə Xan Naxçıvanskinin süvariləri beş batalyonu, iki eskadronu, 
on iki topu İnster çayının o tərəfinə ataraq, iki top və dörd qutu mərmi ələ 
keçirmişdilər. İnster çayında, Meşken, Kraupişken və Lauqaden yaxınlığındakı 
bərələr tutulmuşdu”. 
Bu müharibədə general Naxçıvanskinin düşmənə vurduğu zərbələr çox 
müvəffqiyyətli olmuşdu. O, 1914-cü ilin avqustunda Şərqi Prussiyaya yürüşdə 
iştirak etmişdir. Onda general-leytenant Hüseyn xan rus süvarilərinin ən yaxşı 
hissələrinə birinci və ikinci qvardiya süvari diviziyalarına komandanlıq edirdi. 
Avqustun on beşindən iyirmi birinədək məşhur Qumbien döyüşlərini qələbə ilə 
başa çatdıran Naxçıvanski süvariləri, həm də birinci ordunun kəşfiyyat əməliyytını 
aparmış və döyüşdə onlara kömək etmişlər. Az sonra Hüseyn xanın qvardiya 
süvariləri Kraupişken şəhərinin ətrafında, səkkiz kilometr məsafədə özünə müdafiə 
mövqeyi tutmuş almanlarla döyüşə girdi. Bu, həlledici döyüş idi. Almanlar bir 
addım belə geri çəkilmək istəmirdilər. Onlar ilk gündən hücümu şiddətləndirib 
İnster çayının sahillərini tutmağa can atırdılar. Düşmən Naxçıvanski süvarilərinin 
güclü hücumuna tab gətirmədi. İlk dəfə süvari qvardiya alayının  
eskadronları almanların müdafiə xəttini yarıb, onların bir neçə topunu ələ keçirdi, 
çoxlu zabit və əsgər itkisi verən düşmən tələsik geri çəkildi. 
Sentyabr ayında isə düşmən cəhd edirdi ki, iki rus korpusunu birləşdiyi 
yerdə yaxalasın və onlara qəfil zərbə endirsin. Bu hiylədən onlar böyük üstünlük 
qazana bilərdilər. Düşmənin bu cəhdlərini hiss edən general Hüseyn xan 
Naxçıvanski Qordauen-Nordenberq dəmir yolu boyunca mövqe tutaraq şiddətli 
döyüşləri dayandırmadı. Almanların birinci rus ordusu cəbhəsini yarmağa imkan 
vermədi. 
Birinci Dünya müharibəsi cəbhəlrində göstərdiyi misilsiz qələbələrə və 
sərkərdəlik məharətinə görə, Hüseyn xan Naxçıvanskiyə 1916-cı il yanvarın 23-də 
tam süvari qoşun generalı rütbəsi verildi. 
Bir çox ali mükafatlara layiq görülən və zabitlərə məxsus “Müqəddəs 
Georgi” ordeninin dörd dərəcəsi ilə təltif olunan görkəmli hərbi xadim Hüseyn xan 
Kəlbalı oğlu Naxçıvanski 1919-cu ildə Petroqradda vəfat etdi. Onun məzarı 
Aleksandr Nevski monastırının qəbiristanlığındadır. 
  
 
İLK 
ADMİRALIMIZ 


 
İnsanın ata-anası olmayanda ona yetim deyirlər.  
Daha böyük fəlakətdir ki, millət yetim qalsın. Yetim  
millət kimə deyərlər? Öz tarixini bilməyən millətlər 
 yetimdir, öz dahilərindən, böyük adamlarından xabərsiz 
 yaşayanlar yetim hesab edilir. 
Biz elə xalqıq ki, böyük dahilər, dünya miqyasında 
 şöhrət tapan adamlar yetirmişik, amma başqa  
millətlər ona sahib olmaq istəyiblər. 
 
Əkrəm CƏFƏR, 
professor. 
  
İlk dəfə onun adını 1976-cı ildə Sevastopol şəhər muzeyində eşitdim. 
Bələdçi qız nəhəng bir kreyser şəklinin önündə dayanıb 1853-56-cı illər 
müharibəsinin qəhrəmanları haqqında məlumat verirdi: 
  
- 1854-cü ilin mart ayında İngiltərə və Fransa Rusiyanın Balkanlarda 
güclənməsindən bərk narahat olmuşdular. Onların məqsədi Qara dəniz boğazlarını 
ələ keçirmək və Rusiyanın ticarət yollarını bağlamaq idi. Ona görə də hər iki ölkə 
müharibəyə qoşulub Krıma qoşun çıxardı, Sevastopol mühasirəyə alındı. O 
vaxtdan da Sevastopolun qəhrəmancasına müdafiəsi başlandı. Admiral İstomin, 
Naximov, Aslanbəyov (axırıncı famili Aslambeqov kimi tələffüz edirdi) və rus 
əsgərlərinin qəhrəmancasına vuruşmasına baxmayaraq, ingilis və fransız qoşunları 
şəhəri aldılar. Təhkimçi Rusiyanın gücsüzlüyü və çürüklüyü ölkəyə baha başa 
gəldi. Bax, bu gördüyünüz şəkildəki vitse-admiral Aslambeqov 1871-ci ildə 
üçüncü donanma ekipajının rəisi olanda Sevastopola dəmir yolu çəkilməsinə 
rəhbərlik etmişdir. Bələdçi qız bir az düşünüb sözünə davam etdi. - İndi də o biri 
salona keçək.  
Tamaşaçıların bəzisi irəli durub admiralın portretinə baxıb keçirdilər. Mən 
isə şəklin önündə xeyli dayandım... Onun üzündə, gözündə qafqazlıya, daha 
doğrusu, azərbaycanlıya oxşarlıq axtarırdım. Etiraf edim ki, sövq-təbii bir hiss 
onun bizim xalqın oğlu olmasına məndə heç şüphə yaratmırdı. Əzəmətli duruşu, 
qafqazlılara məxsus burma bığları bəy nəsilli olmağından nişan verirdi. Çərçivənin 
aşağısındakı qısa məlumatı oxudum: “Vitseadmiral A.B.Aslanbeqov. 1820-1900-
cü illər”. 
Bayaqkından daha geniş bir salona keçdiyimizdən hərə bir tərəfə çəkilib 
eksponatlara baxırdı. Bir nəfər sualları ilə bələdçi qızı lap bezikdirmişdi. Mən isə 
sual vermək üçün fürsət gözlyirdim. Bələdçi qız ondan canını qurtarmaq üçün 
deyirdi: 
 
- Ay yoldaşlar, bir az yaxın gəlin, eksponatlara əl vurmayın, belə olmaz. 
Filosofluğunuzu sonraya saxlayın. Suallarınızı axırda   verməyinizi xahiş edirəm... 
Üçüncü, axırıncı salona keçməyimizi bildirəndə mən dözə bilməyib ona 
yaxınlaşdım. 
- Möhtərəm xanım, - dedim, - sizinlə bir məsələni aydınlaşdırmaq olarmı? 
Qu quşu kimi zərif olan bu incə məxluq heysiz halda: 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   157




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə