general-mayor Teymur bəy Novruzovu və mayor
Rüstəm bəy Novruzovu bəxş
etmişdir.
1920-ci ilin aprelində süvari alayının komandiri, kapitan Cahangir bəy
Novruzov istilaçı rus ordusuna qarşı inamlı döyüşlər aparmış, vəziyyətin
ağırlığından Vətəni tərk edərək İrana keçmişdir. Az müddət orada qaldıqdan sonra
süvari alayı ilə Ərzuruma gələrək Kazım Qarabəkir paşanın ordusu ilə birləşmişdir.
1921-ci ildə Bənliəhməd yaxınlığında daşnak tör-töküntülərinin qaldırdığı
Berna meydan müharibəsində böyük qəhrəmanlıqlar göstərərək,
düşmən
təyyarələrini dəqiq top atəşilə susdurmuşdur. Məhz bu döyüşlərdəki qəhrəmanlığa
görə türk komandanlığının və türk paşalarının hörmət, ehtiramını qazanmışdır.
Sonralar Şeyx Sait və Ağrı hərbi yürüşlərində uğurlu döyüşlər aparan mayor
Cahangir bəy Novruzov 1928-ci ildə təhsilini artırmaq üçün hərbi məktəbə daxil
olur.
1929-cu ildə Topçular məktəbini müvəffəqiyyətlə bitirən Cahangir bəy
polkovnik rütbəsilə təltif olunur. Kutahiyadakı topçu alayının komandiri olarkən
hərb sahəsində qazandığı nailiyyətlərə görə 1948-ci il avqustun 30-da
general-
mayor kimi fəxri rütbəyə layiq görülür.
1953-cü ilə qədər İzmir istehkamlaşdırılmış rayonunun və arxa cəbhə
komandiri vəzifəsində çalışan Cahangir bəy Novruzov həmin ili yaş həddinə görə
istefaya çıxmışdır. O, ömrünün axırınadək Boronovada tikdirdiyi təmtəraqsız, sadə
bir evdə yaşamışdır. General-mayor Cahangir bəy Novruzov səmimi və saf bir ailə
başçısı idi. Onun arvadı Vəzifə xanımdan üç qızı olmuşdur.
Uzun illər generalın komandanlığı altında çalışmış istefada olan süvari
polkovniki Baba Behbud Türkiyədə nəşr olunmuş “Azərbaycan” curnalının 1958-
ci il 4-5-ci sayında yazır ki, çox hörmətli general Cahan”gir
bəy Bərkər
Novruzovun bütün həyatı hərb sənətinə sadiqliklə keçmişdir.
General-mayor Cahangir bəy Novruzov 1958-ci il iyunun 17 - də, saat on
yeddidə öz mənzilində ürək xəstəliyindən vəfat etmişdir.
* * *
GENERAL-LEYTENANT GENNADİ NİKOLAYEVİÇ TARXANOV-
Nazirlikdə Hərbi Mühəndis İdarəsinin rəisi.
GENERAL-MAYOR VASİLİ İVANOVİÇ DUBROVSKİ - Nazirlikdə
hərbi gəmi hissəsinin rəisi.
GENERAL-MAYOR KONSTANTİN DAVIDOVİÇ ÇXEİDZE - 1919-
cu il dekabrın 8-dən 1920-ci il mayın 21-dək Azərbaycan Hərbi məktəbinin rəisi
olmuşdur. Polkovnik Konstantin Çxeidze 1920-ci il martın 21-də Azərbaycan
hökuməti tərəfindən general-mayor rütbəsilə təltif olundu. 1920-ci il martın 29-da
bolşeviklər general Çxeidzeni həbs etdilər. Sonrakı taleyi məlum deyil.
GENERAL-MAYOR KNYAZ AVEL QAVRİLOVİÇ MAKAYEV-
1919-cu ilin noyabrında Bakıda yerləşən ikinci piyada diviziyasının
müvəqqəti
rəisi. 1920-ci ildə həmin diviziyanın rəis müavini.
GENERAL-MAYOR ZAXAR VASİLYEVİÇ AMAŞUKELİ - General
Zaxar Amaşukeli 1862-ci il iyulun 31-də Tiflisdə anadan olub. 1919-cu ildə Gəncə
süvari diviziyasının qərargah rəisi. 1919-cu il avqustun 3-də hərbi nazir tam
artilleriya generalı Səməd bəy Mehmandarov 347 saylı əmrində yazırdı: “Yeddi ay
ordumuzda sidq-ürəklə xidmət edən general Amaşukeli Qərargah rəisi kimi işə
götürülsə də, onun beş ayını diviziya rəisi olmuşdur.
Təəssüf ki, indi o, öz ərizəsilə
tərxis olunmaq istəyir. O, hərbi hissələrdə ordu xidmətinin tələblərinin həyata
keçirilməsində yüksək işgüzarlığı və xüsusi inadkarlığı ilə seçilərək, bununla da
ümumi işə böyük xeyir verirdi.
General Amaşukelidən təəssüf hissilə ayrılıram. Ordu sıralarında əla və
məhsuldar əməyinə görə ona öz səmimi təşəkkürümü bildirirəm”.
GENERAL-MAYOR VASİLİ DMİTRİYEVİÇ KARQALETELİ -
1920-ci il martın 20-də Azərbaycan hökumətinin 167 saylı əmrilə general-mayor
rütbəsi alıb. Baş Qərargahda Baş İdarənin rəisi və kvartirmeyster generalı
olmuşdur.
Əliağa Şıxlinski əvəzsiz xatirələrində qeyd edir ki,
hələ Birinci Dünya
müharibəsində Vasili Karqaleteli döyüş xidmətlərinə görə iki dəfə “Müqəddəs
Georgi” xaçı ilə təltif olunmuşdur. Onların birinci Sibir korpusundakı tanışlırı
barədə general Əliağa Şıxlinski yazır: “Mən əsgərlərə qısa bir nitq söylədikdən
sonra komandiri yanıma çağırıb əlini sıxdım və familiyasını soruşdum. Məlum
oldu ki, o, Karqaleteli familiyalı bir: gürcüdur. Mən ondan soruşdum:
- Siz Tiflis kadet korpusunu bitiribsiniz?
- Yox.
- Deməli, birinci Tiflis gimnaziyasında oxumusunuz?
- Yox, mən Yelizavetpol (Gəncə) gimnaziyasında oxumuşam. Atam
Qazaxda xəzinədar idi, mən və qardaşım isə Yelizavetpol gimnaziyasında
oxuyurduq.
- Onda biz həmyerliyik ki, axı, mən də qazaxlıyam.
- Bilirəm, cənab general. Qardaşımla mən Pasxa bayramında Qazaxa
gələrdik, Siz də orada olardınız. Qardaşımla
mən topçu olmaq istəyirdik, buna görə
də həmişə sizin dalınızca düşərdik, amma siz bizi görməzdiniz.
Mən onu qucaqladım. O, çox məmnun idi, Əsgərlərə isə dedim:
- Görürsünüzmü, yoldaşlar, sizin qoçaq
komandiriniz mənim həmyerlim
imiş. Mən buna çox şadam.
(Ə.Şıxlinski, “Xatirələrim”, “Azərnəşr” 1984-cü
il, səh. 181-182).
GENERAL-MAYOR ALEKSANDR MİXAYLOVİÇ PURSELİDZE -
hərbi nazirlikdə tapşırıq generalı.
“...Adını xatırlamadığım daha bir neçə qurbanlarımız və şəhidlərimiz vardı.
Azərbaycan cəlladı Bağırovun bir məlumatında qeyd olunduğu kimi, əlli ikidən
artıq qanlı xalq üsyanlarında fədakaranə ölən minlərcə igid partizanlarımızı da
unutmayalım. Gənc ordumuzun şəhid komandanları Həmid Qaytabaşıları,
Süleyman paşaları, Murad Gəraylını, İbrahim ağanı (
general-mayor İbrahim ağa
Usubov -
Ş.N.), Həbibbəylər Səlimov və bir çox digərlərini də yada salalım”
(M.Ə.Rəsulzadə, “Azərbaycan davası” məqaləsindən).
1918-ci ildən 1922-ci ilə qədər, əvvəlcə Tiflisdə, sonra isə Türkiyədə hərbi
attaşe işləmiş Əsgər Əsgərov Kəngərlinin “Azərbaycan faciəsi” məqaləsindəki
kiçik bir epizodu oxuyanda polis əməkdaşı olan erməninin insanlıqda payı