ŞӘMİsтan nәZİRLİ

Həmin il o, Leninakanda yerləşən üçüncü Qafqaz atıcı diviziyasında qərargah rəisi 
olur. İstedadlı komandir Qambay Vəzirovun rəhbərliyi ilə Azərbaycan atıcı 
diviziyası 1929-cu ilin avqust-sentyabr aylarında Əlahiddə Qafqaz ordusunun ilk 
manevrlərində müvəffəqiyyətlə iştirak edir. Bu manevrdə göstərdiyi komandirlik 
məharətinə görə üstüyazılı silahla mükafatlandırılır. 
1930-cu ilin noyabrında ən yaxşı döyüş komandiri kimi Qambay Vəzirova 
Belorusiya hərbi dairəsindəki 111-ci atıcı alayının komandiri kimi və həm də 
Cizdra şəhər qarnizonunun rəisi kimi məsul vəzifələr tapşırılır. 
1925-ci ildən başlayaraq, ona verilən attestasiya arayışlarında Qambay 
Vəzirovun hərb sənətini yaxşı mənimsəyən, əla inzibatçı, təmiz və sayıq bir 
komandir olduğu göstərilir. Diviziya komandiri Cəmşid xan Naxçıvanskinin, 
diviziya hərbi komissarı Hüseyn Rəhmanovun, hərbi komissar Korobkovun 
təqdimatında onun diviziyaya, hətta korpusa belə komandirlik edə biləcək bacarığı 
olduğu iftixarla qeyd olunur. 
Onu da xatırladaq ki, Qambay Vəzirovun istedadlı hərbi xadim kimi 
yetişməsində məşhur generallarımız Əliağa Şıxlinskinin və Səməd bəy 
Mehmandarovun xüsusi xidmətləri olmuşdur. Məhz onların müdrik məsləhət və 
köməklikləri ilə Azərbaycan milli diviziyasının atıcıları, topçu və süvariləri istər 
Hacıkənddə, Qarayazıda, istərsə də Şimali Qafqazda Zaqafqaziya ordusunun 
taktiki təlim-məşqlərində birinci yeri tutmuşlar. 
“Xatirələrim”də 1924-cü ili yada salan Əliağa Şıxlinski yazır ki, Azərbaycan 
komanda heyəti məktəbi rəisinin xahişi ilə məni ona müavin təyin etdilər, O biri il 
- 1925-ci ildə məktəb kollektivi Surami şəhəri yanındakı düşərgəyə getdi. Bütün 
Zaqafqaziya hərbi məktəblərinin kollektivləri buraya yığılmışdı. Ötən il burada 
hərbi məktəblərin atəş yarışı olmuşdu. Azərbaycan məktəbi hazır olmadığından bu 
yarışlarda iştirak etməmişdi. Bu, mənə çox toxundu. Silahı sevən gənclərimizin 
yarışa çıxa biləcək dərəcədə hazırlanmamaları mənə ağır gəldi. 
Elmi komitənin ilk iclasında mən göstərdim ki, belə təlim vermək olmaz. 
Hər kursanta atmağa bircə güllə verilməli və atdığı bu güllənin nəticələrini 
bildirərkən güllənin nə səbəbə boşa çıxdığını ona izah etməli, buraxdığı səhvi 
düzəltmək üçün ona ikinci dəfə güllə atdırılmalı və i.a. Məktəb rəisi əmr verdi ki, 
“müavinimin təklifi protokola qeyd edilsin və ona mütləq əməl olunsun”. Bu 
zamandan başlayaraq, biz atəş məşqində kursantlarımızı “işə çəkməyə” başladıq. 
Düşərgə toplanışının axırında bizim vzvod yarış atəşinə çıxdı və birincilik qazandı. 
Mənim azərbaycanlılıq izzəti-nəfsim təmin edilmiş oldu. 
 Diqqətli oxucu yəqin fikir verdi ki, xatirə müəllifi məktəb rəisi Qambay 
Vəzirovun bir dəfə də adını çəkmədi. Bunun da səbəbi var: Əliağa Şıxlinski 
xatirələrini 1942-ci ildə yazıb. Onda keçmiş məktəb rəisi Qambay Vəzirovun həbs 
olunmasından beş il ancaq keçirdi. Onun tərcümeyi-halında hələ də “xalq 
düşməni” damğası vardı. 
 
* * * 
 
1935-ci il dekabrın otuzunda Azərbaycan atıcı diviziyasının on beş illiyi 
qeyd olunurdu. Diviziya SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin qərarı ilə Qırmızı 

---

Bayraq ordeni ilə təltif olundu. 1936-cı il yanvarın 27-də isə bir qrup azərbaycanlı 
əsgər və zabitin xidməti Qırmızı Ulduz ordeninə layiq görüldü. Onların arasında 
diviziya komandiri Qambay Vəzirov, komissar Cabir Əliyev, alay komandiri 
Seyfulla Mehdiyev, kiçik komandir Rəhim Aslanov və İlyas Verdiyev də vardı. Bu 
təntənəyə görə Bakıda qarnizon hissələrinin nümayişi keçirildi. 
Müasirlərinin xatırladığına görə, Qambay Vəzirov o vaxtkı komandir heyəti 
arasında ən savadlı, cəsur və hazırlıqlı bir şəxsiyyət olmuşdur. Onun döyüş dostu, 
respublikanın keçmiş hərbi komissarı polkovnik Ağəli İsmayılov yazır ki, Qambay 
Vəzirov, necə deyərlər, anadangəlmə sərkərdə idi. O, milli birləşmələrin təşkili və 
hərbi kadrların artması sahəsində bir sıra mühüm tədbirlərin hazırlanıb həyata 
keçirilməsində yaxından iştirak edirdi. Mərkəzdən təftişə gələn hərbi şuranın 
üzvləri belə onun qeyri-adi hərbi bacarığına heyran qalırdı. 
Xalqımızın general oğlu mərhum Akim Əli oğlu Abbasov ordu sıralarında 
çox şərəfli bir ömür yolu keçib. Ona xidmətinin ilk illərində şöhrətli diviziya 
komandiri Qambay Vəzirovla görüşmək və birgə işləmək nəsib olub. Komandirini 
general Akim Abbasov xoş sözlərlə xatırlayırdı: 
- Yadımdadır, 1935-ci ildə diviziyamız hərbi təlimdən yenicə qayıtmışdı. 
Bizim diviziya Böyük Qafqaz sıra dağlarına yürüşdə dörd yüz iyirmi kilometr 
məsafəni qət eləmişdi. Növbəti məşğələ keçirirdik. Bir döyüşçü yaxınlaşıb mənə 
dedi ki, yoldaş leytenant, sizi diviziya komandiri Vəzirov çağırır. Təcili onun 
yanında olmalısınız. Mən dərhal qərargaha getdim. Gördüm məndən başqa da dörd 
zabit var. Diviziya komandiri məni qəbul edib dedi: 
- Çox sağ olun, yay təlimində göstərdiyiniz fəallığa görə xalq müdafiə 
komissarı,  marşal Voroşilov sizi saatla mükafatlandırır. 
Qambay Vəzirov bizi təbrik etdi. Təlimdə və siyasi hazırlıqda yeni 
müvəffəqiyyətlər arzulayıb saatı bizə təqdim etdi. Sevimli komandirimin 
hədiyyəsini bu gün də əziz yadigar kimi saxlayıram. 
Bu yürüşdə Kazbek dağının zirvəsinə hamıdan qabaq mənim rotam 
qalxmışdı. Döyüşçüləri “hücuma” və “müdafiə döyüşlərinə” əla hazırladığıma 
görə, Qambay Vəzirov özü bu mükafatı mənə təqdim etmişdi. Qambay Vəzirovun 
xatirəsi mənim üçun son dərəcə əziz olaraq qalır. O vaxtlar onun adı hər bir 
azərbaycanlı döyüşçü üçün fədakarlıq, igidlik rəmzi idi. Siyasi məşğələlərdə, hərbi 
təlimlərdə onun hər bir sözünü belə diqqətlə dinləyirdik. O, alovlu natiq olmaqla 
bərabər, taktiki məşğələlərin də mahir bilicisi idi. Dövrünün texnikasını mükəmməl 
bilirdi. 
1935-ci ilə qədər mənim kimi çox gənc bir azərbaycanlı zabitinin dördüncü 
dağ-atıcı alayının istehkamçılar rotasının komandiri vəzifəsinə qədər 
yüksəlməyində unudulmaz komandirim Qambay Vəzirovun böyük əməyi 
olmuşdur. Qambay orduda, milli birləşmələrdə azərbaycanlı komandirlərin artması 
uğrunda var qüvvəsi ilə çalışırdı. 
“Hərbi bilik” jurnalının nəşri general Əliağa Şıxlinskinin adı ilə bağlıdır. Bu 
jurnal onun təşəbbüsü ilə yaranmışdı. “Qızıl əsgər” qəzeti isə komissar Cabir 
Əliyevin təşəbbüsu ilə nəşr olunurdu. Bakıda ilk ordu klubunun yaradılması isə 
Qambay Vəzirovun və Cabir Əliyevin adı ilə bağlıdır. Hər ikisi möhkəm dost 
idilər. Heyf ki, ikisi də otuz yeddidə günahsız güllələndi. Biz gənc zabitlər istər 

---