ŞӘMİsтan nәZİRLİ

Gövhər xanımı və Fərruxa xalanı Zaqafqaziya Nücabə Qızlar İnstitutunda 
oxumağa qoyur. Böyük qızı - sənin nənən Gövhər xanım Qacar
18
 institutu 
qurtarmır və Bəhmən Mirzənin oğlu general Əmir Kazım Mirzəyə ərə gedir. Qalan 
ikisi institutu qurtararaq Əmir Kazım Mirzənin subay qardaşlarına ərə gedir. 
Onlardan biri mənim atam Əliqulu Mirzə Hərbi xidmətdə idi və əvvəllər anamla 
Vladiqafqazda yaşayırdı. Sonra isə Oryol şəhərindəki Çerniqov alayına hərbi 
xidmətə keçir. Rus-yapon müharibəsinin əvvəllərində isə Niceqorodsk süvari 
alayında qulluq edir. Fərruxa xanım əri Xancahan xan Mirzə ilə yola 
getmədiyindən uşaqları ilə birgə anamın yanına qayıdır. 
1903-cü ildə Ağəli Əkbərov İsmayılov qulluqçunun köməyi sayəsində evə 
yol tapan fanatiklərin əlilə öz evində öldürülür. Öldürülməsinin səbəbi çadranı atan 
qızlarının Zaqafqaziya Nücabə Qızlar İnstitutunda oxuması idi. Bu vaxta qədər 
Ağa Əkbər çox pul xərcləsə də, yenə də böyük məbləğdə vərəsəlik qoymuşdu. Ev 
Fərruxa xalaya qaldı. Bağlardan ən böyük sənin nənən Gövhər xanıma və qalan üç 
bağ da mənim anama çatdı. Sovetləşmədən sonra bağlar, mülklər müsadirə 
olundu... 
İzzətxanım onu da dedi ki, Ağəli Əkbər İsmayılov 1991-ci il noyabrın 20-də 
təyyarə qəzasında həlak olmuş akademik Tofiq İsmayılovun ata babasıdır. 
 
GENERAL ƏMİR KAZIM 
MİRZƏ QACAR 
 
Şahzadə Bəhmən Mirzənin otuz bir oğlunun on beşindən çoxu hərbi 
qulluqda olmuşdur. Bəs Sovet hakimyyəti illərinə qədər sağ qalan bu oğlanların 
sonrakı taleyi necə olub? 
Onların on beş nəfərinin Azərbaycan Demokratik Ordusunda xidmət etməsi 
barədə arxiv sənədlərində az-çox məlumat var: 1918-ci ildə polkovnik Xosrov 
Mirzə Qacar birinci Azərbaycan süvari alayının komandiri olmuşdur. Polkovnik 
Seyfulla Mirzə Qacar isə baş qərargahda intendant şöbəsinin rəisi idi. 
Respublika Dövlət Arxivində saxlanan bu sənəddə deyilir ki, Gəncə 
üsyanında türk zabitləri və denikinçilər iştirak edirdilər. Üsyançıların artilleriya 
hissəsinə denikinçi polkovnik Nikolayev komandirlik edirdi. Üsyançıların 
başçılarından biri də keçmiş müsavat ordusunun zabiti Məhəmməd Mirzə Qacar 
idi. 
Bundan sonra Qacarlar nəslinin faciəsi başlanmışdır. Şahzadə Bəhmən 
Mirzənin oğlu- general-mayor Əmir Kazım Mirzəni Gəncədə bolşeviklər öldürür. 
Nəvəsi, podpolkovnik Sədrəddin Mirzəni isə 1920-ci ilin iyununda iyirmi üç nəfər 
müsavat zabiti ilə birlikdə günahsız həbs edib Arxangelsk adasına sürgün edirlər. 
General-mayor Əmənulla xan Mirzə İrana köçüb, Tehranda yaşayır. Onların Tiflis 
və Şuşadakı mülkləri müsadirə olunur. 
Azərbaycan hərb tarixinə, maarif və mədəniyyətinə görkəmli simalar bəxş 
etmiş bu ziyalı nəslin bir numayəndəsi ilə görüşə bildim. Respublika EA-nın 
                                                 
18
 Gövhər хаnım Аğəli Əkbər qızı Ismаyılоvа - Qаcаr /1862-1927/. 1905-ci ildə yаrаnmış "Zаqаfqаziyа müsəlmаn 
qаdınlаrı хеyriyyə cəmiyyəti "nin sədri оlmuşdur - müəl 
 

---

müxbir üzvü Çingiz Qacar da babalarından qalma nadir əlyazmaları, qiymətli 
fotoşəkillər və müxtəlif yadigarlar saxlanılır. Onlardan biri general-mayor Əmir 
Kazım Mirzə Qacara məxsusdur. Əmir Kazım Mirzə iyirmi beş il orduda qüsursuz 
xidmət etdiyinə görə üstündə tuncdan tökülmüş atlı fiquru olan stolustu saatla 
mukafatlandırılıb. Saatın üstündə “Əmir Kazım Mirzəyə əla xidmətinə görə” 
sözləri yazılıb. 44-cü Nijeqorod alayının marşını çalan saat indi də işləyir. Bu 
qiymətli hədiyyə general Əmir Kazım Mirzəyə 1898-ci il dekabrın 16-da verilib. 
General Əmir Kazım Mirzə 1853-cü ildə Şuşada anadan olub. İlk təhsilini 
Tiflis klassik gimnaziyasında alıb, iyirmi yaşında isə Peterburqdakı Nikolayev 
süvari məktəbini bitirib. 1873-cü ildə kornet-zabiti Əmir Kazım hərbi xidmət üçün 
Qafqaz Əlahiddə ordusunun 44-cü Niyeqorod alayına göndərilib. İyirmi beş il bu 
alayda qüsursuz xidmət edən Əmir Kazım imperiyanın yüksək orden və medalları 
ilə təltif olunub. 
1877-78-ci illərdə rus-türk müharibəsində onun xidməti dördüncü dərəcəli 
“Müqəddəs Anna” və üçüncü dərəcəli “Müqəddəs Stanislav” ordenləri ilə 
mükafatlandırılmışdır. Ən yaxşı süvari zabitləri sırasında mayor Əmir Kazım 
Mirzə 1881-ci ildə imperator üçüncü Aleksandrın tacqoyma mərasimində iştirak 
etmişdir. Süvari polkovniki Əmir Kazım Mirzə 1895-ci ildə eskadron komandiri 
təyin olunur. Həmin ili o, Buxara əmirliyinin üçüncü dərəcəli “Parlayan ulduz” 
ordeni ilə mükafatlandırılır. 
Ötən əsrin yetmişinci illərindən hərbi xidmətdə sürətlə irəliləyən igid zabit 
Əmir Kazım Mirzəni hökumət səxavətlə təltif etmişdir. O, 1879-cu ildə üçüncü 
dərəcəli “Müqəddəs Anna”, ikinci dərəcəli “Müqəddəs Stanislav” /qılıncla birgə/, 
1881-ci ildə ikinci dərəcəli “Müqəddəs Anna”, altı il sonra üçüncü və dördüncü 
dərəcəli “Müqəddəs Vladimir”, 1890-cı ildə isə İranın dördüncü dərəcəli məşhur 
“Şire-Xorşid” ordenləri ilə mükafatlandırılmışdır. Port-Artur döyüşlərində Amur-
kazak süvari polkunun komandiri kimi vuruşmuşdur. Bu müharibədə ona döyüş 
şücaətlərinə görə polkovnik rütbəsi verilir və bir neçə orden, medalla təltif olunur. 
Əsrimizin ikinci ilində diviziya komandirinin birinci müavini kimi yüksək vəzifəyə 
təyin edilən polkovnik Əmir Kazım Mirzə 1910-cu ildə general-mayor rütbəsinə 
layiq görülmüşdür. 
General şahzadə Əmir Kazım Mirzə təkcə  hərbçi  deyildi.   O,   xalqımızın 
maariflənməsində də yaxından iştirak etmiş, Tiflisdə və ayrı-ayrı qəzalarda ibtidai 
məktəblərin açılmasına maddi cəhətdən kömək göstərmiş və kasıb balalarını öz 
xərcinə oxutdurmuşdur. Onun ən böyük xidmətlərindən biri 1912-ci ildə Tiflisdə 
Azərbaycan dram cəmiyyətinin təsisi və tamaşa binasının açılmasında yaxından 
iştirakı olmuşdur. 1911-ci ildə M.F.Axundovun yüz illik yubileyi də general-mayor 
Əmir Kazım Mirzə Qacarın sədrliyi ilə keçmişdir. 
1920-ci ilin iyun ayında daşnak-bolşevik ordusuna qarşı vuruşan general 
Əmir Kazım xan Qacar əsir düşmüş və Gəncə “ÇK”-sı Tuxareli tərəfindən qılıncla 
doğranmışdır. 
  
GENERAL ƏMƏNULLA  
XAN QACAR 
 

---