ŞӘMİsтan nәZİRLİ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
qalan baş mühafiz səfiri oyatdı. Gələnləri onun hüzuruna ötürub, özü nigarançılıqla qapının ağzında dayandı. Bikef vəziri-muxtar gələnin Xoca Yaqub Mirzə olduğunu görüncə daha da dilxor oldu. - Aleksandr Sergeyeviç, mən sizə yenə pənah gətirdim. Əlac bircə sizə... - Axı, mən sizə dünən dedim ki, bu barədə gündüz müraciət edin. Əlahəzrət imperatorun bu barədə - müqavilənaməyə əsasən bütün əsirlər üçün himayəçiliyi var. Siz isə... - Cənab vəziri-muxtar, mənim sizin yanınıza gündüz, günorta çağı təşrif gətirməyim qətiyyən mümkün deyil. İcazənizlə başıma gələn qəzavü - qədəri qısaca da olsa izah edim. Gələn kişi yalvara-yalvara bildirdi ki, mən irəvanlı Yakov Markaryanam. 1804-cü ilin iyun ayında general Sisianovun hərbi qüvvələri şahzadə Abbas Mirzə qoşunlarının hucumuna tab gətirmədi. Ona görə ki, irəvanlı Məmmədhəsən xan və naxçıvanlı Kəlbəli xan ona kömək etmədilər. Abbas Mirzənin qoşunları Sisianovu sıxışdırıb Tiflisə tərəf qovanda erməni tacirləri də rus qoşunlarına və gürcü dəstələrinə qoşulub Tiflisə tərəf qaçırdılar. Mənim onda on səkkiz yaşım vardı. Üçkilsədə /Eçmiadzin/ monastırda təhsil alırdım. Ermənilərin karvanı monastırın yanından keçəndə mən müəllimimdən gizlincə onlara qoşulub yola düşdüm. Yolda tacirlərdən biri məndən soruşdu ki, sən kimsən, hara gedirsən? Mən onu aldadıb dedim ki, bu yaxınlarda məşhur alim Serap Patkanyan Tiflisə gəlib, erməni uşaqlarına pulsuz dərs keçir, gedirəm ondan dərs almağa. Onda erməni tacirinin məndən xoşu gəldi, özünün pendir-çörəyini belə mənimlə yarı böldü. İki gün yol getdik. Babakər dağının yanına çatanda bərkdən fit səsləri eşitdik. Qəfildən hücum edən İran dəstəsinin sərbazları bizi əsir aldılar. Yaxınlıqdakı gürcü süvari dəstəsi xeyli vuruşub aradan çıxdı. İranlılar ermənilərin müqavimət göstərənlərini qırdılar, sağlarını isə əsir aldılar. Bizi qoyun kimi qabaqlarına qatıb Təbrizə kimi gətirdilər. Məni və bir neçə ermənini axtaladılar. Zorla müsəlmanlığı qəbul elətdirib adımı da Mirzə Yaqub qoydular. Sonra xacə kimi Tehrana, Fətəli şaha peşkəş göndərdilər. İki il mənə ərəb və fars dillərini öyrətdilər. Hərəmağasının təlimi ilə bütün elmləri mənimsədim. Sonra mənə xacəbaşı titulu verdilər. Sarayda isə mənə güclü biliyə malik hesab müəllimi təyin edib mühasibat işini tam incəliyinə qədər öyrətdilər. Şahın xüsusi sərəncamı ilə iki dəfə Şiraza və üç dəfə Xorasana, qubernatorun mühasibat işlərinə müfəttişliyə göndərdilər. Məni şahın xəzinədarı təyin etdilər. Ordan İrəvana, ata-anama gizlincə pul-para da göndərə bildim. İyirmi beş ildir ki, şaha xacəbaşı kimi qulluq edirəm, daha bəsdir. Bu sandıqçada gətirdiyim qızıllar, 40 min tümən, daş-qaş öz əməyimin bəhrəsidir. Təvəqqe edirəm, mənə kömək edin, doğmalarımın yanına qayıdım. Göydə Allahı, yerdə sizi deyib gəlmişəm. - Bəs bu qadınlar kimdir? - deyə yuxudan kal oyanan xəstəhal səfir Qriboyedov soruşdu. - Bunlar şahın kürəkəni Allahyar xanın hərəmxanasında əzab çəkən iki bədbəxt erməni qadınıdır. Onlar da mənə qoşulub sizə pənah gətiriblər. Kömək edin... - deyib ağlamsınan Yakov Markaryan ovcunun içilə gözlərini ovxaladı. Sandıqçanı ayaqları arasında bərk-bərk sıxıb daha da büzüşdü, yazıq görkəm aldı. Yarıyuxulu səfir isə Yakov Markaryanın gah yöndəmsiz uzun çənəsinə, gah da bulanıq göy gözlərinə baxırdı. Bilmirdi nə cavab versii. Yakovun üz-gözündə xeyirxahlıqdan əsər-əlamət tapmayan səfir canının ağrısından gözlərini yumub fikrə getdi. Vaxtsız gələn “qonaq” isə elə hey yalvarırdı bilməyən səfir paltosuna bərk-bərk burunub qabağa əyildi: - Axı, sizin arzunuzu yerinə yetirməyə mənim səlahiyyətim çatmır, - dedi. - Bunun üçün iki dövlət arasında rəsmi danışıq olmalıdır, müəyyən razılıq alınmalıdır. Zənnimcə, siz nahaq belə hərəkət etmisiniz. Xəta gətirəcək bu işi özündən rədd eləmək naminə onu inandırmağa çalışdı. Yəqin siz məndən yaxşı bilirsiniz ki, şərq adəti üzrə şahın hərəmxanasında, sarayında on ildən çox xidmətdə olan bir şəxs onun ailə üzvü sayılır. Eləcə də şah hərəmxanasında qulluq edən hər bir qadın onun kənizi, arvadı hesab olunur. Şərqlilərdə isə arvad kişinin namusu, qeyrətidir. Bunu siz məndən yaxşı bilməlisiniz. Əgər kişinin arvadı bəd əməllərə düşürsə, ordan qan qoxusu gələr... - Aleksandr Sergeyeviç, bəs Türkmənçay müqaviləsi... Onun on üçüncü bəndi buna əsas vermirmi ki... Axı siz bu ölkədə Rusiyanın səlahiyyətli vəziri- muxtarısınız. Siz həmişə biz yazıq ermənilərin pənahkarı olmusunuz. Səhv etmirəmsə, on üçüncü bəndi biz yazıq ermənilərin xatirinə məhz siz əlavə etmisiniz: “Axırıncı və ya bundan qabaqkı müharibənin gedişində əsir alınmış hər iki tərəfin bütün hərbi əsirləri, bununla bərabər hər iki hökumətin nə vaxtsa əsir düşmüş təəbələri qarşılıqlı azad edilməli və dörd ay ərzində qaytarılmalıdır”. Yakov Markaryan on üçüncü bəndi sətirbəsətir əzbərdən dedi. Səfir duruxdu. Handan-hana: - Sən - dedi, - təkcə şah sarayının içalatından yox, iki dövlət arasındakı incə siyasətdən də xəbərdarsan. Bu barədə şaha müraciət etmisənmi? - Yox, heç vaxt ! - deyə Yakov cavab verdi. - Siz ki, ona belə yaxınsınız, şah sizə ki, bu boyda varidatını etibar edib, şübhəsiz ki, sözünüzü də yerə salmaz, arzunuza əməl edər... - Aleksandr Sergeyeviç, bu qaranlıq müsəlman dünyasında üç bədbəxt xristianın yeganə pənahı sizsiniz. Bizi buradaca qanımıza qəltan edin, amma o vəhşi müsəlmanların yanına bir daha qaytarmayın. Yakov səfiri yumşaltmaq üçün dedi: - Sizin biz ermənilərə çox yaxşılıqlarınız olub. Mənə məlumdur ki, hələ 1825-ci ildə Tiflisdə Lazaryanla, katalikos Nerseslə birgə sərgərdan ermənilərin Azərbaycana, Qarabağa köçürülmək planını hazırlayıbsınız. Bu saat bizim saraya qayıtmağımız ölümə getmək kimidir... - Yaxşı, gecə keçir, indi tapşıraram sizə gecələmək üçün şərait yaradarlar. Səhər isə özüm bu barədə Fətəli şahla danışaram, - deyib, səfir yataq otağına getdi. * * * Açılan səhər nə Qriboyedova, nə də üç erməni qaçqınına xeyir gətirmədi. Səfir nə qədər on üçüncü bəndə əsaslanıb ondan sitatlar gətirdisə, Fətəli şahı yumşalda bilmədi. Şah iki ayağını bir başmağa qoyub haqlı tələbini etdi: Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|