ŞӘMİsтan nәZİRLİ



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/157
tarix13.11.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#9969
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   157

  
 
HÜSEYN XAN NAXÇIVANSKİ 
 
Peterburq zadəganlarının say-seçmə  
üzvlərindən ibarət qvardiya süvarilərinə general  
Hüseyn xan Naxçıvanski komandanlıq edirdi. 
 
A.SOLCENİTSİN, 
“14 avqust” romanından. 
 
Hüseyn xan Kəlbalı xan oğlu Naxçıvanskini müasirləri sərt, nüfuzlu bir 
general kimi təsvir edirlər. İlk dəfə mən onun şəklinə 1916-cı ildə çap olunmuş 
“Niva” jurnalının yeddinci nömrəsində rast gəldim. Doqquz nəfər ali rütbəli 
hərbçinin təsvir olunduğu şəklin altında belə yazı yazılıb: Qafqaz cəbhəsinin 
Georgi duması, Qafqaz ordusunun baş komandanı, canişin əlahəzrət böyük knyaz 
Nikolay Nikolayeviç Romanov
7
, korpus komandiri, süvari generalı Kalitin, knyaz 
Qalitsin, general Xan Naxçıvanski, general Lanuşkeviç. Ayaq üstə duranlar: 
general Vatin, Çirkov, polkovnik knyaz Niceradze və polkovnik Naqorski. 
Onun rus-yapon və Birinci Dünya müharibəsindəki fəaliyyətini müxtəlif 
arxiv sənədlərindən öyrəndim. General Hüseyn xan Naxçıvanski 1863-cü il iyunun 
iyirmi səkkizində anadan olub. Atası on beş yaşlı Hüseyn xanı Peterburqdakı Pac 
korpusu məktəbinə oxumağa göndərir. O vaxtlar Peterburqda çoxlu naxçıvanlı 
ziyalılar yaşayırdı. Onların da arasında xan nəslinin nümayəndələri çoxluq təşkil 
edirdi. İmperatorun şəxsi himayəsində olan korpus məktəbini Hüseyn xan 1881-ci 
ildə əla qiymətlərlə bitirir. Çarın xususi süvari qoşununda xidmət edən kornet 
Naxçıvanski beş il keçməmiş podporuçik rütbəsi ilə təltif olunur. 
Sonralar Qafqazda və Rusiyanın müxtəlif şəhərlərində hərbi xidmətdə olan 
Hüseyn xan Naxçıvanski nümunəvi zabit kimi ali orden və medallara layiq görülür. 
Rus-yapon müharibəsi başlayana qədər o, İranın “Şire-Xurşid” ordeninin ikinci və 
dördüncü dərəcəsi ilə /bahalı almazla bəzədilmiş/, zabitlərə məxsus “Rumın 
ulduzu” ilə, Avstriyanın “Dəmir xaç”, ikinci dərəcəli “Stanislav”, dördüncü 
dərəcəli “Müqəddəs Aleksandr”, “Müqəddəs Anna”, Bolqarıstanın “Döyüş 
xidmətlərinə görə” ordenləri ilə təltif olunur. 
Nizami orduda sərkərdəlik qabiliyyətinə görə Hüseyn xan 1903-cü il aprelin 
altısında polkovnik rütbəsi alır. 
İnqilabdan əvvəlki qəzetlər, müxtəlif arxiv sənədləri öz səhifələrində Hüseyn 
xan haqqında az da olsa məlumat verib. Onlarla tanış olanda istər-istəməz belə 
qənaətə gəlirsən ki, Əliağa Şıxlinski və Səməd bəy Mehmandarov artilleriya 
sahəsində hansı zirvəni fəth etmişdisə, Hüseyn xan Naxçıvanski da süvari 
birləşmələrinə komandanlıqda həmin zirvədə dayanırdı. 
1904-cü ildə Rus-Yapon müharibəsi başlananda Naxçıvanski əksəriyyəti 
qafqazlılardan təşkil olunmuş ikinci Dağıstan süvari alayına komandanlıq edirdi. 
                                                 
7
 Çаr 1 Nikоlаyın dоğmа əmisi 


Polkovnik Hüseyn xanın alayı 1905-ci il yanvarın 14-də Lan-Lun-Qou kəndi 
uğrunda ağır döyüşlər aparmışdır. Bir neçə gün kəndi ala bilməyən döyüşçülər 
mahir komandirin hərbi fəndi ilə dan üzü hücuma keçərək sürətli zərbə ilə onları 
kənddən vurub çıxartmışlar. Bu güclü döyüş səhnəsi məşhur rəssam 
Mazurovskinin yağlı boya ilə işlədiyi rəsmdə əbədiləşmişdir. Əsərdə alay 
döüşçülərinin qızğın həmləsi və polkovnik Hüseyn xan Naxçıvanskinin obrazı 
ustalıqla işlənmişdir. 
Məşhur rus jurnalisti A.Kvitka Port Arturda müharibə başlayanda könüllü 
cəbhəyə getmiş və döyüşlərdə jurnalist zabit kimi iştirak etmişdir. Müharibə gedə-
gedə “Zabaykalye kazak zabitinin gündəliyi” adlı maraqlı bir əsər yazmışdır. 1908-
ci ildə Sankt Peterburqda nəşr etdirdiyi həmin kitabda igid eloğlumuz polkovnik 
Hüseyn xan Naxçıvanski haqqında da maraqlı səhifələr var: 
Səhifə 181-də: “Axşam üstü Bensixuda süvari-qvardiyaçı Xan 
Naxçıvanskinin təşkil etdiyi ikinci Dağıstan alayı gözlənilir. Alay qafqazlılardan 
və süvari qvardiyasında xidmət edən zabitlərdən təşkil olunmuşdu. 
...Avanqard taqımının ardınca yüzlərlə adam polk komandiri, onların da 
ardınca uca bir ağacın zirvəsində polkovnik Xan Naxçıvanskiyə məxsus qızılı 
aypara nişanlı dalğalanan dəstə göründü. 
Alay cərgələnmiş taqımlarla kalon boyu uzanırdı. Biz isə Xanın zabitlərindəki 
atlara həsədlə baxırdıq. Mən axşam saat 10-a yaxın Xanı general Lyubavinin 
yanına ötürüb, evimə qayıtdım”. 
Səhifə 245-də: “Dağıstanlıların komandiri Xan Naxçıvanski, podpolkovnik 
Byuntiq və knyaz Tumakov həyətimə daxil olanda səhər saat 11 olardı. Onlar 
mənimlə nahar etməyə qaldılar... Dağıstanlıların əsgər və komandirləri döyüşlərdə 
hamıdan seçilirdi. Onları bir şeydə qınamaq olardı, o da həddəindən artıq cəsur 
olmalarında...”. 
Səhifə 361-də: “Polkovnik Xan Naxçıvanskinin Qafqaz-kazak briqadasının 
cəsurları üç yapon nəqliyyatını məhv etmişlər...”. 
İgid həmyerlimiz, polkovnik Hüseyn xan Naxçıvanski yaponlara qarşı 
apardığı döyüş məharətinə görə “Müqəddəs Georgi” və dördüncü dərəcəli, bantlı, 
üstü yazılı qızıl silahla “Müqəddəs Vladimir” və “İgidliyə görə” ordenləri ilə təltif 
olunmuşdur. 
Birinci Dünya müharibəsinə qədər imperatorun xüsusi qoşununda xidmət 
edən Hüseynxan Naxçıvanskiyə 1907-ci il martın otuz birində general-mayor 
rütbəsi verilmişdir. 
Müasir rus tədqiqatçısı Fyodor Nesterov “İllərin əlaqəsi” /1984-cü il/ tarixi 
publisistik əsərində əlahəzrətin sadiq generalları sırasında artilleriya generalı 
N.İ.İvanovun general qraf Kellerin və general Xan Naxçıvanskinin adlarını fəxrlə 
çəkir. O, yazır ki, çar II Nikolay manifestə qol çəkib hakimiyyətdən imtina edəndə 
belə, bu əsilzadə generallar əlahəzrətə teleqramla müraciət edərək bildirdilər ki, biz 
həmişə sənə və rus imperiyasına sadiq qalacağıq. İmperator uzun illər boyu bu 
əsilzadə generallara inanmaqda zərrəcə səhv etməmişdi. 
Hüseyn xan Naxçıvanski döyüşən ordu generalı idi. O, bütün rütbə və 
təltiflərə məhz cəbhələrdəki xidmətlərinə görə layiq görülmüşdü. O, nə buyruq, nə 
də məiyyət generalı deyildi. Hərbçilər daha yaxşı bilirlər ki, süvari qoşunu üzrə 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   157




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə