Sengiyn Erdene
(Monqolustan)
ÜRƏKDƏ DAŞ
(hekayələr)
Bakı – “Təknur” – 2013
Monqolustanın Xalq Respublikası elan edilməsinin
90 illiyinə həsr edilir.
Tərcümə edəni: Natiq Yusif oğlu Səfiyev
Redaktorlar:
Cahan Salman qızı Vəliyeva
Güntəkin Natiq qızı İlyasova
Sengiyn Erdene (Monqolustan). Ürəkdə daş (he-
kayələr). Bakı – “Təknur” – 2013. 42 səh.
Bu kitab tərcüməçinin 11-ci kitabı olub, 3-cü tərcümə əsəri-
dir. Hekayələri dilimizə tərcümə olunmuş, tanınmış yazıçı Sengiyn
Erdenenin bu kitabı oxucular qarşısında qardaş monqol xalqının
həyatından maraqllı səhifələr açır. Yazıçının hekayələrində mövzu
dairəsi həm özünəməxsus, həm də rəngarəngdir.
Kitab geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.
ISBN: 978-9952-445-00-9
© Sengiyn Erdene
3
YAzIçI SENGİYN ERDENE
HAQQINDA
Tanınmış monqol yazıçısı Sengiyn Erdene 1929-cu ildə
Binder Xeytey aymakında (rayonunda) anadan olmuşdur.
O, 1955-ci ildə Ulan-Batorda Moqolustan Dövlət Universi-
tetinin tibb fakültəsini bitirmişdir. Hələ tələbəlik illərində o,
şeir yazmağa başlamışdır. 50-ci illərdə onun ilk nəsr əsərləri
– povest və hekayələri işıq üzü görür. Öz vətənində S.Erde-
nenin 3 hekayələr məcmuəsi çap olunmuşdur - “Yaz gələn-
də” (1959), “Xonqor-Zul” (1961) və “Lap üfüqün kənarında”
(1963).
“Təmiz su mənbəyi” hekayələr toplusu bu 3 kitabın əsa-
sında tərtib edilmişdir. Onları Monqolustan Xalq Respubli-
kasının ədəbi qəzet və jurnallarında dərc olunan hekayələr
tamamlayır.
Bu kitabda oxucu qarşısında qardaş monqol xalqının hə-
yatından bəhs edən maraqlı səhifələr açılır. S.Erdene hekayələ-
rinin mövzusu müxtəlif və özünəməxsusdur, orijinaldır. Onlar
müəllifin incə ustalığı və bacarığı ilə əsərlərin qəhrəmanla-
rı kimi bizim yaşıdlarımıza göstərilir, sosialist Monqolustanı
vətəndaşının yeni insani keyfiyyətlərini üzə çıxarır.
Onun “Dırnaq altından çıxan tozanaq” (1964), “Günəşli
durna” (1972) epik povestlər silsiləsi, o cümlədən “Göy siçan
ili” (1970), “Qız yayı” (1978), “Göy dağların ənginliklərin-
də” (1981), D.Natsaqdorj haqqında “Həyat dairəsi” romanı
yeni cəmiyyət quruculuğunda monqol ziyalılarının rolundan
bəhs edilir.
Azərbaycan dilinə tərcümə edilən hekayələr Sengiyn Er-
denenin Moskvanın “Proqress” nəşriyyatında rus dilində çap
olunan “Çistıy istoçnik” (“Təmiz su mənbəyi”) kitabından gö-
türülmüşdür. Həmin kitab 1965-ci ildə işıq üzü görmüşdür.
4
ÜRƏKDƏ DAŞ
D
onoy dayı ağac köklərindən, onun törəmələrindən
müxtəlif əyləncəli fiqurlar düzəldirdi. Lazım olan
kökləri axtarmaq üçün o, dağların yağlı təpələrinə,
qayalarına dırmaşar, bu yolda onun paltarları və ayaqqabı-
ları cırılardı. O, təsərrüfatda, məişətdə işlənən qaşıq və fin-
canlara oxşar şeylər düzəldər, bundan da onun arvadı xeyli
məmnun qalardı.
Sonradan o, şam və tozağaciarının gövdələrindəki əca-
ib törəmələri kəsərək, badam və ardıc ağaclarının köklərini
toplayaraq, onlara heyvan və gülməli insan görkəmi verməyə
başladı. Arvadı onun faydasız şeylə məşğul olmağına narazı
qalır, daim deyinirdi. Qonşular isə onun düzəltdiyi füqurla-
rı görüb, Donoy dayının ustalığına heyrətlənir və razı hal-
da başlarını yelləyirdilər. Ustanın tozağacının gövdəsindəki
törəmələrdən dənizin dalğalandığını, alovun dillərini, ardı-
cın gövdəsindən isə şirlə pələngin döyüşünü, qəzəblənmiş
mujikin arvadının saçından tutub sürütləməsini və ya dastan
qəhrəmanlarının çox kiçik füqurlarını görənlər başa düşür-
dülər ki, bu oyuncaqlar heç də əyləncə xatirinə düzəldilmiş
5
füqurlar deyildi. Donoyun özü isə düzəltdiklərini səliqə ilə
qoruyur və onun fiqurları təriflənəndə o, çox sevinirdi. Onda
gözəl əhval-ruhiyyə ilə gəzir, müəyyən işi müvəffəqiyyətlə
yerinə yetirmiş bir adam kimi gülümsəyərdi.
Günlərin birində Donoy dağa qalxdı və orada qəribə bir
kök tapdı. Həmin kök əlləri ilə dizlərini tutmuş, beli bükül-
müş insana oxşayırdı. Onun sinəsində ürəyi xatırladan boz
bir daş işıldayırdı. Donoy onu evə gətirib, üzərində işləyəndə
ürəyində daş olan beli bükülmüş insan fiquru alındı. Donoy
füquru cilalayıb, üstünə lak çəkib, bunu alaçığın görməli ye-
rinə qoydu. Ürəyində bir daş olan, beli bükülmüş kişi fiquru
Donoyun gözünə sataşanda, onun halı dəyişir, ağırlaşırdı.
«Birdən nəvaxtsa mənim ürəyimdə də belə daş olsa, mən
özümü necə hiss edərəm?» - deyə onun beyninə qəribə bir
fikir gəldi. Bu vaxt Donoyun başına kədərli, qəmli xatirələr
daxil olurdu... Bir neçə il bundan əvvəl o, yeganə oğlunu itir-
mişdi. Deməli, o fiqurda olduğu kimi, mənim də ürəyimdə
daş var.
Sakitləşmək üçün Donoy, meşədən topladığı ağac kök-
lərindən hazırlanmış şən fiqurlara diqqətlə tamaşa etməyə
başladı. Yəqin onun xasiyyəti belə idi: o, istəmədiyi fikirlər
haqqında, düşünmək istəmirdi. Qəmli, kədərli fikirlərin onu
təqib etdiyi bir gündə o, beli bükülmüş adam fiqurunu gö-
türərək, onun sinəsindəki boz daşı çıxarıb kənara atdı. Daşın
yerində dərin qəhvəyi bir dəlik əmələ gəldi, sanki insanın
özü onu ürəyindən çıxarıb atmışdı. Donoy astaca fiquru gö-
türüb, balta ilə onu parçaladı və xeyli uzağa atdı ki, ondan
əsər-əlamət belə qalmasın.
Dostları ilə paylaş: |