13
çƏPİŞ
P
ayız gecələrinin birində məhəlləmizin uşaqları
Molom babanın çadırına gəlib ondan xahiş etdilər
ki, onlara bir nağıl danışsın. Qoca razılıq verdi. Bir
neçə dəqiqə susmuş halda oturdu, özünün böyük qəlyanı-
nı sümürdü. Görünür o, fikirləşirdi ki, nədən söhbət açsın.
Onun yaxın dostu qoca köpək Bars sahibinin yanında uzanıb
başını Molom babanın cüyür dərisindən olan ayaqqabısının
üstünə qoymuşdu. Bu böyük köpək dəhşətli Bars adını daşı-
sa da, heç kimdə qorxu hissi doğurmurdu. O elə qocalmışdı
ki, iti qulaqları daha dik dayanmır, tükləri isə topa şəklində
asılmışdı. Köpək uzanan kimi gözləri örtülürdü. O xırıltılı
səslə hürürdü.
Molom baba öz saralmış bığlarını eşdi və bic-bic bizə baxdı.
- Uşaqlar, - deyə o, fikirli halda söhbətə başladı. Siz heç
bilmirsiniz ki, bizim Xentey dağları necə gözəl və əzəmətli-
14
dir. Belə yerləri mən heç yanda görməmişəm. Sıldırım qa-
yalar sanki məxmərə bürünüb, talalar isə müxtəlif naxışları
olan xalçalarla örtülmüşdür. Hələ meşələri, yaşıl çəmənləri,
gülləri, çiçəkləri, soyuq şəffaf bulaqları demirəm. Siz bütün
bunları böyüyəndən sonra görəcəksiniz. Kim doğma diyarı-
nın gözəlliyini görə bilmirsə, həmin adamın ürəyi soyuqdur.
Molom yanında oturmuş qız nəvəsinin başını tumarladı.
- Siz əsl dostluğun nə olduğunu bilirsinizmi? Mənim Barsım
isə bilir. Hə, bir gün mən maraqlı bir hadisə ilə rastlaşırdım.
Biz dirsəklərimizlə bir-birimizi itələdik. Bununla bildir-
mək istəyirdik ki, baba söhbətinə başlayır.
- Söhbət açmaq istədiyim həmin baharda Barsımın üç
yaşı tamam olmuşdu. O vaxt it indiki kimi deyildi. Onun qu-
laqları dik dayanırdı, gözləri isə sayıq idi. O küləkdən bərk
qaçırdı.
Günlərin bir günü biz Barsla birlikdə ova getdik. Ulziyt
çayı boyunca gəzdik. Birdən cüyür qışqırtısı eşidildi. Mən
irəliyə atıldım və gördüm ki, canavar cüyürü gəmirir. Əlbət-
tə, boz qurd məndən yaxasını qurtara bilmədi. Mən onun
beynini dağıtdım. Lakin biz gecikmişdik. Cüyürü xilas etimək
mümkün olmadı. O al qana bulaşmışdı, onun balası balaca
çəpiş isə anasının yanında güclə dayanmışdı. Çəpiş əsirdi: o
həm canavardan, həm də atəş səsindən qorxmuşdu. Olümcül
yaralı cüyür çalışırdı ki, qalxsın, lakin bacarmadı. O sönmək-
də olan gözləri ilə balasına baxdı və son dəfə nəfəsini dərdi.
Molom baba fasilə etdi. Yəqin o, fikirləşdi ki, biz indicə
ağlayacağıq. Qoca gülümsədi.
- Eybi yoxdur, uşaqlar. Xeyirxah ürək hamının köməyinə
çatar. Beləliklə, çəpiş yetim qaldı. Mənim Barsım yanımda
dayanmışdı. O başını aşağı sallamışdı. Sanki onun çəpişə
yazığı gəlirdi. Mənə elə gəldi ki, quşların səsi kəsildi, bütün
meşə isə susdu. Sonra mən çəpişi qucağıma götürüb, onu evə
gətirdim. Uşaqlarım onu ev keçisinin südü ilə yemlədilər.
Yay qurtardı, payız gəldi. Bizim çəpiş gözəl Sibir cüyü-
15
rünə çevrildi. O çox darıxırdı. Axı biz onu həmişə bağlı sax-
layırdıq. Çəpiş tez-tez küçədə uzanıb, qəm-qüssə ilə meşəyə
sarı baxırdı. Mən vəhşi heyvanların xasiyyətinə bələd idim.
Onun həsrəti, xiffəti mənə məlum idi.
Bars çəpişlə dostlaşdı. Onlar daim bir yerdə olardılar. Əgər
köpək az müddətə harasa gedirdisə, geri qayıdan kimi tez çə-
pişə baş çəkir, onu iyləyir, heyvanın qıvrım alnını yalayırdı.
Budur, qaban ovuna getmək vaxtı gəlib çatdı. İlk qarlı
gündə səhər tezdən mən Barsla birlikdə ova getdim. Əvvəl-
lər ova hazırlaşanda Bars sevinirdi, hoppanır, zingildəyir, irə-
liyə atılmaq istəyirdi. Bu dəfə isə mən Barsı tanıya bilmədim.
O könülsüz gedir, çalışırdı məndən aralansın və geriyə qaç-
sın. Biz nə qədər evdən çox uzaqlaşdıqsa, Bars bir o qədər
sözə qulaq asmayan olurdu. O hətta mırıldamağa başladı.
Sakit olan köpək birdən mənə dişlərini qıcadı. Yalnız bu vaxt
anladım ki, Bars öz dostunu tək qoymaq istəmirmiş. Əgər iş
belə gətiribsə, uğurlu ov ola bilməz. Ona görə də mən evə qa-
yıtmağı qərarlaşdırdım. Sonra fıkirləşdim: «Niyə yazıq çəpiş
ipdə bağlı qalmalıdır. Əgər o bizdə yaşamaq istəmirsə, qoy
meşəyə getsin». Mən onu azad etdim. Lakin çəpiş dərhal get-
mədi. O xeyli müddət ətrafda gəzişdi.
Qonşu itləri heyvana hücum edəndə Bars dostunu mü-
dafiə etməyə atılırdı.
Qışda biz ailəliklə yaylaqdan arana köçdük. Biz elə təzə-
cə yola düzəlmişdik ki, Barsla çəpiş yoxa çıxdılar. Üç gün üç
gecə mən onları axtardım. Lakin onlar heç yanda yox idilər.
Molom baba söhbətinə ara verdi, qəlyanına tütün dol-
durdu, onu alışdırıb çəkməyə başladı. Bizim isə səbrimiz çat-
mırdı. İstəyirdik öyrənək görək, itlə çəpişin qeyri-adi dostlu-
ğu nə ilə nəticələndi. Nəhayət, Molom baba qəlyanını çəkib
öz hekayətini davam etdirməyə başladı.
- Yalnız beşinci gün Bars geri qayıtdı. O çox yorğun idi.
Köpək bir neçə gün heç nə yemədi, elə hey pəncələrinın üs-
tünə başını qoyub, uzanmış vəziyyətdə qalır və gözlərini dağ-
16
lara zilləyirdi. Mənim ona yazığım gəlirdi. Bilirsiniz, uşaqlar,
axı heylanlar da dostluq etməyi bacarırlar. Burada isə Bars
tək qalmışdı, çəpiş onu tərk etmişdi.
Günlər, aylar, illər ötüşdü. Üç il idi ki, çəpiş meşəyə get-
mişdi. Payızda, günlərin birində mən Barsla Asralt-Xayırxan
dağının şimal yamaclarına ova çıxmışdım. Onda Tayqa ta-
mam qızılı rəngə çalırdı. Səhər hava dumanlı, tutqun olsa da,
ov uğurlu alındı.
Meşədə gəzərkən birdən talada böyük cüyür gördüm.
Bars da ona tərəf baxdı. Mən tüfəngi əlimə aldım. Lakin o
uzaqda idi, həm də talanı duman bürümüşdü. Mənim Bar-
sım gizlicə heyvana yaxınlaşıb, onun üstünə atılmağı baca-
rırdı. Mən onu buraxdım, it küləyə qarşı asanlıqla qaçaraq
cüyürə tərəf cumdu. O hündür kolların arasında yox oldu.
Mən cüyürə baxırdım və gözləyirdim ki, Bars nə vaxt onun
üzərinə atılacaq. Cüyür buynuzunu arxaya əyib, donub qal-
mışdı. O təhlükəni heç hiss etmirdi. Onda mənim gözlərim
indiki kimi deyildi, yaxşı görürdü. Mən cüyürün buynuzlarını
hətta pöhrəlikdə ayırd edə bildim. Nə görsəm yaxşıdır? Bars
talada cüyürün yanında sakitcə dayanmışdı. Əvvəl mən göz-
lərimə inanmadım, lakin sonra başa düşdüm ki, bu, çəpişdir,
bir vaxtlar bizim böyütdüyümüz çəpiş.
Mən özümü saxlaya bilməyib, bütün meşə boyu qışqır-
dım: «Ay Allah, dünya necə gözəldir!»
Səsimin əks-sedası çox uzaqlara yayıldı. Cüyür kənara
çəkilib yox oldu. Bars tək qaldı və şikayətedici tərzdə zingil-
dədi, sanki o dostundan xahiş edirdi ki, geri qayıtsın.
Molom baba hekayətini bitirib, qəlyanını möhkəm sü-
mürdü.
Dostları ilə paylaş: |