Şərii rəy şəriətdir!
Yüklə 351,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Allah heç bir övlad edinməmişdir. Onunla bərabər heç bir ilah da yoxdur. Belə olsaydı (ilahlardan) hər biri öz yaratdığıyla birgə
- “Ölüb torpaq olduqdan sonramı dirildiləcəyik! Bu ehtimalı uzaq bir dönüşdür”. 42
- “De ki onları (sümükləri) ilk dəfə yaradan dirildəcək”. 46 “Məxluqatı ilk dəfə misli görülməmiş şəkildə yaradan və sonra
- “Sizi ilk dəfə yaratdığı kimi (həyata) geri dönəcəksiniz”. 48
33
da yoxdur. Belə olsaydı (ilahlardan) hər biri öz yaratdığıyla birgə ayrılar, bəzisi digərlərinin üzərində üstünlük sahibi olardı”. 39 “Yoxsa onlar (müşriklər) Allaha, Onun yaratdığı kimi yaradan bir şəriklərmi isnad etdilər və bu yaratdıqları (yaxud yaratmaları) biri-birinəmi bənzədi?!”. 40 Dediyimiz kimi mütəkəllimlərin, Allahın tövhidi haqda yürütdükləri elmi münaqişələr zamanı gətirdikləri əsasların qaynağı qeyd etdiyimiz bu ayələrdir. Eləcə də Tövhid və Adlın 41 şaxələri haqdakı kəlam da Qurandan götürülmüşdür.
kainatın fəsadına gətirib çıxarardı. Lakin biz kainatın bir düzənə sahib olduğunu bilirik. Bu düzən bizə başqa ilahın olmadığını xəbər verir. Həm də əgər hər biri ayrı bir hissədə təsərrüf haqqına sahib olsaydı ya biri- birindən qorxaraq belə etməli idilər, ya da ittifaq edərək. Birinci ehtimal alınsa o zaman heç biri ilah olmaz. Çünki ilah qorxmur. İkinci ehtimal alınsa ya məcburi ittifaq edərlər ya da ixtiyari. Birinci ehtimal olsa yenə ilahlığa layiq olmazlar. Çünki məcbur edilən ilah deyil. İkinci ehtimal alınsa ixtiyari şeylərin əksi də mümkün olduğundan yenə heç biri ilahlığa layiq olmaz. Beləliklə iki ilahın varlığı qeyri mümkündür. 39 Muminun: 91. 40 Rad: 16. 41 Tövhid və Adl/ədalət Mötəzilənin əsas prinsiplərindəndir. Mötəzilə firqəsi özünü Əhli Tövhid vəl Adl adlandırır. Lakin onlar tövhid deyərkən məşhur etiqadi termin olan tövhidi qəsd etmirlər. Düzdür onlar bu mənada tövhidi qəbul edirlər. Lakin ad olaraq götürdükləri tövhidlə bir neçə əzəli varlığın qeyri-mümkünlüyü prinsipinə əsaslanaraq sifətlərin Zatdan əlavə ayrıca əzəli bir şey olduğunu inkar edirlər. Çünki onlara görə sifətləri Zatdan əlavə bir şey saymaq bir neçə əzəli şeyin varlığını qəbul etməkdir. Bu da onlara görə tövhid prinsipinə ziddir. Bu səbəbdən onlar bu etiqadlarını tövhid
34
Eyni şeyi, ərəblərdən və başqa millətlərdən olan ağıl sahiblərinin ixtilaf etdikləri, dirilmənin mümkünlüyü və qeyri-mümkünlüyü haqda yürüdülən kəlam barədə də demək olar. Onlar (ağıl sahibləri) o qədər bu məsələdə ixtilaf etmişlər ki, hətta bunun caiz olmasında təəccüb etmişlər. Allah –azzə və cəllə- aşağıdakı ayələrdə onların belə dediyini xəbər verir:
Onlardan sadir olan bu və bənzəri kəlimələr, Qurani Kərimdə öldükdən sonra dirilmənin mümkünlüyü mövzusunda münaqişə məqamında zikr olunmuşdur. Bütün bunlar, əqlən bu işin mümkünlüyünə təkid olaraq varid olmuşdur. Allah öz Peyğəmbərinə - sallAllahu aleyhi və əlihi və səlləm- onların əleyhinə nə cür münaqişə edəcəyini bildirmiş, onların dirilişi inkar etmələrinə qarşı, iki növ qrupa iki yöndən nə cür cavab verəcəyini izah etmişdir. Birinci qrup, ilk yaradılışı qəbul edir, lakin ikinci dəfə yaradılışı, yəni
adlandırmışlar. Bunun cavabı kəlam mövzusunda yazılmış geniş kitablarda verilmişdir. İstəyən o kitablara müraciət edə bilər. 42 Qaf: 3. 43 Muminun: 36. 44 Yasin: 78. 45 Muminun: 35. 35
dirilməni inkar edir. İkinci qrup isə dirilişi aləmin əzəli olması etiqadı ilə inkar edir. İlkin yaradılışı qəbul edən qrupa bu ayələrlə cavab verir: “De ki onları (sümükləri) ilk dəfə yaradan dirildəcək”. 46 “Məxluqatı ilk dəfə misli görülməmiş şəkildə yaradan və sonra da (yaradılışı yenidən diriltməklə) təkrar edən Odur. Sonradan yaratmaq (sizə görə) Ona daha asan (olmalı)dır”. 47 “Sizi ilk dəfə yaratdığı kimi (həyata) geri dönəcəksiniz”. 48 Bu ayələrlə 49 onlara bildirmişdir ki, bir feli misli görülməmiş şəkildə yaratmağa qadir olan birisi, (öncədən) yaradılmış bir feli təkrar etməyə daha da qadirdir və bu Ona, sizin aranızda biri- birinizə nisbətdə (daha asan olduğu kimi sizə görə Ona) daha da asan (olmalı)dır. Şanı uca və hər şeyi hikmətlə yaradan Allaha gəlincə, (bir şeyi yaratmaq digərini yaratmaqdan çətin olmadığı kimi), Ona, bir şeyi yaratmaq digərini yaratmaqdan daha asan da deyil. Ayənin mənası haqda bu cür deyilmişdir: “Əhvanu aleyhi”/”Onun üçün daha asandır” sözündə “aleyhi” kəliməsindəki “hə” qüdrətini məxluqata nisbətdə göstərən bir kinayədir. Belə ki, bizlərdən birinə nisbətdə bir şeyi diriltmək və geri döndərmək, onu ilk dəfə yaratmaqdan daha asan və daha yüngüldür. Çünki ilk yaradılış doğum, (bətndə)
46 Yasin: 79. 47 Rum: 27. 48 Əraf: 29. 49 Əşari, əl Lumə Fir Raddi Alə Əhliz Zeyği Vəl Bidə, 21; Risələtun İlə Əhlis Səğr, 159. Yüklə 351,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|