Sərraf şİruyə
Yüklə 2,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ayrılıq belə düşdü 197 Belinə bağlanıb qaynar samovar, Belə şəhid olub bax, Aşıq Nəcəf. Diri-diri basdırılıb uşaqlar, Beş oğul ölümə qoyulub hədəf. Şəmsəddin, Şəmistan, Mikayıl, Aslan, Beşinci sonbeşik, körpə İsmayıl. Söylənir bu sitəm hər zaman, hər an, Eşit bu zülümü müsəlman, ayıl! Beş oğul anası olan Gülüstan, Bir də iki gəlin intihar etdi. Belə etməliydi qeyrəti olan, Onlar şəhidliyə bax belə yetdi... Selikovun başın kəsən Hacı Rəhim, Oğlu Əsədullah, kəndlisi Muxtar. Şəhid olub, tükənibdi hünərim, Hələ də çəkirik belə qəm-qübar. Ölkədə еlə bir еl-оba yохdur, Оrda şəhid qəbri оlmaya, Allah! Sənin hər qüdrətin, kərəmin çохdur, Еlə еt tər güllər sоlmaya, Allah! Sərraf Şiruyə 198 RZALILAR NƏSLİ Ulu diyar, doğma Göyçə mahalı – əbədi olaraq ədə- bi mövzumuza çevrilən yurd. Nə tarixin bəllidir, nə də yaşın. Əslində yaşını da, tarixini də bilirik. Sənin yaşın YERin, GÖYün yaşıdır. Günü bu gün də səni araşdırır, səni öyrənir, səndən yazırıq. Zaman-zaman adını dün- yaya car çəkən, səni külli-aləmə tanıdan ozanların, şairlərin, nəsillərin oldu. ...Bir-birindən gözəl kəndlərin sinən üstə olan gömgöy gölünün – səninlə adaş olan gölünün ətrafında üzük kimi çevrələnmişdi. Bu kəndlərin hər birinin öz gözəlliyi, öz özəlliyi vardı. Bu sətirləri yazdıqca köv- rəlir, uşaqlıq illərimə, sənli günlərimə qayıdıram. Yay- laqlarını, yurd yerlərini, dağlarını, dərələrini, güneylə- rini xatırlayıram. ...Sakinlərin də özün qədər əzəmətli, özün qədər dəyanətli, sevimli idi. Qoynunda neçə-neçə qərinələrə yoldaş olan nəsillər yurd salmışdı. Bu nəsillərdən biri də Rzalılar nəsli idi. 2005-ci ildən başlayaraq Daşkənd kəndində yaşa- yan nəsillər haqqında araşdırmalar aparır, məqam ol- duqca tamamladığım materialları müxtəlif kitablarda çap etdirirəm. Belə bir məqam da indi yaranıb. Nə yax- şı ki, Sərraf Şiruyə Daşkəndin sayılıb-seçilən ağsaqqal- larından olan Kərbəlayı Əli Xəlilova ithaf etdiyi “Ayrı- lıq belə düşdü” adlı kitabına məhz Kərbəlayı Əlinin Ayrılıq belə düşdü 199 mənsub olduğu, ümumən Daşkənd nəsillərinin özəyini təşkil edən Rzalılar nəsli haqqında topladığım və sxe- matik şəkildə tərtib etdiyim şəcərəni də kitaba əlavə et- məyi məsləhət bildi. Rzalılar nəsli torpağın dərin qatlarından rişələnən əzəmətli çinar ağacına bənzəyir. Yeri gəlmişkən, qeyd edim ki, əslində elə “şəcərə” sözünün mənası da ağac anlamına gəlir. Bəzən şəcərəyə “nəsil ağacı” da deyir- lər. Heç də gəlişigözəl söz mənasında mən bu nəsli çi- nar ağacına bənzətmədim. Daşkənd kəndində yaşayan nəsillər haqqında apardığım araşdırmalar nəticəsində bir neçə soyun məhz Rzalılar kökündən olduğu məlum oldu. Belə ki, kənd camaatının “İsmayıllılar”, “Hacı Məhəmmədlilər”, “Qocamanlılar”, “Hacı Dünyamalı- lar”, “Sarı Əlilər” kimi tanıdığı soylar elə Rzalılar nəs- linin budaqlarıdır. Arxivimdə olan Əli Xəlilova mən- sub əlyazmadan belə məlum olur ki, Rzalının (bəzən Rzalıya “Rza Qoca” da deyirmişlər) Məşədi Oruc, Hacı Kərim və Kərbəlayı Süleyman adlı övladları olub. 2007-ci ildə 85 yaşlı Qocaman Qocamanovla görüş- lərimin birində adını daşıdığı Qocaman babası haq- qında soruşarkən – “Qocaman babamın Hacı Məhəm- məd adlı bir qardaşı olub. Onların atası Hacı Tanrıverdi isə Rzalının nəvəsidir”, – dedi. Deməli, onda belə mə- lum olur ki, Hacı Tanrıverdinin atası Abdulla Məşədi Oruc, Hacı Kərim və Kərbəlayı Süleymanın qardaşıdır. Yeri gəlmişkən, sonralar Əli Xəlilov Rzalılar nəslinin Sərraf Şiruyə 200 Hacı Söydümalı qolunun da İmişli rayonunda yaşadıq- larını öyrənmiş, onlarla əlaqə də qura bilmişdir. Hətta güman edirəm ki, ola bilər digər nəsillər də Rzalılar soy-kökündəndir. Yazılı şəkildə təsdiqini tapmasa da, deyilənlərdən belə məlum olur ki, bu nəsil əslən Sulduz mahalından olub. Oradan əvvəlcə Sədərəyə, sonra Qazağa, daha sonra isə Göyçə mahalına köç etmiş, Daşkənd kəndin- də məskunlaşmışlar. Rzalının oğlu Məşədi Orucun Xəlil, Zeynəb, Şirin və Abdulkərim adlı iki oğlu, iki qızı olub. Biz bu ya- zıda əsasən nəslin bu qolundan danışacağıq. Xəlilin üç övladı olub: Əziz, Oruc və Simuzər. Əzizlə Oruc qara- yanız olduqlarından kənddə onlara bəzən “Qara Əziz”, “Qara Oruc” da deyirmişlər. Bacıları Simuzərə isə daha çox “Simi nənə” və ya “Simi qarı” deyərdilər. 1980-ci ildə 110 yaşında rəhmətə gedən Simi nənənin Elbəyi, Qurban, Yunus və Balaxatın adlı övladları olub. Orucun isə Səttar və Lətifə adlı iki övladı olubdur. Əziz Xəlil oğlu sovetləşmədən əvvəl Hüseynlə Xanların bacısı Şəkər Rəsul qızı ilə ailə qurmuş, Niftalı adlı övladı dünyaya gəlmişdir. Lakin bu ailənin ömrü uzun sürməmiş, Şəkər xanım hamımıza yaxşı məlum olan erməni daşnaklarının 1919-cu ildə Göyçə maha- lında törətdiyi qırğınlardan canını qurtarıb Kəlbəcərə köç edərkən Sarı yer adlanan ərazidə qar çovğununa düşərək həlak olmuşdur. 1921-1922-ci illərdə göyçəli- Ayrılıq belə düşdü 201 lər yenidən dədə-baba yurdlarına qayıtdıqdan sonra Əziz kişi qonşu Yuxarı Şorca kəndindən olan Abdulla qızı Reyhan ilə ailə qurmuşdur. İkinci evlilikdən Mahı, Sübə, Əli, Sənəm, Köçəri, Məsim və Məhluqə adlı övladlar doğulmuşdur. 1919-cu ildə anadan olan, ailənin ilk övladı Niftalı Xəlilov dövrünün savadlı şəxslərindən olmuş, Daşkənd kənd sovetinin sədri işləmişdir. O, dayısı Xanlar Kərimov ilə birlikdə nəinki Daşkənddə, hətta Basar- keçərin bir neçə kolxozunda da mühasib kimi çalışmış- dır. 1941-ci ildə Böyük Vətən müharibəsinə səfərbər edilmiş, Primorsk ordusu 25-ci atıcı diviziyasının 54- cü atıcı alayında xidmət etmişdir. Niftalı Xəlilov 2 mart 1942-ci ildə Krımda döyüş zamanı almanlar tərəfindən əsir götürülmüş, əsirlikdən qaçaraq İtaliyada faşistlərə qarşı döyüşmüşdür. Müharibədən sonra Niftalı Xəlilov Sovet İttifaqının amansız qanunlarını qəbul etməyərək Türkiyədə yaşamağa üstünlük vermişdir. Niftalı Xəlilov (Əzizli) Ankara şəhərində yaşamış, Zinyət (1927 – 05.08.2001) adlı xanımla ailə qurmuş, Reyhan, Ayhan adlı iki qızı və İrfan adlı bir oğlu olmuşdur. 4 avqust 1980-ci ildə vəfat edən Niftalı Əzizli Ankarada dəfn olunmuşdur. Ailənin ikinci oğul övladı Əli Xəlilov Rzalılar nəs- lində daha çox sevilən, rəğbət bəslənən, soyuna-kökünə bağlı bir el ağsaqqalı olmuşdur. Əli Əziz oğlu Xəlilov 1928-ci ildə Göyçə mahalının Basarkeçər rayonunun Sərraf Şiruyə 202 Daşkənd kəndində anadan olmuşdur. 1935-ci ildə Daş- kənd orta məktəbində təhsil almağa başlamış, 1945-ci ildə həmin orta məktəbi bitirmişdir. Bir il müəllim işlə- dikdən sonra kənd sovetinin sədri vəzifəsində çalışma- ğa başlamışdır. 1950-ci ildə hərbi xidmətə çağırılmış, zabit kimi xidmət etmiş, 1954-cü ildə doğulduğu kəndə qayıtmış, orta məktəbdə müəllim işləmişdir. Bundan sonra Daşkənd kənd sovetinin sədri, ferma müdiri, Su- batanda (1964–1969) və Daşkənddə (1969–1971) kol- xoz idarə heyətinin sədri vəzifələrində çalışmışdır. Hərbi xidmət zamanı Kommunist Partiyasının sıraları- na daxil olan Əli Xəlilov 1972-ci ildən Daşkənd kənd partiya təşkilatının katibi vəzifəsində çalışmış, Ermə- nistan SSR-nin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunmuşdur. Əli Xəlilov 1967-1972-ci illərdə Özbəkistandakı Daşkənd Kənd Təsərrüfatı İnstitutunun aqronomluq fakültəsində oxumuş, 1974-cü ildə həmin institutda dissertasiya işini müdafiə edərək “Kənd təsərrüfatı elmləri namizədi” alimlik dərəcəsi almışdır. Əvvəldə qeyd etmişdim ki, Əli Xəlilovun böyük qardaşı Niftalı Xəlilov Böyük Vətən müharibəsinə sə- fərbər edilmişdir. Müharibədən sonra geri dönmədiyin- dən həlak olduğu zənn edilmiş, hətta ehsanı da veril- mişdir. 1952-ci ildə Gədəbəydə bir nəfər söhbət əsna- sında Əli Xəlilova qardaşı Niftalının sağ olduğunu, onu İtaliyada gördüyünü söyləmişdir. 1953-cü ildə Stalin vəfat etdikdən sonra xarici ölkələrdə gizli yaşayan Ayrılıq belə düşdü 203 SSRİ vətəndaşları öz yaxınları ilə əlaqələr qurmağa başlamışlar. Niftalı Xəlilov da bu fürsətdən istifadə edərək qardaşı Əliyə 1954-cü ildə ilk məktubunu yaz- mışdır. Əli Xəlilov Sovet İttifaqının dağılmasından isti- fadə edərək 1990-cı il iyul ayının axırı – avqust ayının əvvəllərində Türkiyədə olmuş, qardaşı Niftalının mə- zarını ziyarət etmiş, uşaqları ilə görüşmüşdür. Hal-ha- zırda da hər iki qardaşın övladları bir-biriləri ilə sıx əlaqə saxlayırlar. Əli Xəlilov hərbi xidmətə getməmişdən əvvəl Simi bibisinin nəvəsi Sumaya Elbəyi qızı ilə evlənmişdir. Onların Ofeliya, İlham, Nurəli və Mahir adlı övladları dünyaya gəlmişdir. Əli Xəlilov soy-kökünü sevdiyi kimi, övladlarına da çox bağlı olmuş, təhsil almaları, cəmiyyətə və xalqa yararlı şəxsiyyət kimi formalaş- maları yolunda daim çalışmışdır. 1999-cu ilin fevral ayında Kərbalanı ziyarət edən Əli Xəlilov 2008-ci il aprel ayının 25-də, 80 yaşında dünyasını dəyişmişdir. Həyat yoldaşı Sumaya xanım isə 2005-ci il noyabr ayının 9-da vəfat etmişdir. Hər ikisi Bakı şəhərində dəfn olunmuşlar. Bu gün bu ocağın od qoruyanı Kərbəlayı Əlinin bö- yük oğlu, bu kökün ağsaqqalı İlham Xəlilovdur. O, 1 iyul 1957-ci ildə anadan olmuş, Daşkənd kənd orta məktəbində VIII sinfə qədər oxuduqdan sonra təhsilini Bərdə rayonu Yeni Daşkənd kənd orta məktəbində da- vam etdirmiş və 1974-cü ildə orta məktəbi bitirmişdir. Sərraf Şiruyə 204 1974-cü ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutunun me- xanika fakültəsinə daxil olmuş və 1984-cü ildə Azər- baycan İnşaat Mühəndisləri İnstitutunu bitirmişdir. 1977-1979-cu illərdə Gürcüstanın Tbilisi şəhərində hərbi xidmətdə olmuşdur. İlham Xəlilov institutu bitir- dikdən sonra Azərbaycan Dövlət Üzümçülük və Şərab- çılıq Komitəsində, daha sonra isə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində işləmişdir. 2000-ci ildə “Rimlis” şirkətini qurmuş, hal-hazırda isə həmin şirkə- tin prezidentidir. “Rzalılar nəsli” adlı yazımın sonunda qeyd etmək istəyirəm ki, bu nəslin Qara Əziz, Kərbəlayı Əli kimi soy-kökünü sevən, qohumcanlılıq, istiqanlılıq edən İlham Xəlilov, Mahir Xəlilov kimi nümayəndələri var. Mən əminəm ki, onların övladları, nəvə-nəticələri də belə olacaq, onların adını daim uca tutacaqlar. Araz YAQUBOĞLU, tədqiqatçı Ayrılıq belə düşdü 205 Sərraf Şiruyə 206 Ayrılıq belə düşdü 207 Sərraf Şiruyə 208 Ayrılıq belə düşdü 209 Sərraf Şiruyə 210 Ayrılıq belə düşdü 211 Sərraf Şiruyə 212 Ayrılıq belə düşdü 213 Sərraf Şiruyə 214 Ayrılıq belə düşdü 215 Sərraf Şiruyə 216 Ayrılıq belə düşdü 217 Sərraf Şiruyə 218 Ayrılıq belə düşdü 219 Sərraf Şiruyə 220 Ayrılıq belə düşdü 221 KİTABIN İÇİNDƏKİLƏR Tarixin həqiqəti, həqiqətin tarixi (Qılman İman) ... 3 Daşkəndim .............................................................. 7 Daşkəndim .............................................................. 15 Əlidən aldı .............................................................. 17 İlhamın.................................................................... 18 Apardı Nurəli .......................................................... 19 Mahirə bəsdi ........................................................... 20 AYRILIQ BELƏ DÜŞDÜ (dastan-poema) Proloq ..................................................................... 22 Göyçə ilə dərdləşmə ............................................... 28 Daşkənd kəndinin təsviri ........................................ 32 Daşkəndli Qara Əziz .............................................. 42 Reyhan ana ............................................................. 48 Əli əsgəri xidmətdən qayıdır .................................. 52 Əziz kişinin vəfatı .................................................. 56 Əli Daşkənddə bağ salır ......................................... 63 Əli ali təhsil alır ...................................................... 68 Rza Qoca, Rzallı ..................................................... 73 Niftalıdan çağırış gəlir ............................................ 77 Əli yüksəliş yollarında ........................................... 83 Niftalının vəfatı ...................................................... 88 İlhamın Yeni Daşkəndə gəlişi ................................ 92 İlhamın Yeni Daşkənd kənd orta məktəbində oxuması ................. 96 Sərraf Şiruyə 222 Yenidənqurma və qaçqınlıq ................................... 105 Əli kişi Bakıda yaşayır ........................................... 110 “Daş qürbətə düşər yük əyiləndə” və ya “Bircə daş, bir ovuc torpaq vətəndi” (İlhamın Göyçədən gətirdiyi daş)........................... 116 Əlinin Türkiyəyə gedişi .......................................... 124 Din içində din bəsləndi ........................................... 131 Əli kişi ziyarətə gedir ............................................. 141 Gözdən uzaq düşənlər (Əli Xəlilovun vəfatı) ........ 153 Həyat davam edir ................................................... 157 Epiloq (İlahiyə sitayiş) ........................................... 162 Bəs hanı .................................................................. 166 Şəhid qəbirləri ........................................................ 192 Rzalılar nəsli (Araz Yaquboğlu) ............................ 198 Rzalılar nəslinin şəcərəsi ........................................ 205 Ayrılıq belə düşdü 223 SƏRRAF ŞİRUYƏ (Hacıyev Şiruyə Həsən oğlu) AYRILIQ BELƏ DÜŞDÜ Bakı, “Qismət”, 2014. Kompüter və dizayn: Niftəli NİFTƏLİYEV Texniki redaktor: Arif MƏMMƏDLİ Korrektor: Firuzə NƏSİBLİ Operator: Murad AĞAYEV Sərraf Şiruyə 224 Yığılmağa verilmiş: 05.07.2014 Çapa imzalanmış: 07.12.2014 Şərti çap vərəqi: 17 Sifariş: №108 Kağız formatı: 60x84, 1/16 Tiraj: 300 ədəd Kitab “Qismət” mətbəəsində hazır diapozitivlərdən çap olunmuşdur. Ünvan: Azərbaycan, Bakı, H.Zərdabi pr. 78. Tel: (+994 12) 497-57-61, (+994 12) 497-70-22 E-mail: qismetaz@yahoo.com Yüklə 2,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|