49
mi. Acıqlanmış və hiddətli insan isə insanlıqdan çıxır – ağzı kö‐
püklənir, dili və sözləri acılaşır, nə dediyinin fərqinə varmadan
yeganə məqsədi olur – rəqibini sözlə sarsıtmaq, onun səsini ba‐
tırmaq, qürurunu sındırmaq. Əsəbi adam savaş dəfi kimidir –
içi boş, səsi gur çıxar. Məncə bütün növ cinayətin əsas mənbəyi
elə təhqirdir. Təhqir, həm də təhqir edəni alçaldır, cılızlaşdırır,
kişidirsə – kişilikdən salır. Ehtiyatsızlıqdan törəyən cinayətlər
istisna olmaqla, bütün xəta və cinayətlərin çoxu təhqir edilmiş
insanların əlindən çıxır. Odur ki, ən ciddi və ağır cəza təhqir
edənlərə verilməlidir, təhqiri yaradan mühitlə mübarizə apa‐
rılmalıdır. Əgər insan tanrı nurunu daşıyan ən ali məxluqdursa,
insanı təhqir, tanrını təhqir deməkdir. “Səbrsiz, tez özündən
çıxanları tanrı da sevməz”, – deyirlər. Dindarlar bunu, həm də
imanın zəifliyində görürlər. Həzrət Əlinin, qılıncı endirərkən
onun üzünə tüpürən kafiri bağışlaması hekayəsini hamı bilir.
Bax belə vəziyyətdə səbrini basmaq ən sanballı kişilərə xas
xüsusiyyətdir, “təhqir olunan”ı zirvələrə, böyüklüyə qaldıran
hərəkətdir. Ancaq mən səbrimi basa bilmədim. Çünki, mən ay‐
dan arı, sudan duru deyiləm. Amma, dalaşqan da deyiləm.
Atamın tam əksinə, çox səbrliyəm (o çox səbrsizdir və həmişə
son sözünü əvvəldən “qırmızı” deyərək məsələni “kökündən”
həll edir). Sinif yoldaşlarımla kaftar sürüsü kimi birləşib özü‐
müzdən yaşca böyük məktəbliləri döydüyümüzü çıxsaq, kimin‐
ləsə təkbətək əlbəyaxa olduğumu xatırlamıram.
Xatirimdədir, sinfimizdə Tahirə adlı yetim bir qız oxuyur‐
du. İnstitutu yenicə bitirib bizə dərs deməyə gəlmiş Samir
müəllimin bu qıza ciddi mənada gözü düşmüşdü. Amma bizim
uşaqlar bunu “qiryət”lərinə sığışdırmamışdılar – yığışıb o boy‐
da müəllimi tirtap yerə uzadıb o ki var döymüşdülər. Mən bu
davada iştirak etmədiyimə görə çox tənə almışdım sinif yoldaş‐
larımdan. Çünki, bilirdim ki, Tahirə də Samir müəllimi bəyənir‐
di. Ancaq bu müəllim bizə yenidən dərs deməyə gələndə, zavu‐
50
çumuz Əhməd müəllimin kabinetinin qarşısına yığışıb etiraz
etmişdik – bu etiraz aksiyasında mən də vardım – təsdiq edir‐
dim ki, bu rüsvayçılıqdan sonra Samir müəllim bizə dərs demə‐
məlidir. Hətta, bunun bir səmərəsi olmasa, yığışıb müəllimi tək‐
rar döymək planımız da hazırıydı. Yazığın məktəbdən çıxarıl‐
masına bais olmuşduq. Yazıq ona görə deyirəm ki, lap sonralar
eşitmişdim ki, bu yaraşıqlı və gənc müəllim elə həmin Tahirəylə
ailə qurmuşdu. Haqq üçünə, bu, Samiri qovmaq üçün məktəb
direktorumuzun da ürəyindən idi və demək, etirazımız əsaslı
səbəb oldu. Direktor ürf‐adətlərimizə, namus‐qeyrət prinsiplə‐
rinə olduqca bağlı, bu prinsiplərin əksinə çıxanlara qarşı çox
qəddar insan idi.
Bir azdan Səmərqəndlə Lena qol‐boyun yellənə‐yellənə
mənə yaxınlaşmasaydılar, bağrım çatlardı mənə edilən təhqir‐
söyüşdən. “Bir dəfə Amerikada” filminin maraqlı hissələrini
həvəslə müzakirə edirdilər. Lena üzümdən opüb, – “Heyif ki,
sən gələ bilmədin” – deyib üzrxahlıq etdi. Mən, hələ də iki pe‐
raşkidən doymayan, yenə yemək gözləyən köpəyə baxırdım.
Bu qara köpək deyəsən doğrudan da özüylə uğursuzluq gətir‐
mişdi...
Səmərqənd:
– Hə, yoldaş abituriyent, necədi işlər, bir şey hazırlaşa
bilmisən? Sənin şiltiyini kim atıb
29
belə, yaxanı kim cırıb? Dalaş‐
mısan?
– Heç. Bir sürü helver şəhər “çuşka”sıyla sözümüz çəp
gəldi, məni tapdalayıb getdilər. Sən bilmirsən ki, məni tək qo‐
yanda başıma bu da gələcəkdi?!
Səmərqənd cızığından çıxdı:
– Mən bu saat onların anasını..! Hara tərəf getdilər. Neçə
nəfərdilər!?
29
Əzişdirmək, şil‐küt etmək.
51
Onu cırnatmaq xoşuma gəldi:
– Şəkillər satılan küçəyə tərəf getdilər, 4‐5 nəfəriydilər.
O, dala‐qabağa ləngərliyib dayandı:
– Dur gedək, görək haranın xotuqlarıdırlar, it küçükləri! –
amma Səmərqənd davadan ötrü ölürdü.
Lenaya göz vurdum, kitabımı qoltuğuma alıb qalxdım.
“Tarqovı”ya tərəf getdik. Kimsəni tapmadıq – “məni şil‐küt
edənlər” çıxıb getmişdilər. Başıma gələnləri olduğu kimi danış‐
dım, o da Lenaya tərcümə elədi. Kefimiz xeyli açıldı. Köynəyi‐
min cırığını gizlədə‐gizlədə (yaxşı ki, evdə ikinci köynəyim var‐
dı) küçələri gəzdik. Yenə də mənə tanış olan 106 nömrəli qar‐
monşəkilli avtobusa minib zooparka baxmağa getdik. “Zorge
bağı”nın qarşısında avtobusdan düşdük. Zooparka qədər onlar
qol‐qola yeridi, mən də yengə kimi yanlarınca. Artıq Lenaya
həvəsim sönmüş, Səmərqəndə də acığım tuturdu. Lenaya, mə‐
nimlə yatıb Saşanın qoltuğuna girdiyi üçün; Səmərqəndə isə,
gecəni mənimlə olduğunu bilə‐bilə qızı yorulmadan öpdüyü
üçün. Zooparka çatdıq. Qartallar və qarğalardan başqa – bax‐
mayaraq ki, onlar da burada başqa cür adlandırılırdılar – bütün
heyvanları yalnız televizordan izləmişdim. Ən çox sevdiyim isə
şirin, “eşşəksuratlı lilliput at” – poni oldu. Dilbərin “ceyranı” –
eşşəyimiz yadıma düşdü. Kəndimiz üçün ilk dəfə darıxdım.
Hiss edirdim ki, Durna nənəm hər gecə bəlkə də yüz dəfə mə‐
nim instituta qəbul olunmağım üçün Allaha yalvarır. Atam otu
tək yükləyə bilmədiyi üçün acığını eşşəyin üstünə töküb onu
təpikləyir. Anam, mənim el içində peşiman olmamağım üçün
tanrıya yalvarır, haraya, nə üçün gəldiyini unudur, – sərgərdan
qalıb. Gör nə qədər insan mənim yolumu, şad xəbərimi göz‐
ləyir. Mən isə burda Lenaya aşiq olmuşdum. “Bircə sabahı da
yola versəydik...” – köks ötürdüm.
Axşama hələ vardı. Dənizkənarı parka getdik. Məhəccərə
söykənib dənizə doyunca tamaşa etdim. Dondurma yedik,
Dostları ilə paylaş: |