77
benzin tökmüşdülər. Kükrəyən kütlə hər yerdə sovet ordusu‐
nun əsgərlərini daşlayır, öldürür, şəhərdən qovurdular. Şəhid‐
lərin dəfni kimi müdhiş səhnəni heç vaxt görməmişəm və
Allah, belə faciəni bir də bizə və heç bir xalqa göstərməsin. Bir
yandan da, Bakıdakı qanlı hadisələri ermənilərin bayram et‐
məsi sorağı xalqın nifrətini tam daşdırmışdı. Bir xalq, az qala
bütöv korlaşmış, başıpozuq kütləyə, barıt çəlləyinə çevrilmişdi.
İblis, içimizdə erməniyə qarşı nifrət toxumunu şücaətlə becərdi
və ermənini özünün sadiq quluna çevirdi. İki xalq arasındakı
tarixi qan düşmənçiliyi yenidən coşdu.
Bu psixoloji krizis dövründə Sabir, Yaşar və mən Nağının
üzv olduğu Dövlət Müdafiə Şurasının özünümüdafiə batalyo‐
nuna yazıldıq. Ali təhsili atıb könüllü olaraq müharibəyə yol‐
landıq – universitet, politexnik və inşaat institutlarının 31 nəfər
tələbələrindən ibarət manqa yaratdıq. İçimizdə ən təcrü‐bəli,
qorxmaz və yaşlı olan Nağı manqa komandirimiz oldu. Tərtərin
Marquşavan kəndində birgünlük silahdan istifadə təlimini ke‐
çib birbaşa döyüş zonasına göndərildik. Bizimlə birlikdə göm‐
rük, vergi, milis işçilərindən ibarət taborlar da vuruşurdu.
Qarabağın darda olan hər rayonu uğrunda döyüşlərə atılır‐
dıq. Hər dəfə hücum əmri veriləndə dostlarla vidalaşıb sonra
silaha sarılırdıq. Qorxu, ölüm hissini çoxdan yenmişdik. Gördü‐
yüm ilk canlı itkilər, döyüş əməliyyatlarının amansızlığı uşaqlıq
hafizəmi darmadağın etmişdi. Artıq hövsələsiz, quduz it kimiy‐
dim. Qayğısız uşaqlıq illərimin nə vaxt qan‐qada içində əriyib
yox olduğunu indi də düşünüb tapa bilmirəm. Kövrək hisslə‐
rim çoxdan paslanmışdı. Artıq neçə yaşda olduğumu təyin et‐
mək mümkün deyildi. Düşmənə olan münasibətim çoxdan
dəyişmişdi – “Mən öldürməsəm, o məni öldürəcək. İlk öldürən
qalibdir!” – qanununa boyun əymişdim. İndi düşmən öldürmə‐
yə tam hazır idim və öldürmək məqsədilə qarşı səngərə gülləni
tuşlayıb atırdım. Adam öldürmək kimi ağır cinayətin iştirakçısı
78
olmaqdan qürür duyurdum. Çoxu, – “Müharibə, daha güclü in‐
kişafın və dirçəlişin başlanğıcıdır”, – deyir. Ancaq, insanın qur‐
ban verilməsi hesabına qazanılan dəyişiklik, qənimət, qalibiyyət
insanlığın imtina etməli olduğu nəsnə olmalıdır. Mən yaxşı dö‐
yüşçü olmağımla bərabər, həm də müharibəyə nifrət edirdim.
Ayaqlayıb keçdiyim düşmən meyidinə də yazığım gəlirdi – bu
müharibənin o zavallı cəsədə heç bir isti‐soyuğu yox idi – hətta,
erməni olsa da belə...
Döyüşə girdiyimizin ikinci iliydi. Sıralarımız növbə ilə
artıb‐azalırdı. Ağdərənin Mehmanə kəndini geri qaytarmaq
üçün hücuma hazırlaşırdıq. Sabah sübhdən – saat 4‐də hücum
əmri verildi. Bütün dəstələr birlikdə erməni səngərlərini müha‐
sirəyə almaq üçün çənbəri daraldırdı. Hücum, arxadan artille‐
riyamızın müşayiətilə aparılırdı. “Qrad” mərmiləri sanki onur‐
ğa sütunumuza şığıyırdı – yerə doğru istiqamətlənəndə pərləri
elə vızıldayırdı ki, dişimizi sıxmaya bilmirdik. Mərmilər yaxını‐
mıza düşüb torpağı göyə sovururdu. Ağaclar aşır, qayalara
dəymiş mərmidən ətrafa vıyıltı ilə qəlpələr səpələnirdi. Boz
rəngdə toz dumanı hədəfi görməyə imkan vermirdi. Filmlərdə
gördüyüm əsl müharibə səhnələriydi. Düşmən səngərinə 50‐60
metr qalmış bizə geriyə çəkilmək əmri verildi. Qaçmaqda olan,
atəşlərimizdən yerə sərilən düşmən aydınca görünürdü. Geri‐
çəkilmə əmrini vecə alacaq halda deyildik. Əmr bir neçə dəfə
təkrar olunanda Nağı silahı əmr verən batalyon komandirinə
tuşladı, – “Səsini bir də çıxarsan, səni özüm güllələyəcəyəm!” –
dedi və səsi çatdığı qədər ucadan bağırdı, – “İrəli!”. Bizimki‐
lərin arxadan atdığı mərmilərdən biri təxminən 30 metrliyimdə
yerə düşdü. Yaşarın havaya qalxmasıyla yerə çırpılmağı bir
oldu. Nağıya baxdım, öz hayındaydı, erməniləri söyə‐söyə
qırıb‐biçir, “dabanlarına tüpürən” zavallıları sanki diri tutmaq
istəyirdi. Yaşarın yanına cumdum. Qulaqlarından və ağzından
qan axırdı. Dostumun başı geriyə doğru sallanmışdı – huşunu
79
itirirdi. “Sənə qurban olum, ya Rəbbəna, bu yaşda bizi qırdıra‐
caq nə günah sahibiydik!” – dostumu itirmək qorxusu ruhumu
bədənimdən almışdı. Bağırıb ağlayırdım. Sabir bizi görmüşdü.
Köməkləşib Yaşarı döyüş zonasından bir qədər arxaya çəkdik.
Əmr isə artıq icra olunurdu – əsgərlərimiz geriyə çəkilirdi.
Geriyə çəkilən əsgərlərdən bir neçəsi də özümüzünkülərin top,
“qrad” mərmilərinə tuş gəlib göyə sovruldular.
Yaşarı BMP‐yə qoyub Tərtər hospitalına göndərdik. Hamı,
“Geriyə!” əmrini verən alçağın nəsl‐nəcabətinə lənət‐söyüş yağdı‐
rırdı. Hətta, bir çoxu əmrə tabe olmayıb təkrar hücuma keçməyi
təklif edirdi. Mənım ürəyim isə təkrar döyüşə girmək istəmirdi –
dostumdan nigaran idim, onu itirməkdən qorxurdum, müharibə
məni qorxutmuşdu, cəhənnəm olsun erməni, dost itkisi gözümün
odunu almışdı...
Ordudakı başıpozuqluq, insanların təcrübə dovşanları
kimi havayı qırğına verilməsi, vahid komandanlığın olmaması
ən əsəbi müzakirə mövzusu idi. Quru yeməklərimizi – kon‐
servləri açıb yeməyimizi yedik. Sabirlə oturub Yaşarın aqibətini
fikirləşirdik. Dostumuzu itirəcəyimizin narahatlığı bizi büzüş‐
dürmüşdü. Nağını isə bu heç maraqlandırmırdı. O, radio ilə
arxayla əlaqə saxlamağa çalışır, hücumun dayandırılması səbə‐
bini araşdırmağa cəhd edirdi. Yalnız bir şeyi öyrənə bilmişdi –
“Ağdam batalyonu hücuma keçməkdən imtina etdiyindən iri‐
miqyaslı hücum planı pozulmuşdu”, – bəlkə elə bunu deyənin
özüydü təxribatçı, kim bilir... Hər kəs gözümüzə satqın, təxri‐
batçı kimi görünürdü.
Alınmış səngərlərdə növbə çəkir, irəliyə hücuma keçir, bir‐
dən də arxanın əmrilə qanı bahasına aldığımız mövqeləri heç
bir əsas olmadan düşmənə qoyub tam geri çəkilirdik. Əmr ve‐
rən “milli xainlər”ə olan nifrətimiz bizi daha da vəhşiləşdir‐
mişdi. Rütbəli zabitləri dərhal araya alıb suallar yağdırır, ilk gö‐
rüşdə, – “Budurmu xain?!” – deyib hiddətlə üstünə cumurduq.
Dostları ilə paylaş: |