tökülmüş qıvırcıq saçlarını geri eləyib, onu ehtiyatla öpdü. Yusif ağanın
bir həftə
qabaq sazda, “Ruhani” çalıb Səmədi oynada-oynada dediyi sözlər yadına düşdü:
- Ana, ay ana, buna bax, gör, necə cəld oynayır. Görərsən, bu qarabaladan
bir oğul olacaq ki!..
Sudan qayıdan nənə çiyni səhəngli sevinclə durub toz-torpaq içində əl-qol
atan nəvəsinə fəxrlə tamaşa edirdi. Qarı birdən səhəngi yerə qoyub, özünü uşağın
üstünə saldı:
- Bəsdi, qadan ürəyimə, bəsdi, əldən düşdün. Qalanını da toyunda oynarsan.
Səməd dartınıb nənəsinin əlindən çıxdı. Ara verməyən saz havasında
yenidən oynamağa başladı. Bu dəfə qarı canıyananlıqla:
-
Ay Yusif ağa, sən allah, yığışdır bu sazını, bəsdi balamı yorub əldən saldın.
- Yenə Yusif ağa nazikbaldır oğlunu nə tərifləyir?
Yusif ağa başını qaldırıb səs gələn səmtə baxdı. Əmisi oğlu Mədəd bəy
çəpərin yanında dayanıb gülümsünürdü. Ata çalğısına ara verib, dərindən köks
ötürdü:
- Mədəd bəy, - dedi, - allah sənə ömür versin,
görərsən bundan, bu
qarabaladan bir oğul olsun ki, gəl görəsən. El-oba onun başına and içəcək. Sonra
kədərlə, - eh dünya, görək axırı nə olacaq, allah kərimdi.
Mədəd bəy uzun, şeşə bığını aramla sığallayıb:
- Olsun, olsun, a Yusif ağa, istəməyənin gözü tökülsün. Deyirlər Napaleon
da uşaqlıqda sənin oğlun kimi belə cılız olub.
- O Napaleonu nə görmüşəm, nə də tanıyıram.
Amma mənim oğlum bir oğul
olacaq ki.... - Yusif ağa baş barmağını dik tutub: - bax, belə, - deyə fəxrlə əmisi
oğlunun üzünə baxdı. .
O axşam Aşa qarının sevincinin hədd-hüdudu yox idi. Bircə Mədəd bəyin
uşağa “nazikbaldır” deməsi yadına düşəndə əsəbiləşirdi. Yusif ağanın əmisi oğlu
olmasaydı cavabını özü qaytarardı. Nə olsun ki, Qazaxda pristav işləyir. Hamının
uşağı onlarınkı kimi yağ-bal içində böyüməz ki... İbrahim də yetimin biri idi. İndi
gör necə yaxşı səsi-sədası gəlir. Gedib Tiflisdə oxudu, komandir oldu. Camaat
başına and içir. Yusif ağa düz deyir ki, oğul bundan olacaq.
Bu üç kəlmədən Aşa
qarı xüsusi ləzzət alırdı. Özünə təsəlli verirdi. Bu üç kəlmə ilə kürəkəni Yusif ağa
ona sanki dünyanı bağışlamışdı.
Yastığa dirsəklənib uşağa baxa-baxa bunları fikirləşən Aşa qarı dərindən
köks ötürüb arxası üstə uzandı. Əllərini-başının altında çarpazlayıb nəzərlərini
uzaqlara dikdi. O günün hələ çox uzaqda olduğunu fikirləşəndə bikeflədi. Gözləri
qıyılmış nənəni xəyal xeyli uzaqlara apardı.
...Alisgəndər təpəsinin yanından əli balaca çamadanlı, rus geyimli, ortaboylu
bir oğlan gəlir. Tez-tez yoldan kənara çıxır, əyilib üstü şehli çiçəklərdən dəstə
bağlayır. Narlı qajında əvəlik yığan Aşa qarı əlini
gözünün üstünə qoyub, oğlanın
hərəkətlərini izləyir. Ürəyinin döyüntüsünü saxlaya bilməyən qarı, əvəliyi
önlüyünə atıb yaxınlıqdakı qılıca tərəf qaçır. Oğlan paltosu qolunda cığıra düşür.
Düz onların Sədəfli məhəlləsinə doğru gedir. Aşa qarı dözə bilməyib:
- Səməd, ay Səməd, - deyə, həyatında ilk dəfə uca səslə adam çağırır.
Rus geyimli oğlan geriyə dönür. Diqqətlə təpəyə baxıb:
- Nənə, ay nənə, - deyib, şehli çəmənliyi yara-yara Aşa qarıya doğru qaçır.
Nənənin şirin, əlçatmaz xəyalı balaca Səmədi oxumaqdan qaytarırdı. Bu
mışıl-mışıl yatan körpə “böyük adam” olub gəlirdi. Bu, həyatda oğul görməyən,
cəmi iki qız anası Aşa qarının arzusu, diləyi idi. Əri şair Gühənsal qəfil öləndə
Aşanın hələ iyirmi yeddi yaşı tamam olmamışdı. İkinci uşaqları da qız olanda
Aşanın qaşqabağı açılmırdı. Şən, gülərüzlü Gühənsal özünəməxsus, şairanəliklə:
- Fikir eləmə,
mənim mələyim, - dedi, - tanrı sənə elə bir oğul verəcək ki,
elin gözü onda olacaq. Bu yoxsul obasına şan-şöhrət gətirəcək.
Qarı dərindən nəfəs alıb öz-özünə:
- Ah, gözəgörünməz tanrı, mən Səmədimin o gününü görəcəyəmmi? Bəlkə
babasının arzuladığı elə bu tifildi, allah bizə verib, - deyə, fikirləşən qarı yenidən
nəvəsinin bir-birinə qarışmış, tozlu saçlarından ehmallıca öpdü.
- Bu nəydi gecə vaxtı. Dağı arana, aranı da dağa daşıyıram. Əldən düşmüş
qarı yorğun gözlərini yumdu. Yadına düşdü ki, ürəyi yanır. Durub rəfdəki
qəlyanını doldurdu. Ehtiyatla qapını açdı. Çöldə odun yarılan kötüyün üstündə
oturub, demisini boşaltdı. Əri Gühənsalın vaxtsız, ölümündən sonra Aşa qarı
qəlyan çəkirdi. O taydan, - Saloğlu döngəsindən düşən gur işıq
Kürün sinəsini
yalayıb, taraq-turuqla irəliləyirdi. O, Qarayazı meşəsini, biçənəkləri bir anlıq
işıqlandırıb yox olurdu. Aşa qarı biçənəkliyi görəndə diksindi...
O günü biçənəkdə Sarı Dərviş baba qəfil qabağıma çıxanda niyə məndən
soruşdu ki, bu uşaq nə vaxt anadan olub. Mən: - Novruz bayramı axşamında, -
deyəndə əyilib Səmədin üz-gözünə diqqətlə bir müddət baxdı. Sonra qayıdıb mənə
nə desə yaxşıdı:
- Aşa bacı, bu uşağın başı üstündə xoşbəxtlik ulduzu yanır. - Əlilə uşağın
çənəsini yuxarı qaldırıb, sonra fikirli-fikirli başını sığalladı. - Bundan muğayat
olun, Aşa bacı, heç vaxt hirslənəndə başına vurmayın, mən bu uşaqda nəsə ayrı bir
görkəm duyuram. Baxışlarına fikir ver, alıcı tərlana bənzəri var...
Dərviş bunu deyib “yahu, yahu” eləyə-eləyə gözdən itdi. Əl-qol ata-ata
gedən dərviş yerdə, göydə kimisə lənətləyirdi.
Nənə ilk payızın soyuğundanmı, yoxsa dərviş əhvalatındanmı qorxub
yerində büzüşdü. Ürəyində, fikrində nəvəsinin “böyük adam”
olmaq fikriylə durub
içəri keçdi. Yerinə uzanan kimi Tiflisdən qayıtmayan kürəkəni barədə düşündü.
Sabah bir həftə olacaq ki, Yusif ağa şəhərə getmişdi. Amma heç bir səs-soraq yox
idi. Qarının nəzərləri yarıqaranlıq damın güncündə ilişib qaldı. Narahatçılıq, intizar
onun yuxusunu ərşə çəkmişdi. Xəyalında Tiflisdən Salahlıya uzanan dərəli-təpəli
yolda bir atlı Yəhya bəy Dilqəmdən yanıqlı oxuya-oxuya yol gəlirdi.
Seyri-gülüstanda, Kür-kənarında,
Aman bir növrəstəm qalıb, ağlaram.
Ayrılıq cövrünün, dost fərağınım.
Sevdası başıma dolub, ağlaram.
Laçın qanadlıdan, tərlan tavardan,
O
Hüsni-Yusifdən, Mehri-ruxsardan.