“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 0,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- – Milli Elmlәr Akademiyası fundamental elmin inkişafını tәmin edәn әsas intellek tual mәrkәzdir. Sizin fәaliyyәtiniz hәr zaman Milli
- – Urxan müәllim, sizin inkişaf vә әtraf mühitin planlaşdırılması vә idarә olun masına dair konsepsiya vә ideyalarınız dünyada
- JURNALIMIZIN QONAĞI AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ PREZİDENTİ YANINDA DÖVLƏT İDARƏÇİLİK AKADE MİYASININ REKTORU, AKADEMİK
– Milli Elmlәr Akademiyası fundamental elmin inkişafını tәmin edәn әsas intellek tual mәrkәzdir. Sizin fәaliyyәtiniz hәr zaman Milli Elmlәr Akademiyası ilә bağlı olub. Zaman dәyişdikcә Elmlәr Akademi yasında yeni elmi istiqamәtlәr yaranır, yeni çağırışlar vә bununla әlaqәdar elmdә yeni prioritet istiqamәtlәr forma laşır. Sizin fikrinizcә, hazırkı dövrdә elm - dә hansı istiqamәtlәr prioritet hesab edilә bilәr? – Şübhәsiz ki, elmdә prioritet istiqamәtlәr möv cuddur, onların zaman-zaman dәyiş mәsi tәbiidir vә bu proses daim müşahidә edilib vә edilәcәk. Bәşәriyyәtin üzlәşdiyi yeni çağırışlar, ortaya çıxan aktual problem lәr bilik vә bacarığın әsasını tәşkil edәn elmdә prioritetlәrin dәyiş - mәsinә, onların ardıcıl әvәzlәnmәsinә böyük tәsir göstәrir. Lakin fikrimcә, bu proses, әsasәn, tәtbiqi elmlәr vә texnoloji tәrәqqiyә aid edilә bilәr. Fundamental elmlәrdә isә vәziyyәt fәrq - lidir. Əgәr tәtbiqi elm vә texnologiyalarda prio - ri tet istiqamәtlәr günün tәlәblәrinә vә әn yeni biliklәrә әsaslanan cavab kimi formalaşır vә öl - kә lәrin inkişaf sәviyyәsinin vә rәqabәt qabiliy - yәtinin güclәnmәsinә xidmәt edirsә, fun da mental elmdә tam fәrqli vәziyyәt müşahidә edilir. Fun - da mental elmlәrdә prioritet istiqamәtlәrdәn da - nış maq düzgün olmaz. Burada prioritet is ti qa mәtlәr yox, prioritet şәxslәr mövcuddur. O şәxslәr ki, onlar prioritet olmayan bir istiqamәti öz istedadı, bilik vә bacarıqları hesabına priori - tetә çevirir, elmdә yeni istiqamәtlәrin forma laş - masını tәmin edirlәr. Bu isә öz növbәsindә tәtbiqi elmlәrin vә texnologi ya ların keyfiyyәtcә yeni sәviyyәyә qalxmasına zәmin yaradır. Azәr - baycanda tarixәn belә şәxslәr olub, onlar bu gün dә var vә gәlә cәkdә dә olacaqlar. Bu vәziyyәt elmin bütün istiqamәtlәrinә, o cümlәdәn inkişaf proses lәrinin planlaşdırılması vә idarәedil - mәsinә dә aiddir. Müasir Azәrbaycanın memarı, ulu öndәr Heydәr Əliyev vә onun layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyevin fәaliy yәti yeni biliklәrә әsaslanan innovativ inki şaf prosesindә şәxsiy - yәtin rolunun müs tәs na әhәmiyyәtinin bariz tәzahürüdür. Azәrbaycan Milli Elmlәr Akade - mi yasının son bir ildә misilsiz sürәtlә inkişafı ölkәdә gerçәklәşdirilәn innovativ inkişaf siyasә - tinin ayrılmaz tәrkib hissәsidir. AMEA-nın yeni seçilmiş prezidenti akademik Akif Əliza dәnin fәaliyyәti nәticәsindә baş verәn dәyi şikliklәr göz qabağındadır.
/ Elmi-kütlәvi jurnal / 4 (04) 2013 JURNALIMIZIN QONAĞI AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ PREZİDENTİ YANINDA DÖVLƏT İDARƏÇİLİK AKADE MİYASININ REKTORU, AKADEMİK Urxan Əlәkbәrovdur Urxan Əlәkbәrov edirlәr. Ümumiyyәtlә, әtraf mühitin inteqral bir sistem kimi öyrәnilmәsi, idarә olunmasının elmi әsaslarının işlәnib hazırlanması hansı zәrurәtdәn irәli gәlir? – Mәnim baza tәhsilim tәbiәt elmlәri ilә bağlı - dır. Ekoloji problemlәrin vә onların törәtdiyi fәsadların aradan qaldırılması, әtraf mühitin keyfiyyәtinin idarә edilmәsi seçdiyim әsas elmi istiqamәtdir. Hәlә tәlә bәlik illәrindәn mәnә ay - dın idi ki, ekoloji problemlәrin hәllinә yalnız tәbiәtin müha fizәsi hesabına qısa zaman kәsiyindә nail olmaq mümküm deyil. Bәlkә, gәlәcәkdә buna nail olunacaq, lakin biz bu gün yaşa yırıq. Çirklәnmiş vә pozulmuş әtraf mühitin insanların sağlamlıq vә uzunömürlülüyünә mәnfi tәsiri, biomüxtәlifliyin tükәnmәsi vә digәr eko - loji sәbәblәrlә şәrtlәnәn iqtisadi itkilәr bu gün müşahidә edilmәkdәdir. Bu baxımdan eko loji problemlәrin hәlli vә onun fәsadlarının ara dan qaldırılması üçün mәn iki istiqamәtdә hәrә kәtin vacibliyini tәsdiq lә yәn elmi konsep siya işlәyib hazırladım. Bu konsepsiya bir tәrәf dәn әtraf mühitin key fiy yәtinin texnoloji vas i tәlәrlә yaxşılaşdırıl masına, digәr tәrәfdәn isә canlı orqa - nizm lәri, o cümlәdәn onların bütün hәyat pro - ses lә rini tәnzimlәyәn DNT-lәrini ekstre mal şәraitdә qorumağa әsaslanırdı. Bu, dünya el - mindә yenilik idi vә mәn bir sıra beynәlxalq tәş - ki lat
lardan әmәkdaşlıq tәklifi aldım. Mәnә dün
yada tanınmış elm, tәhsil vә beynәlxalq inkişaf qurumları, o cümlәdәn ABŞ-ın 15-dәn çox aparıcı universiteti, BMT-nin Nyu-Yorkdakı baş qәrargahı, Vaşinqtonda Dünya Bankı vә digәr nüfuzlu beynәlxalq tәşkilat lardan bu istiqamәtdә mәruzәlәr oxumaq vә seminarlar keçirmәk üçün dәvәtlәr gәldi. Bu proses artıq 30 ildәn çoxdur ki, davam edir. Əslindә, әtraf mühit dedikdә bir çox hallarda tәbii mühit nәzәrdә tutulur. Ətraf mühitin vәziyyәti dedikdә isә yenә dә tәbii mühitin vәziyyәti, onun keyfiyyәti, tәbii mühiti tәşkil edәn hava, su, torpağın xüsu siyyәtlәri vә çirklәnmә dәrәcәlәri, biomüx tәlif liyin mühafizә - sinin durumu düşünülür. Belә bir yanaşma şәraitindә tәbii әtraf mühi tin vәziyyәti, yәni ekoloji şәrait da vamlı inkişafa tәsir edәn amil kimi qәbul olunur. Bu bir faktdır ki, insanın cәmiyyәtdә vәziy yәti, onun inkişaf imkanları tәbii mühitdәn çox asılıdır. Lakin nәzәrә alınmalıdır ki, insanı әhatә edәn vә onun inkişafına tәsir edәn mühit amillәri tәkcә tәbii mühitlә mәh dud
laşmır. İnsan inkişafı, onun potensialı nın tam şәkildә vә ya maksimum dәrә - cәdә üzә çıxmasında tәkcә tәbii mühit әhәmiy - yәtli rol oynamır. Çünki insanı әhatә edәn vahid bir mühit mövcuddur ki, o da tәbii, iqtisadi, sosial vә siyasi mühitlәrdәn tәşkil edilmişdir. Mәhz siyasi mühit әtraf mühitin bütün element - lәrinin vahid bir sistem kimi optimal şәkildә idarә olunmasını tәmin etmәkdәdir. Bu sәbәb - dәn mәnim apardığım tәdqiqatlar, xaricdәki mәruzәlәrim vә keçir diyim seminarlara univer - sitetlәrin Tәbiәt Elmlәri bölmәlәri ilә yanaşı, daha çox Dövlәt İdarәetmә vә Beynәlxalq Müna - sibәtlәr fakül tә lәri (mәktәblәri), beynәlxalq inki - şaf qu rum ları maraq göstәrirlәr. Ətraf mühitin qorunması vә biomüx tәlif liyin mühafizәsi tarixәn әn aktual vә qlobal problem kimi qәbul edilib. Bәşәriyyәt insan cәmiyyәtinin tәkamülünün ilk illәrindәn başlayaraq vә sivili - zasiyanın hәr mәrhәlә sindә әtraf mühitin opti - mal idarә edilmәsi istiqamәtindә biliklәrә malik olmağa çalışıb. Bu biliklәrin toplanması, cәmlәn - mәsi, gәlә cәk nәsillәrә ötürülmәsi vә istifadәsi istiqa mәtindә hәr zaman fәaliyyәt hәyata keçi ri - lib. Bu problem hazırda da aktualdır vә gәlә - cәkdә dә aktual olacaq. Tәbiәt vahid bir sis temdir vә onun optimal fәaliyyәti bu sistemin bütün elementlәrinin qorunması üçün müvafiq şәrait yaradılmasını tәlәb edir. Ətraf mühitin idarә edilmәsi tarixәn bu prinsipә әsaslanıb. İdeoloji baxımdan bu prinsip heç zaman dәyişmәyib vә qәdim vaxtlardan başlayaraq hazırkı dövrә qәdәr davam etdirilmәkdәdir. Bu istiqamәtdә baş vermiş dәyişikliklәr, әsasәn, elmi vә texno - loji tәrәqqi, bu sahәdә qazanılmış nailiyyәt lәrin tәbiәtin mühafizәsi vә tәbii sәrvәt lәr dәn sәmәrәli istifadәyә yönәldilmәsi ilә әlaqә lidir. Başqa sözlә, әtraf mühitin davamlı inkişaf naminә idarә edilmәsi prosesindә zamanla dәyişәn, әsasәn, bu mәqsәdlәrә xidmәt edәn texnologi - yaların tәkmillәşmә sidir. Bir daha qeyd etmәk lazımdır ki, tәbii ehtiyatlardan sәmәrәli istifadә davamlı inki şafın әn vacib göstәricilәrindәndir. Bu istiqa mәtdә hәm әnәnәvi, tarixәn toplanmış tәc rü bәnin, hәm dә müasir elmin әn son nailiy - yәtlәrinin әhәmiyyәti olduqca böyük dür. Eyni zamanda bu prosesdә Milli Elmlәr Akademiya - sının da rolu xüsusi vurğulan ma lıdır.
/ Elmi-kütlәvi jurnal / 4 (04) 2013 Yüklə 0,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|