“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 1,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vaqif Abbasov 30 ELM DÜNYASI
Yeni biliklər bizə özümüzü, ətrafımızda baş verənləri, bir hissəsi olduğumuz Kainatı anlamaqda kömək edir. Biliyə olan hərislik məni bütün ömrüm boyu – ibtidai məktəbdən indiyə kimi müşayiət etmişdir. Ona görə də bütün ömrüm boyu universitetlər mənim üçün azadlıqdan, işıqdan və oxumaqdan həzz aldığım bir məbəd, müqəddəs bir yer olmuşlar və belə olaraq da qalır. Taleyin mənə hədiyyəsi hesab etdiyim işimə olan həvəsim də çox vacibdir. Eyni zamanda düşünürəm ki, uğur qazanmaq ətra - fımdakı insanların hörmətini qazanmaq dan və daxili məmnunluqdan heç də dəyərli deyil. Bizdə belə bir misal var: “al-kana a kanz la yufna” və ya “məmnunluq əbədi xəzinədir”. Həvəs, məmnunluq və nikbinlik olan yerdə uğur qazanmamaq təsəvvürə gəlmir. Elə görünə bilər ki, mən uğur qazanmağın düsturunu verirəm. Xeyr, mən bütün hallar üçün yararlı olan universal düstur bilmirəm, amma mənə bir şey aydındır – adiliyin sərhədlərini adlayıb keçə bilməyimiz üçün bizim mütləq istəyimiz olmalıdır. Xristofor Kolumbun (1451–1509) dəniz səfərlərində ona arzusu yol göstərirdi. O, Kanar adalarından 3900 mil Qərbdə “Çin” də olmasa, “Hindistan”ın yerləşdiyinə əmin idi. Əlbəttə, orada nə Hindistan vardı, nə də Çin, amma arzu Kolumbu yeni torpaqlara gətirib çıxardı. Həmin vaxtlar məlum olan biliklərə yiyələnərək, Kolumb intuisiyasına söykənirdi, amma məhz intuisiya, məhz həvəs və dünyaya öz baxışlarına sədaqət onu mümkünsüz görünən bir kəşfin müəllifi etdi. Kolumbun ideyası təsdiqlənməmiş olsa da, onun səfəri Yeni Dünyanın kəşfinə gətirib çıxartdı. Bəs Kolumb kim idi – dahi, sərsəm, ya da bəxti gətirmiş insan? Bəzi tarixçilər deyirlər: eyni zamanda hər üçü! Lakin kimliyindən və necəliyindən asılı olmayaraq, o, dünyanın hamının inandığı mənzərəsini dəyişə bildi. O, dünyanı görmə üsulunun özünü dəyişdi. Leonardo da Vinçi (1452–1519), Kolum - bun müasiri, özünün “Dünya sonunun görün - tüsü” kitabında təbiətə yeni baxış ifadə etdi. O, uğurun sirrinə aparan yolu göstərdi – saper vedere, “bilmək, görmək kimi”. Həyatda uğur hamının, özü də həyat yolunun istənilən mərhələsində üzünə gülə bilər, lakin elmi dərəcədən asılı olmayaraq, bir kəsin uğur qazanmasına bir sıra başqa insanlar da, onların kollektiv səyləri də təsir göstərir. Bu faktı qəbul edərək, varlılar kasıblara kömək göstərməlidirlər. Sivil ölkədə və sivil planetdə hər bir insan qiymətli olmalıdır. Əgər insan, ölkə və hətta bütöv coğrafi regionlar inkişaf etməyiblərsə, bilik əldə edə bilmir - lərsə, bunun nəticələri təkcə ehtiyac içində olanlar və əzab çəkənlər üçün yox, bütövlükdə bütün dünya üçün dəhşətli ola bilər. Belə hallar sosial və mədəni dəyərlərin deqradasi - yasına səbəb olur, zorakılığa və terrora aparıb çıxarır.
Bu kitabın fəsillərində mən adıçəkilən problemləri necə gördüyümü təqdim etməyə, başlıca sualları qaldırmağa və onlara mümkün cavablar verməyə cəhd göstərdim. Bu sual la - rın kökündə savadsızlıq, səfalət və azadlığın boğulması durur. Bütövlüklə keçdiyim yol haqqında danışarkən, mən İnsanın Kainatımızın məkan və zamanındakı miqyası qarşısında baş əyirəm. Ömrümüzün zamanı da, qoy lap 100 il olsun, Kainatın həyatının zamanı da, lap 100 il olsun, Kainatın həyatının zamanı ilə – 100 milyard ilə yaxın vaxtla müqayisədə bu, bir saniyənin yüz milyon saniyə ilə və ya üç illə müqayisədə qısa olduğu qədər qısadır. Məkan baxımından Yer kürəsi Kainatımızdan atomun 29 ELM DÜNYASI / Elmikütlәvi jurnal / №03 (03) 2013 (0,00000001 sm) Yerdən kiçik olduğu qədərdə kiçikdir. Biz nəhəng Kainatın bir küncündəki tozcuğun üzərində yaşayırıq. Qoy həyatımız qısa, Kainatla əlaqəmiz isə zəif olsun – bizim çox böyük olan haqqında da, çox kiçik olan haqqında da, bu iki hədd arasında olan – insan həyatı haqqında da elmi biliklərimiz böyükdür. Bu hədlər arasında hər şey – atomdan kosmologiyaya qədər yeni biliklərin elmi axtarışlar obyekti kimi çıxış edir, Xristofor Kolumbla bağlı halda olduğu kimi, kəşflərimiz mədəniyyətə, fəlsəfəyə, bütöv - lüklə bəşəriyyətə böyük təsir göstərir. Lakin biliklərimiz və texnoloji imkanlarımız nə qədər artmış olsa da, unutmamalıyıq ki, onlar insanların həyatının yaxşılaşdırılmasına xid - mət edirlər. Yadda saxlamalıyıq ki, zirvələrə gedən yolda aşağıda olanlara kömək etmək lazımdır. Uşaq vaxtı düşünürdüm ki, Nilin delta - sında yerləşmiş şəhərim Kainatın mərkəzidir. Başa düşürəm ki, Kainat haqqında indinin özündə də çox az şey bilirəm. İndi mən bizə nə qədər az vaxt verildiyini bilirəm. Uşaq vaxtı mənim üçün müvəffəqiyyət imtahanda ən yüksək qiymət almaq idi, indi isə mən yaxşı səhhəti, ailəmlə və dostlarımla yaxınlığı, işdə qazanılan nailiyyətləri və başqalarına kömək etməyi müvəffəqiyyət sayıram. Mənim zamanın içərisi ilə səyahətim, həyatı mın məni Nobel mükafatına gətirən bütün mərhələləri mənə çox şey öyrətdi. Harri S.Trumenin sözləri ilə desək, mən kim və haradan olduğumu unutmamağa çalışırdım. Kainat miqyasında bir zərrə olmağımıza baxmayaraq, mən imanın və təlimin vacibliyini də yaddan çıxartmırdım. Mən inanıram ki, biliklərin və rasional təfəkkürün gücündən istifadə etməklə biz insanlar, mədəniyyətlər və ölkələr arasında körpülər sala bilərik və salmalıyıq”. “Qeyd etmək istərdim ki, Əhməd Zevaylın bu məqalədə verilən fikirləri onun ingilis dilindən tərcümə olunmuş və “Zaman içrə səyahət” adlı kitabından götürülmüşdür. Kitab 2012-ci ildə Azərbaycan Milli Ensiklope - diyası tərəfindən nəşrə hazırlanmış və “Şərq- Qərb” nəşriyyat evində çap olunmuşdur. Vaqif Abbasov 30 ELM DÜNYASI / Elmikütlәvi jurnal / №03 (03) 2013 Yüklə 1,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|