“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 1,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
Keçmiş SSRİ vətəndaşı olmuş, hazırda ABŞ-da yaşayan Solomon Labinov bərk metal - lik yanacaqlarla işləyən yeni daxili yanma mühərrikləri konsepsiyasını təklif edir. Bu mühərrikdə qidalanma sistemi buraxılış sistemi ilə birləşdirilmişdir. Xüsusi hərəkət edən arakəs məyə malik yanacaq Bakı dəmir nano - toz ları əsasında yanacaq ilə doldurulur. Yanacağın yanması (oksidləşməsi) yanma kameralarında baş verir və yanma qazlarında azotdan başqa nə azot oksidləri, nə qurum, nə də karbohidrogenlər olmur, tozun yanmış hissəcikləri isə xüsusi filtrlərin və ya maqnit - lərin köməyi ilə tutulur. ABŞ-ın Tennesi ştatındakı “Ouk-Ric” Milli laboratoriyasında materiallar kimyasının rəh - bə ri olan Devid Biçin fikrincə, metallik yanacaq hidrogen kimi ekoloji təmiz enerji mənbəyidir. Lakin hidrogendən fərqli olaraq metallik yanacaq, məsələn, dəmir və ya alüminium daha yüksək xüsusi yanma istiliyinə malikdirlər. Belə yanacağı ətraf mühitin temperaturunda və təzyiqində saxlamaq və mühərrikdə səmə - rəli istifadə etmək olur. Laboratoriyanın kollek - tivi tərəfindən metallik hissəciklərin diametri 50 nm olan yanacaq yaradılmışdır ki, yanma prose sində müasir benzin mühərrikində oldu - ğun dan üç dəfə artıq enerji ayırır. Bor və karbon Mendeleyev cədvəlində qon - şu durlar, hər iki element qeyri-metaldır, onların atomlarının və ion larının ölçülərindəki fərq böyük deyil. Bu oxşarlığın başlıca nəti cəsi
borhidrid kimyasının sürətlə inkişafıdır və bir çox alimlərin fikrincə, kimyanın bu bölməsi “yeni üzvi kimya” ola bilər. Yada salaq ki, sadəcə “üzvi”, “üzvi kimya” əslində, karbohid ro genlə - rin və onların törəmələrinin kim - ya sıdır. Borun xüsusi yanma istiliyi (59,4 MCoul/kq) faktiki olaraq karbonun yanma istiliyindən (32,7 MCoul/kq) təxminən 2 dəfə çoxdur. Karbohidrogen növ yana - caqları reaktiv mühərrik lərində
bor hid
rid yanacaqları ilə əvəz olunsa, eyni məsafəyə uçuşu təmin etməklə yanaşı, təyyarənin ölçülərini kiçiltmək, faydalı yükü artırmaq və uçuşa başlayarkən qaçış məsafəsini qısaltmaq olar.
Eyni zamanda nanotexnolo giya bir sıra real və potensial təhlükəyə malikdir. Belə ki, 2002-ci ildə Amerikanın ətraf mühitin mühafizəsi üzrə agentliyi, NASA və texnologiya erasında insan haqlarının qorun - ması üzrə beynəlxalq qeyri-hökumət qrupu (ETS Group) birgə tədqiqatlar nəticəsində məlumat vermişlər ki, təsadüfən astronaftların nanotrubkalı hava ilə nəfəs almaları ağciyərin xəstələnməsinə səbəb olmuşdur. Belə karbon trubkalar mənfi təsirinə görə adi quruma bənzəyir. Bundan əlavə, nanohissəciklər asanlıqla hüceyrənin divarının məsamələrindən daxilə keçərək bədəndə toplana bilər. Eyni zamanda göstərilmişdir ki, nanohissə - ciklər hüceyrə membranı üçün olduqca təhlü - kə lidirlər. Ehtimal olunur ki, nanotexnologiyanın istifa dəsi nanosensorların, nanopestisidlərin və suyu mərkəzləşməmiş təmizlənmə sisteminin hesabına becərmə texnikasını dəyişməyə imkan verəcək. Nanotexnologiya bitkilərin xəstəliklə - rini gen səviyyəsində müalicə etməyə imkan verir, yüksək məhsuldarlıqlı, əlverişsiz ekoloji şəraitlərə xüsusi davamlı sortlar yaratmağa imkan verir. Bitkiçilikdə antibakterial kompo - nent lərlə qarışdırılmış nanotozların istifadəsi əlverişsiz hava şəraitlərinə davamlılığı artırır və bir çox ərzaq bitkilərinin, məsələn, kartofun, dənli bitkilərin, tərəvəz bitkilərinin, giləmeyvə - 52 ELM DÜNYASI / Elmikütlәvi jurnal / 3 (03) 2013 lərin məhsuldarlığının iki dəfə artırılmasına imkan verir. Heyvandarlıqda nanoəlavələr yem hazırlan - ma sında geniş tətbiq olunur və nəticədə hey - van ların məhsuldarlığı 1,5–3 dəfə artır və həmçinin onların infeksiyalı xəstəliklərə və stresslərə müqavimətini artırır. Qida əlavələrinin nanoölçülü hissəcikləri qida məsrəfini xeyli azaltmağa imkan verməklə yanaşı, heyvanlar tərəfindən qidanın tam və səmərəli mənimsənilməsini də təmin edir. Suyun təmizlənməsi və dezinfeksiyası üçün nanotexnologiyanın istifadəsi olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edir. Membran təmizləmə sisteminin, həmçinin gümüş əsasında xüsusi biosid örtüklərin və materialların istifadəsi kənd təsərrüfatı heyvanlarının saxlanmasını sadə ləşdirməyə və keyfiyyətini yaxşılaşdır - mağa imkan verir, onları keyfiyyətli içməli su ilə təmin etməyə şərait yaradır. Bəşəriyyəti kifayət qədər içməli su ilə təmin etmək heç də az aktual deyil. İstifadəyə yararlı şirin suyun ehtiyatı cəmi 3%-ə qədərdir ki, bundan cəmi 1%-i yer əhalisi tərəfindən istifadə olunur. Hazırda 1,1 milyard insan təmiz şirin su istifadə etmək imkanına malik deyil. Hesablamalar göstərir ki, 2050-ci ildə yer əhalisinin üçdə ikisi istifadəyə yararlı içməli su çatışmazlığından əziyyət çəkəcək. Hesab edilir ki, nanotexnologiya bu sahədə bəşəriyyətin köməyinə çata bilər. Nanotexnologiya və qlobal
Nanotexnologiya təkcə ətraf mühit və energetikanın problemləri ilə sıx bağlı deyil, həm də mümkündür ki, bu, olduqca mürəkkəb məsələlərin yeni həllinə gətirib çıxaracaq. Ciddi ekoloji problemlərdən biri bizim pla - netin orta temperaturunun uzun müddətli art - ma sıdır. 1960–2000-ci illər dövründə bu kəmiyyət 0,5 ◦C artmışdır, həm də bu artım keçən əsrin 80-ci illərindən davamlı xarakter almışdır. Alimlər dəqiq inanırlar ki, belə artımın əsas səbəbi yandırılan yanacağın (daş kömür, neft və s.) miqdarının daima artmasıdır. Məhz yanma məhsulları (CO2, metan və s.) və onların günəş şüaları ilə qarşılıqlı təsiri atmosfer temperaturunun əsas artma faktorudur (“istilikxana effekti”). Odur ki artıq çoxdan yanar faydalı qazıntı - ların istifadəsinin azaldılması ekologiyanın əsas probleminə çevrilmişdir. Bu səbəbdən də alternativ enerji mənbələrinin axtarılması və enerjinin saxlanması və ötürülməsinin səmərəli üsullarının işlənib hazırlanması əhəmiyyətli elmi-texniki məsələ kimi qarşıda durur. Ən yaxın vaxtlarda aydınlaşmışdır ki, karbon nanotrubkaların istifadəsi günəş enerji - sini çeviricilərin faydalı iş əmsalını artırmağa imkan verir. Bundan başqa aşkar olunmuşdur ki, karbon nanotrubkalar böyük miqdarda hidrogeni səmərəli olaraq adsorbsiya edə bilir və bu məlumat müxtəlif yanacaq elementləri, batareyalar və s. yaradılması sahəsində işləri sürətləndirdi. Digər ekoloji problem odur ki, təxminən 20 km yüksəkdə yerləşən atmosferin ozon təbəqəsi məişətdə və sənayedə istifadə olunan bir çox kimyəvi reagentlərin təsiri ilə dağılır. Ozon təbəqəsinin dağılması prosesində əsas rolu “təbii olmayan” və müxtəlif məqsədlərlə (aerozollar, soyuducu agentlər, süni iqlim qurğuları və s.) sənayedə istehsal olunan freonlar oynayır. Ozon təbəqəsinin cəmi 1 % azalması dəri xərçəngi xəstəliklərinə tutulma tezliyini 3–6 % və leykemiyaya tutulmaları 1 % artırır. On ildən çoxdur ki, ozon təbəqəsinin kifayət qədər dağılması müşahidə olunur ki, bunu alimlər atmosferə müxtəlif freon birləş - mə lərinin atılmasının artımı ilə əlaqələndirirlər. Bu problemin ən optimal yolu o ola bilər ki, freonların istifadəsi tam qadağan olunsun, lakin bu, real görünmür. Hazırda müxtəlif tətbiqlərdə freonları əvəz edəcək maddələrin axtarışı davam edir. Daha bir olduqca ciddi ekoloji problem dioksinin istifadəsidir. Dioksin də freonlar kimi təbiətdə mövcud olmamışdır və sənaye istehsa - latları yaranması nəticəsində meydana gəlmişdir.
Yüklə 1,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|