“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 1,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
O, olduqca haqlı idi. İyirmi dəqiqə sonra Əhməd Zevaylın sakit həyatı başa çatdı. Artıq o bütün dünyanın idi. Bəşəriyyət öz dahi alimini tanıdı və onun çiyninə alimlikdən də böyük bir missiya düşdü. Bütün dünyaya məxsus olmaq üçün keçilən yolu bilmədən dahilərin qiymətini vermək çətindir. Odur ki, biz oxucularımızı Əhməd Zevaylın öz həyatına baxışları ilə tanış etməyi vacib saydıq.
Bundan öncə Əhməd Zevaylın mükafata layiq görülməsinin səbəbini izah edən və o vaxt İnternetdə yerləşdirilmiş press-relizə nəzər salaq: “Bu ilin kimya üzrə laureatı fundamental kimyəvi reaksiyaların ultra qısa lazer impulslarının köməyi ilə pioner tədqiqatlarına görə təltif edilmişdir. Professor Zevaylın töhfəsi kimyada və ona yaxın elmlərdə inqilab kimidir. Zevaylın texnikası kimyəvi çevrilmələrin baş verdiyi zaman miqyasına yaxın müddətdə femtosaniyələr (fs) ərzində davam edən lazer impulslarından istifadə edir. “Biz ayrı-ayrı atomların hərəkətinin müşahidə olunmasına keçmişik və indi artıq bu hərəkəti əyani şəkildə təsəvvür edə bilirik. Atomlar daha görünməz deyillər. Yalnız təxəyyülün kasad - lığı dünyada ən sürətli texnikanın köməyi ilə həll oluna biləcək “problemlərin siyahısını məhdudlaşdıra bilər”. Əhməd Zevayl dünya elm tarixinə femtoki myanın banisi kimi düşdü. Amma bu zirvəyə aparan yol çox uzun, əzablı və keşməkeşli idi. 18 ELM DÜNYASI / Elmikütlәvi jurnal / №03 (03) 2013 KИMYA ЦZRЯ NOBEL MЦКAFATЫ LAUREATЫ ЯHMЯD ZEVAYLЫN HЯYAT FЯLSЯFЯSИNЯ БAXЫШ 1999-cu il islam ölkələri tarixində ən əlamətdar günlərdən biridir. Belə ki, məhz həmin gün islam ölkələri tarixində 2-ci dəfə elm üzrə Nobel mükafatı müsəlman alimə verilirdi. Əslən misirli olan Əhməd Zevayl bu şərəfli ada layiq görülmüşdür. 1999-cu il oktyabrın 12-də ABŞ vaxtilə səhər saat 5:30-da İsveç Elmlər Akademiyasının baş katibi telefon zəngi edərək onu təbrik etmiş və belə bir ifadə işlətmişdi: “İyirmi dəqiqədən sonra biz laureatları bütün dünyaya elan edəcəyik. Bu sizin sakit həyatınızın son 20 dəqiqəsidir”.
Əslində, onun öz-özünə verdiyi suallar bu yola nəzər salmağı və öyrənməyi tələb edir: “Mən özüm bilikləri necə əldə etdim? Necə alim oldum? Mənim həyati irəliləyişlərimi hansı qüvvələr müəyyən edirdi? İnam, qismət, bəxt həyatımda hansı rolu oynayırdı?” Əhməd Zevayl öz ömrünə səyahətdə həyatında müəyyənedici addımları belə qeyd edir: “Kitab bu səyahətin altı məntəqəsini: Nil sahillərində keçmiş, valideynlərimin sevgi və etibarı ilə nurlanmış uşaqlığımı; hələ tələbəlik illərindən məni elmə cəzb etmiş və elmi karyeramı müəyyənləşdirmiş İsgəndəriyyə Universitetinin elmlər fakültəsinə daxil olmağımı, mənə yeni dünya açmış Birləşmiş Ştatlarda təhsili, Kaltexdə keçmiş, zaman və materiya haqqında təsəvvürlərimizi dəyişmiş elmi kəşflər illərini, qrupumuzun elmi xidmətlərinin ilk dəfə tanınması faktı kimi dəyərləndirilən, həmçinin məni yeni bir ailənin yaradılmasına gətirib çıxaran Beynəl - xalq Kral Feysəl mükafatının alın masını, elm tarixində yeni mərhələyə nişan vurmuş Nobel mükafatına layiq görülməyimi ehtiva edir”. Əhməd Zevayl əmindir ki, həyatının inkişaf marşrutunda inam, qismət və intuisiya əsas hərəkətverici qüvvə olub. Onun uğur haqqında fikirləri də maraqlıdır. “Çoxları düşünürlər ki, uğur yalnız yüksək intellekt sahiblərinə, yaxud dahi insanlara qismət olur. Mənim həyat yolum asan olmayıb – tale dəfələrlə məni sınağa çəkmiş, qarşıma maneələr çıxartmışdır. Lakin lap əvvəldən işə olan həvəsimin gücünü dərk edirdim. Mən həmçinin nikbin təbiətimə və inamıma, yaxşı genlərə və bəsirət qabiliy - yətinə irsən varis olmağıma minnətdaram”. Əhməd Zevayl elm haqqında 1825-ci ildə Xemfri Devidin dediyi aşağıdakı sözləri birmənalı olaraq qəbul edərək, əslində, özünün də bütün dünyaya məxsus olduğu fikrinə gəlir: “Xoşbəxtlikdən elm mənsub olduğu təbiət kimi, nə zaman, nə də məkanla məhdudlaşıb. O, ölkənin və ya əsrin deyil, dünyanın bir hissəsidir”. Dünya şöhrətli alim öz uğurlarında ailə - sinin müstəsna rolunu xüsusi vurğulayır: “Mənim ailəm. O mənim həyatımda həmişə sevgi və sevinc mənbəyi olmuşdur, ona minnətdarlığı ifadə edə biləcək sözlər yoxdur”. Əhməd Zevaylın doğulub böyüdüyü Disuk şəhəri haqqında yazdıqları, əslində, Şərq yaşam fəlsəfəsinin bölgə, ölkə məkanına sığmayan ümumi modelidir: “Disuk ailəmizin evi idi, lakin bizim daha geniş başqa bir ailəmiz də vardı – o, Disukun bütün sakinləri idi. Onların ailələri bir-birini yaxşı tanıyır, kədəri də, sevinci də paylaşır, qarşılıqlı dəstəyi və köməyi yüksək dəyərləndirirdilər. Disukda bank olması yadıma gəlmir, insanlar hamısı qruplar şəklində birləşir, pul yığır və onu növbə ilə bütün ailələrə verirdilər. Başqa ailələr kimi, mənim ailəm də şəhər icmasının prinsiplərinə hörmət edirdi. Məsələn, şəhər sakinlərindən birinin ölümündən sonra qırxı çıxanacan bizə radionu ucadan, küçədə eşidilə biləcək tərzdə oxutmaq qadağan edilirdi. Ətrafdakıların qayda və maraqlarına hörmətlə yanaşmaq həyatda atdığın ilk addımların vacib hissəsi idi”. Əhməd Zevaylın bu qeydi, əslində, bütün Şərqə, o cümlədən də Azərbaycana xas olan davranış mədəniyyətinin inikasıdır. Əhməd Zevayl, həmçinin qeyd edir ki, “Din bizə və bizim davranışımıza müsbət təsir edirdi”. “Heç kəs xuliqanlığın və küçə zorakılığının nə olduğunu bilmirdi. Məscidin mənəvi-etik təsiri sadə və xeyirxah atmosfer yaradırdı”. “Məsci - din ətrafındakı bütün dükan sahibləri məni, atamı, bütün ailəmizi adbaad tanıyırdılar. Mən onlardan nə istəsəm nisyə ala bilərdim – bilirdilər ki, atam hər şeyin haqqını verəcək. BU CÜR İNAM İCTİMAİ DAVRANIŞ STANDARTI İDİ”. Əhməd Zevayl həm də 19 ELM DÜNYASI / Elmikütlәvi jurnal / №03 (03) 2013 Yüklə 1,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|