Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси şəhərin hazır ki, həyatından bir sıra səhnələr çəkmişlər. Bu şəkildə Təbrizin Ərk qalası üstündən görünüşü verilmişdir. Əsrlərdən bəri məmləkətimizi talan və qarət etmiş istila- çılar, qəhrəman xalqımızın zəngin tarixini də uğurlamağa çalış- mışlar. Bunun səbəbi aydındır. Bununla onlar xalqımızın şü- urunda siyasi mübariz ə hisslərinin inkişafına mane olmaq və onu əsirlik həyatına öyrətmək istəmişlər. Onlar çox aydıncasına bilirdil ər ki, bir xalqın özünün kimliyini tanıtmaq və ona öz si- yasi keçmişini göstərmək, ona gələcəkdə öz ağalarına qarşı mübariz ə aparmaq üçün ilham vermək deməkdir. Bu nöqteyi-n əzərdən də padşahlar və xəlifələr bir xalqın tarixini yazdırdıqları zaman siyasi və ictimai intibahlara səbəb ola bil əcək tarixi hadisələrin mündərəcə etibarı ilə təhrif edil- m əsini və yaxud onun tamamilə yazılmamasını əmr etmişlər. Bu gün biz islamiyy ətin zühurundan sonra orta və yuxarı Asiya xalqlarının həyatına dair yazılan tarix kitablarının hansı birini n əzərdən keçirmiş olsaq, orada xalq hərəkatına həsr edilən sə- hif ələrin uydurmaları və təhrifləri ilə dolu olduğunu görə bil ərik. Burada misal üçün İbn Müqəffe tarixini göstərmək olar. Şərq xalqları arasında şöhrət qazanmış olan bu böyük tarix Abbasil ərdən Mənsur xəlifənin sifarişi üzrə yazılmışdır. T əbiidir ki, belə bir əsərdə müəllif Azərbaycan xalqının x əlifələrə qarşı apardığı mübarizədən bir kəlmə də olsa yaza bilm əzdi. Başqa bir tarixi əsəri misal göstərə bilərik. Məşhur tarix- çil ərdən Məhəmməd İbn Zəkriyya Razi öz böyük əsərlərini hicr ətin üç yüz iyirmi birinci ilində Samani hökmdarlarını xid- m ətində olduğu zaman yazıb bitirmişdir, belə bir əsərdə Orta Asiya xalqlarının əsirlik dövrünə aid həyatından nə kimi bir cə- sar ətlə danışa bilərdi? Şərq tarixçilərindən elələri vardır ki, onlar xalq h ərəkatının siyasi və ictimai təhlilinə tamamilə göz 34 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси yummuşdular. İbn Əsirin tarix əl-Kamilli də bu kimi əsərlər iç ərisinə daxildir. Tarixçil ərin böyük bir hissəsi də öz əsərlərində qələm və vic dan azadlığına malik olmadığlarına baxmayaraq bəzi hərə- katlara s əthi nəzərlə baxa bilmişlər. H əsən Məsəudi, İbrahim İbn Məhəmməd Əszəxri və Ya- qub H əmdi bu qəbil alimlərindən və tarixçilərdəndir. Şərq tarixçilərindən bir hissəsi də monğol istilasında və ondan sonra yazılanlardır ki, bunlarda Xacə Rəşidəddin Fəzi- lullah v ə sairələrdən ibarətdir. Bu alim azərbaycanlıdır, H əmədan şəhərindəndir. Təəssüf olsun ki, Xacə azərbaycanlı olduğuna baxmayaraq, öz xalqının monğol istilahçılarına qarşı b əslədikləri mübarizə hisslərini açıb göstərə bilməmişdir. Çünki Xac ənin özü Qazan xanın vəziri olduğu zaman əsərini yazmışdır. Şübhəsiz ki, padşahın sifarişi üzrə yazılmış cameəltarix t əbrizlilərin həyatından dəyərli bir məsələyə toxuna bilməzdi. Xac ə Əbdülhin və Safəlhəfrə və Əlaləddin Cubəninin” “Tarixe C ahanşahi” öz sərlövhəsinin əksinə olaraq xalq həraka- tına həsr etdiyi məsələlərdə bütün dünyada deyil, kiçik bir m əmləkətdə baş vermiş siyasi hadisələrə qiymət verə bilmə- mişdir. Yuxarıdan bəri göstərilənlərə yekun vurmaq üçün qəzvi- nil ərin tarixini göstərmək kifayət edir, bu əsərlərin hər ikisi Av- ro panın şərq ölkələri haqqında yazan tarixçiləri üçün mötəbər bir max əz hesab olunurlar. Nezhətəlqlub Təbrizin tarixi haq- qında belə yazır: “şəhre Təbriz ra zide xatun məskuhe Harun Əl Rəşid saxt. D ər senə xəms və səin dəmayə (Təbriz şəhərini Hərun Əl R əşidin qadını Zidə xatun saldırmışdır. 175- inci ildə). T əbriz şəhərinin tarixini Nezhətəlqlubun göstərdiyi kimi anlamış olursaq, bu döyüşkən xalqın hicrətin 25 – nci ilindən 35 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси başlayaraq ərəblərə qarşı təşkil etdikləri üsyanların və apardıq- ları mübarizənin üzərinə qələm çəkməliyik. Bu əsərlərdən başqa bir də” Həbibəlsir” və “Ruztəl səfa” kimi əsərlər var ki, bunlar siyasi və ictimai mübarizələrin h əqiqi təhlilini verə bilmədikdən onların Təbriz və Azərbaycan bar əsində yazdıqlarını bir tarixi mənb əkimi qəbul etmək olmaz. M əsələn, vaxtilə böyük Azərbaycan mütəfəkkiri Mirzə F ətəli Axundov tərəfindən tənqid edilən çox cildli “Nasexəl tarix Az ərbaycan” haqqında nə kimi bir tarixi material veribl ər?! yaxud Rza şah Pəhləvinin sifarişi üzrə Abdullah xan Əmir Təhmasibi tərəfindən qələmə alınan tarix Pəhləvidən nə gözl əmək olardı? Halbuki Yunan tarixçisi Herodot yuxarıda adları çəkilən tarixçil ərin əleyhinə olaraq Azərbaycan və Təbrizin qədimliyi haqqında verdiyi məlumatda deyir: “Yuxarı Asiyada beş yüz iyirmi il hökmranlıq edən av- ril ərin əsirliyi altından birinci olaraq midiyalılar xilas olmuşdur”. Buna əlavə olaraq məşhur Sətrabun Midiya paytaxtına dair açdığı bəhsində: “T əbriz şəhəri Midiya dövlətinin paytaxtı olmuşdur. Qə- dim Əkbətanın Təbriz şəhəri olmasına ehtimal vardır” – deyə isbata çalışmaqdadır. Əlbəttə bu fikir ümumi tarix alimləri tərəfindən qəbul edil miş bir fikir deyildir, çünki qədim Əkbatanın hazırkı H əmədan şəhəri olduğuna dair vəsiqələr vardır. Bu şəhər on üçüncü əsr miladın əvvəllərinə, yəni monqol istilahına qədər Az ərbaycan dövlətinin partaxtı olmuşdur. Hətta Səlcuqların süqutundan sonra Az ərbaycan atabəyliyini müstəqil bir dövlət halına gətirən İldəniz oğulları da Həmədan şəhərini paytaxt elan el əmişdir. Şərq tarixçiləri bir tərəfdən Təbrizin hicrətin yüz yetmiş beşinci ilində varlandığını yazır, bir neçə səhifədən sonra 36 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|