Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси İRAN AZƏRBAYCANINDA KƏND TƏSƏRRÜFATINA AİD BƏZİ QEYDLƏR İran Azərbaycanı münbit və məhsuldar torpağa malikdir. Torpaq v ə iqlim şəraiti burada yaxşı buğda, pambıq, tütün, üzüm, badam v ə başqa bitgi və meyvələr yetişdirməyə imkan verir. Əsas kənd təsərrüfat bitgilərinin (məsələn, buğda, arpa, v ə müxtəlif meyvələrin) əkilib becərilməsində İran Az ərbaycanı bütün İranda birinci yeri tutur. Kənd t əsərrüfatından əldə edilən məhsul, yerli əhalinin tələbini öd əməkdən başqa xeyli miqdarda İranın o biri tərəflərinə aparılır və hətta başqa ölkələrə də ixrac edilir. Buna görədir ki, m əhsuldar il olmadıqda məhsul qıtlığı təkcə İran Az ərbaycanında deyil, İranın hər tərəfində hiss olunur. İran Azərbaycanında əsas etibarilə buğda, arpa, paxla, pam bıq, tütün, şəkər çuğunduru, meyvələrdən isə badam, üzüm v ə ərik yetişir. Burada əhalinin 85-90 faizi kənd təsərrüfatı ilə m əşğuldur. Suyu kifay ət qədər olan yerlərdə sənaye suvarma üsulu il ə becərilən zəmilərdən daha çox məhsul götürülür. Lakin ümumiyy ətlə götürsək İran Azərbaycanında kənd təsərrüfatı bitgil ərinin məhsulu hələ də çox aşağı səviyədədir. Yüks ək pambıq məhsulu almaq üçün İran Az ərbaycanında torpaq şəraitinin pisliyindən danışmaq, əlbətdə yet ərsiz olardı; çünki İranda sabiq “Pərəs xavpuq” təşkilatı olark ən, kəndlilər hər hektardan indikinə nisbətən bir yarım, iki qat artıq məhsul götürürdülər. Bizim İran Azərbaycanında yüks ək pambıq məhsulu götürülməsinin mümkün olduğunu sübut ed ən amillərdən birisi elə budur ki, qonşumuz Sovet Az ərbaycanının kəndliləri hər hektardan 20-40 və hətta 100 sentinerd ən artıq məhsul götürürlər. Biz də isə pambıq 43 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси m əhsuldarlığı 4- 4,5 sentinerdən artıq olmur, başqa bitgilərdə bunun kimi. Bel ə ikən İran Azərbaycanında məhsuldarlığın aşağı olduğunu bəs nə ilə izah etmək olar? Bunun birc ə cavabı vardır. Kənd təsərüfat bitkilərini be- c ərdikdə bizim kəndlilərimizin işlətdiyi aqrotexnika, Sovet itti- faqında və başqa ölkələrdə mövcud olan qabaqcıl aqrotexnika- dan çox-çox gerid ə qalıç. Bir qabaqcıl aqrotexnika haqqında k əndlilərimizin məlumatı ona görə bu qədər ki, onlar savadsız- dırlar. Mülkədarlar və dövlət idarələrində çalışan kənd təsərüfat müt əxəssisləri isə aqrotexnika sahəsindəki son naliyətləri k əndlilərimizə izah etmək istəmirlər. Bu t əmamilə şübhəsiz bir məsələdir ki, əgər k əndlilərimizə yüksək məhsul almaq qaydalarını örgətsək, onlar t ədricən bu qaydalara alışar, öz təsərüfatlarında şəraitin imkan verdiyi d ərəcədə aqrotexnika qaydaları tətbiq etməklə m əhsulu xeyli dərəcədə artırıb öz maddi vəziyyətlərini də yaxşılaşdırmış olarlar. M əsələn, buğda əkinlərinə düşən sürmə xəstəliyi nəticə- sind ə kəndlilər bir xeyli məhsul itirirlər. Halbuki elmin təbiri üzr ə hərəkət edib səpiləcək buğda toxumu qabaqcadan hər 300 litir suya bir litir 40 faizli formalin qatışdırılmış məhlulda islat- maqla bu b əladan xilas olmaq mümkündür. H ər hektarada nə ölçüdə toxum səpmək məsələsi də əhə- miyy ətsiz deyildir. Sahəyə qaydasından az toxum səpilərsə əkin seyrək olar. Digər tərəfdən isə, toxum qaydadan artıq s əpilərsə, toxumun hədər yerə itirilməsilə bahəm əkin sıx olub yaxşı böyümür və bununda nəticəsində məhsul aşağı olur. İran Azərbaycanı şəraitində torpağın kefiyyətindən və sə- pin vaxtından asılı olaraq bir hektara 90 kiloqramdan 120 kiloqrama q ədər arpa və buğda səpmək lazımdır. İran Azərbaycanında həmçinin payızlıq buğda: əkin yerl ərinin yazda dırmıqlanması kimi tədbir də həyata keçirilmir. Dırmıqlama işi yazda torpaq quruyan kimi, tarlanın 44 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси enin ə və uzununa iki izlə aparılmalıdır. Bizim ağır torpaqlarımız üçün bu işin əhəmiyyəti daha da böyükdür, belə ki, dırmıqlama vasitəsilə, qış zamanı aşağı yatmış və bərkimiş torpağın üzü yumşaldılır, torpağın üstündəki, qaysaq və çatlar m əhv edilir, torpaqdakı rütubətin buxarlanması azaldılır və habel ə bitkinin kökünə hava keçməsi asanlaşır. Payızlıq əkinlərin yazda dırmıqlanması məhsulun hər hektardan sentiner yarımdan iki sentiner yarıma qədər artmasına səbəb olur. Pambıqçılıqda yüksək məhsul əldə etmək üçün kəndlilə- rimiz mütl əq cərgəli əkin üsuluna keçməlidirlər. Bu iş üçün xü- susi toxum s əpən maşınlar olmaya da bilər. İran Azərbaycanı şəraitində bunu şirbəm çəkən alt ilə əvəz etmək olar. Bu alt uzun taxtadan ibar ət olub ona hər 60-70 santimetrdə üç və ya daha çox ağac çubuq bənd edilir. Torpaq şumlandıqdan sonra h əmin bu alt ilə cərgələr çezilir. Sonra isə çekid, cərgələr üzrə əl ilə səpilir. Pambığın seyrəldilməsi iki dəfə də keçirilməlidir. Birinci seyr əlmə kök pambığın 7 santimetr boyu olduqda, ikinci seyr əlmə isə kök pambıq iki qulaq olduqda və yaxud 12- 14 santimetr boyunda olduqda edilm əlidir. İran Azərbaycanının kənd təsərrüfatında tətbiq edilməsi mümkün olan daha bir sıra aqrotexniki tədbirlər var ki, bunlar- dan bacariqla istifad ə etmək lazımdır. M əhəmmədzadə (1946- cı il №1 səhifə 47) 45 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|