Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси AZƏRBAYCANDA SİNEMA SƏNƏTİ Az ərbaycanda sinema sənəti otuz illik maraqlı bir tarixə malikdir. Onun ibti dası qoyulan zaman sinema adlanan sənaye n əfisə (burada; incəsənət növü-P.M.) çox cavan yaşında olmaq- la, b əşəryətin zehnində, şüurunda və mənəvi həyatında hələ öz mövqeyini tutmağa başlayırdı. Heç k əsə məlum olmayan cazibədar sinema sənətinin meydana çıxması, hünər aləmində bir hadisəyə səbəb olub tə- r əqqipərvər xalqları dərhal məşğul etdi. M əlumdur ki, belə bir dövrdə, yəni bir çox ölkələrdə hələ sinemanın tamaşa hesab olunduğu bir zamanda təzə sinemalar yaradıb xalqa göstərmək xeyli müşkül bir iş idi; fəqət Azərbay- ca nın məruf və məşhur xalq artisti Hüseyinağa Ərəbliniski c əhalətdə qalan xalqın gözünü açmaq üçün çox faydalı olan bu göz əl işə eqdam (başlamaqdan-red). O etməkdən qorxmadı. O, istib dadın hökmran olduğu bir zamanda, milli sinema sənaye n əfisəsini yaratmağa təşəbbüs etdi. Hüseyinağa Ərəbliniskinin s əyi və istedadı ilə həmçinin o zamankı mötəbər ziyalıların köm əgi sayəsində “Neft və milyonlar səltənəti” adlı bir sinema şəkli (film-P.M.) yarandı. Beləliklə, Azərbaycanda milli sinema s ənətinin bünövrəsi qoyuldu. Bu birinci sinemanın meydana çıxması o zaman çox böyük m ədəni hadisə oldu. Lakin qara irtica və nadanlıq mühitind ə bu işi davam və inkişaf etdirmək qeyri mümkün idi. Bu s əbəbə görə Ərəbliniskinin fədakarlığı ilə yaranan “Neft və milyonlar s əltənəti” sineması, inqilabdan əvvəl sinema tariximiz ə yeganə bir təşəbbüs kimi daxil oldu. Yalnız Böyük Oktyabr Sosialist inqilabının qələbəsi və Az ərbaycanda Sovet hakimiyyətinin qurulması sayəsində s ənaye 46 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси n əfisənin tərəqqi və inkişafı üçün gözəl şərait və geniş imkanlar yaradıldı. Dahi lenin demişdir ki, “bizim üçün sənaye nəfisənin bü- tün yerl ərindən ən əhəmiyyətlisi sinemadır”. Leninin sinema s ənətinə olan münasibəti, möhkəm və el- mi r əhbərlikdən edildi, Sovet sinemasının birinci inkişaf mər- h ələsində Leninin bu xüsusdakı söhbətləri, tövsiyələri və köm əyi ilə cavan sinema sənaye nəfisəsi yolunu aydınlaşdırdı, h əm məfkurəvi və həm də texniki dərəcə zənginləşdi. Böyük Stalinin sine manın əhəmiyyəti haqqında dediyi sözlər dəstur kimi dill ərdə gəzir. Sinemanı “firqənin əlində qüvvətli bir silah”landıran Stalinin göstərişləri və köməyi ilə Sovet sinema s ənaye nəfisəsinin qoyduğu yolu davam etdirib bu gün həqiqi inkişaf və tərəqqisinə yüksələ bilmişdir. Az ərbaycan Sovet sinema sənaye nəfsiyəsi yaradıldıqdan sonra əvvəlinci bir neçə böyük film istehsal olundu. Bu filmlər- d ən biri “qız faciəsi” idi. Onun mövzusu öz doğma qızına aşiq olan v ə onu itirdiyi xüsusi faciədə saxlayan Bakı xanı haqqındakı əfsanədən bəhs olunmuşdur. O zaman buraxılan dig ər bir film “Bayquş” adlanır ki, bu da bədbəxt aşiqin başına g ələn macəradan bəhs edirdi. Bu filml ər öz dövrünə görə maraqlı idilər. Fəqət buna baxmayaraq bu sinemalar h əyatı həqiqətlərdən uzaq olduqlarından, onlar sinema sənətinin gələcək inkişaf yollarını mü əyyən edə bilmədilər. Sinema s ənəti mahiyyət etibarı ilə bütün sənaye nəfisə növl ərinə - ədəbiyyat, nəqqaşlıq, heykəltaraşlıq və musiqi sə- n ətinə istinad etməklə yaranır və onların məcmuu hesab edilir. Buna gör ə Azərbaycan sinema sənətini də birinci filmlərini is- tehsal ed ərkən, öz ədasını ədəbiyyatdan almışdır. 1924-1925-ci ill ərdə Azərbaycan ədəbiyyatı klassiki Mirz ə Fətəli Axundovun “Hacı Qara” əsəri əsasında eyni ad ilə bura xılan film, böyük müvəffəqiyyət qazandı. Bu film göstərdi 47 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси ki, Az ərbaycan sənaye nəfisəsi geniş imkanlara malikdir və görk əmli artistlərimizə, nəqqaşlarımıza, rejissorlarımıza, o cüml ədən Cəfər Cabbarlı, Mirzağa Əliyev, Sidqi Ruhulla və başqaları sinema sənətini inkişaf etdirmək yolunda var qüvv ələrini sərf etməyə hazırdılar. Az ərbaycanın böyük yazıçısı və dramaturqu Cəfər Cab- barlı sinema sahəsində fəaliyyətə başladıqdan sonra sinema sə- naye n əfisəsi öz inkişafında təzə bir dövrə qədəm qoydu və onun qarşısında parlaq yaradıcılıq üfüqləri açıldı. C əfər Cabbarlı nadir istedadını, tükəmməz qüvvəsini bu yolda s ərf edib öz ətrafına bacarıqlı gənc yaradıcılar heyətini c əm etməklə bahəm bu sənətin tərəqqisi üçün əvvəlinci növbə- d ə təzə məzmun tələb olunduğunu dərk etdi. C əfər Cabbarlı öz xalqının siyasi və iqtisadi həyatındakı t əzə və əsas hadisələri göstərən kiçik filmlər yaratmaq sah əsində yorulmadan çalışdı, təcrübələr əldə etdi və nəhayət yaradıcılıq işini genişləndirərək özünün məşhur “Sevil” əsəri üzr ə böyük bədii sinema yaratmağa başladı. C əfər Cabbarlı, tamaşıçılar tərəfindən hədsiz dərəcədə hüsn-r əğbət qazanan “Sevil” sinemasında Azərbaycan qadınla- rının azadlıq məsələsini tam həqiqi bir şəkildə və böyük s ənətkar bacarığı ilə həll etmişdi. Maraqlı və təsirli bir mövzudan bəhs edən bu sinemanın göz əlliyi ondadır ki, burada mükəmməl və parlaq bədii surətlər ya radılmış, həyat və məişət səhnələri ustalıqla təsvir olunmuş- dur. Bu film sinema s ənaye nəfisəsinin hədsiz filmlər buraxdığı dövrün ən yaxşı əsərlərindən hesab olunur. Bundan sonra Az ərbaycan sinema fabriki gündən-günə sür ətlə inkişaf edir. Bu sürətlə sinema sənaye nəfisəmizin əsas yaradıcı heyəti, yazıçı, rejissor Cəfər Cabbarlının başçılığı ilə bir neç ə gəşəng film istehsal etdi. O cümlədən: İctimai həyatda qadının tutacağı mövqedən cürətlə bəhs edən “Əsmət” filmini; 26- Bakı komissarının həyatını və onların qəhrəmancasına həlak 48 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|