Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси h əyatını əbədiləşdirmək, hikmətli rübailərini dillər əzbəri etm ək üçün Məhsəti haqqında aşiqanə bir dastan yaradılmışdır. Az ərbaycan ədəbiyyatı tarixində Məhsəti xanım tək deyildir. Bel ə ədib və fazil qadınlarımız, istedadlı şairlərimiz az olma mışdır. Lakin qadınlara qarşı kəm etinalıq və həqarətli n əzər bir çoxlarının yüksəlməsinə mane olmuşdur. Bir çoxlarının əsərləri itib batmış, toza qərq olmuşdur. Bel ələrindən biri də şairə Heyran xanımdır. Şeir və ədəbiyyat maraqlısı olan mənurlərimizin hümməti sayəsində az ərbaycanca və farsca yazdığı şirin qəzəlləri, müxəmməs və t ərcibbəndləri bizə gəlib çatmışdır. Heyran xanım XVIII əsrin ikinci yarısında Təbrizdə doğulub 80 il ömür sürmüşdür. Şairə sanki öz başına gələn hadisələrin bədii sərgüzəştini vermişdir. Bu sad ə və aydın qəzəllərdə biz şairənin gah böyük bir həsrətlə çırpınan qəlbini, gah vüsal eşqiyaqilə açılan qollarını, gah əğyarə qarşı çevrilən kəç baxışlarını, gah da azad bir qadınlıq vüqarı ilə yüksələn və heç kəsə baş əymək istəməyən sərv qam əti görürük . Bunca Heyran, h əzin salma ayaqdan özünü Gülşən canda bitən sərv xaramana yetər. Heyran xanım Məhsəti kimi mütəfəkkir və mübariz deyil- dir. Amma onun t əmiz hissiyatı, fədakarlığı, incə zövqü, həssas bir q əlbi vardır ki, oxucunu dərhal cəzb edir. Qəzəlləri buna bir misaldır. Bu n ə rüxsari zibadır, bu nə zülfi pərişandır, M əgər xurşid rəxşan əbrnisan içrə pünhandır. T əali Allah, bu nə əbru, nə çeşm və bu nə müjgandır, Biri x əncər, biri ahu, biri şəmşir borandır. Bu n ə ləbdir, nə dəndandır və ya luluyi ğəltandır. Bülurin h əqə içrə guya ləl bədəxəşandır... ... Ərqdən qətrələrdir səfhə rüxsar da ya kim 67 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси S əhab zülf ara xurşid rui zərrə əfşandır. Boyun t ək qəd ziba görünməz dəhrdə əsla, Z əsne qadir yekta, nəhal gülşən candır. İki aşiq olub süzən camalın şəminə hərdəm Biri p ərvanəye miskin, biri sər gəştə heyrandır. Heyran xanımdan sonra XIX- cu əsrdə Qarabağda əvvəlcə aşıq Pəri, sonra Xurşidbanu Natəvan, Fatimə Kəminə kimi görk əmli qadınlar yetişmişdir. Xan qızı adı ilə də məşhur olan Nat əvan xanım Şuşa şəhərində 1837 – ci ildə anadan olmuşdur. Yüksək bir tərbiyə və təhsil alan Natəvan xanım farsca v ə ərəbcəni öyrənmiş, rəssamlığa və zərif əl işinə həvəs göst ərmiş, öz incə rübai şeirləri ilə müasirlərini heyran etmişdi. Nat əvan xanım böyük bir ağıl və zəka, təb rəvan sahibi olmaqla b ərabər böyük bir ədəbiyyat və şeir hamisi idi. Qarabağın bütün görkəmli şairlərini öz başına toplayan Nat əvan xanım orada məşhur “Məclisül üns” ədəbi məclisin t əşkil etmiş idi. Bu şairənin təsir nüfuzu ancaq Qarabağ deyil, Az ərbaycan hər yerinə yayılmışdı: Bakı və Şamaxı şəhərlərində ki ədəbiyyat məclisləri (“Məcmuəl şüara” və “Beytul s əfa”) da Natəvan xanımın hər bir qəzəlini çox s əbrsizliklə gözləyir və meydana çıxan kimi ona müxtəlif n əzirələr yazırdılar. Nat əvan xanımın bu qədər şöhrət qazanmasının səbəbi nə idi? Əlbəttə, Azərbaycan qadınları içərisindən belə bir nadir vücudun, bel ə şeir hamısının və böyük bir şairənin meydana çıxması müasir azəri şairlərinin diqqətini cəlb etməyə bilməzdi. Hamı onu görmək, onunla iftixar etmək, heç olmasa qəzəlinə bir n əzirə yazmaqla ona öz bürcünü verməyə çalışırdı. Amma bunun əsl səbəbi Natəvanın qəzəllərinin səmimiyəti və dəruni olması idi. Bu qəzəllərdə şairənin ruhi əks edilmişdir. Bu q əzəllərdə oxucu Natəvan xanımı bir aşiq kimi, bir nakam Ana kimi, bir sev ən qəlb sahibi kimi görüb hiss edir. Natəvan xanım 68 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси öz q əzəllərində fəraqdan, hicrandan, intizardan, “sinəsindəki d ərd və qəm nəhandan” şikayət edir. O, vərəmdən ölən cavan bir oğulun fəraqidır. Bu yüksək arzu və əməllərin intizarıdır. Biz bun lara inanır, şairənin dərd və qəm nəhaninə şərik oluruq. Varımdı sinədə dərd və qəm nəhan ölürəm, fəda olum s ənə gül ilə imtəhan ölürəm... Dövrün bütün şairlərini Natəvan xanıma nəzirələr yazma- ğa məcbur edən də bu səmimiyət və dəruni hissiyat idi. Nat əvan xanımın qəzəllərində həm də bir sadəlik və şuxluq vardır. Onda təzə ifadələr, təzə hiss və fikirlər vardır. Bu q əzəllər onun həyatından ayırmaq olmur, hər qəzəl bir münasib ət, bir hal üçün yazılmışdır. Şairənin əsərlərində ki sad əlik xalq ədəbiyyatındadır, bu sadəlik onun qəzəllərinə eyni zamanda bir şirinlikdə vermişdir. Olmuşam dəhrbəla içrə bu gün divanə mən, Varmadım meyxanəyə, sındırmadım peymanə mən. Əhdlərdən keçmədim, peymanələr sındırmadım, Lac ərm bimehrlər tək olmuşam əfsanə mən. T ərk gülzar etmişəm bülbül kimi mən ey rəqib, Aqib ət bir guşə içrə gəlmişəm əfğanə mən. Nat əvan xanım da Məhsəti və Heyran xanım kimi Azər- baycan şeirində bir təzəlik izi qoyub getmişdir. Bu üç şairənin əsəri bu gün də Azərbaycan xalqı üçün bir iftixar mənbəyidir. Az ərbaycan qadınının ictimai mübarizə, mədəniyyət və ədəbiy- yat s əhnəsinə atılması böyük fitri istedaddan başqa bir də bir c əsarət və fədakarlıq tələb edirdi. Kim bu azəri qadınlarının yüz ill ər bundan əqdəm asanlıqla bu məqama çatdıqlarını güman edirs ə, çox səhv edir. Mürtəce cəbhədən yağdırılan böhtan v ə məlamət oxlarına sinə gərmək, təbəqə sellərinə bir dağ kimi davam gətirmək, iradə və mətanət göstərmək say əsində Azərbaycan qadınları öz səslərini həm öz əsrlərində 69 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|