Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси qayıtdı 1944-cü ild ə Güney Azərbaycana yenidən işçi qrupu gön- d ərilmişdi 1943-cü ild ə Tehranda Sovet İttifaqı ilə mədəni əlaqə sax layan İran cəmiyyəti yaradıldı. Xüsusi qrupun fəaliyyəti n əticəsində Sovet İttifaqı ilə mədəni rabitə saxlayan İran c əmiyyətinin Təbriz şöbəsi və Təbrizdə Sovet mədəniyyəti evi açıldı. Müharibənin tədricən rusların xeyrinə dəyişməsi ilə əlaqədar Moskva Cənubi Azərbaycan məsələsinə 1944-cü ildə yenid ən qayıtdı və Sovet Azərbaycanından Cənuba yeni işçi qrupu gönd ərdi. Onu da xatırlatmaq yerinə düşər ki, 1945-ci il dekabrın 12-d ə 21 Azər hərəkatının qələbəsi ilə əlaqədar fəaliyyətə baş- lamış Azərbaycan Milli Məclisinin qərarı ilə Pişəvəri Azərbay- can Milli Hökum ətinin Baş naziri təyin edildi. Məhz həmin hö- kum ət İranın daxilində Azərbaycanın milli muxtariyyət hüqu- qunu b ərpa edərək azərbaycanlıların öz ana dilində danışmaları, yazıb-oxumaları üçün şərait yaratdı, məktəblərdə ana dilind ə dərslərin keçirilməsini təmin etdi. Ölkədə aparılan islahatlarla əlaqədar milli hökumət müvafiq strukturların yaradılmasına başladı; - aqrar qanun, əmək haqqında qanun, dil haqqında qanunlar qəbul etdi. Sonuncu qanunla Azərbaycan dili bütün Az ərbaycan ərazisində rəsmi dövlət dili elan olunmuşdu. Qısa bir müddət ərzində ana dilində dərsliklərin, ədəbiy- ya tın, mətbuat nümunələrinin çap olunmasına, radio verilişlə- rinin s əsləndirilməsinə başlandı. Qəzet və jurnallar, sayı 50-ni öt ən dərsliklər, müxtəlif ədəbiyyat əsərləri nəşr edildi, kinoteatr tikildi, radiostansiya v ə radiokomitə yaradıldı. Milli qəhrəman- lara – S əttarxan və Bağırxana heykəllər ucaldıldı. Behzad adına İncəsənət Muzeyi yaradıldı. Ərdəbil, Astara və Marağa şəhərlə- rind ə teatr binaları tikildi. Azərbaycan Rəssamlar və Heykəl- t əraşlar Cəmiyyəti təşkil olundu. Onlarla kitabxana və qiraətxa- 12 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси na f əaliyyətə başladı. Şəhər və kəndlərdə ibtidai və orta mək- t əblər yaradıldı. 1946-cı ildə Təbriz Universiteti təsis olundu. Milli hökum ət Azərbaycanın sosial-iqtisadi tərəqqisinə yol açdı, milli zülmün nəticələrini ləğv etdi, azərbaycanlıların var lığını bir daha təsbit etdi. O ill ərdə ayrı-ayrı ədəbi-mədəni və siyasi cəmiyyətlərin birlikl ərinin öz mətbu orqanları mövcud idi, onların sayı 40-ı aşırdı. Az ərbaycanın milli istiqlal tarixində çox əhəmiyyətli yer tutan yeni qurulmuş Demokratik Hökumət və onun həyata keçirdiyi müt ərəqqi islahatlar təbii ki, o dövrdə yaşayan hər bir az ərbaycanlı ziyalının ürəyindən idi və onlar bu işə qoşulmaq üçün bü tün bacarıq və qüvvələrini ikiqat sərf etməyə hazır idil ər. 1945- ci ilin oktyabrında sonralar Azərbaycanda dövlətlə- rarası münasibətlərin əsasını qoyan Azərbaycanın İranla M ədəni Əlaqələr Cəmiyyəti (sonralar Azərbaycanın Xarici ölk ələrlə Dostluq və Mədəni Əlaqə Cəmiyyəti) yaradıldı. Bu quruma görk əmli şair Səməd Vurğun başçılıq edirdi. F əaliyyətinin ilk mərhələsində cəmiyyətin funksiyası Az ərbaycanın elm və mədəniyyət sahəsindəki nailiyyətlərini İranda tanıtdırmaqdan ibarət idi. Daha sonra isə İran üçün radio verilişlərinin və başlıca olaraq Azərbaycan ədəbiyyatına həsr olunmuş kitab və kitabçaların hazırlanması kimi fəaliyyət sah ələri də oraya daxil oldu. C əmiyyətin çap orqanı 1945-ci ilin avqustundan ərəb əlifbası ilə Azərbaycan dilində şair Rəsul Rzanın redaktorluğu il ə nəşr olunan aylıq ictimai-ədəbi «Azərbaycan» jurnalı idi. Jurnal yüks ək polioqrafik səviyyədə olub 30 min tirajla çıxırdı. D ərgi 1-ci sayında yazırdı: «Azərbaycan» məcmuəsi xalqımızın qədim mədəniyyəti və ədəbiyyatı, tarixi və azadlıq mübariz əsilə oxucularımızı müntəzəm surətdə tanış edəcək, ist ər Sovet Azərbaycanında və istərsə də Cənubi Azərbaycanda 13 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси yaşayan yazıçı və alimlərimizin elmi, ədəbi məqalələrini öz s əhifələrində dərc edəcəkdir. Bununla da məcmuəmiz Az ərbaycan xalqının gələcək tərəqqi və yüksəlişinə kömək etm əyə çalışacaqdır» Bakıda əski əlifba ilə Azərbaycan dilində nəşr olunub (c əmi 17 say) Güney Azərbaycanda yayımlanan ədəbi və rəngli illüs trasiyalı bu jurnal həm forma, həm də məzmun cəhətdən və yüks ək səviyyəsi ilə seçilirdi. Jurnalda çap olunan mövzulara g əldikdə isə onlar iki isti- qam əti əhatə edirdi; I. sovet sosialist ideologiyasının təbliği; II. yerli əhalinin maarifləndirilməsi. Birinci qəbildən olan yazılarda sovet döyüşçülərinin cəbhədəki qəhrəmanlıqları, antifaşist təbliğatı, sovet cəmiyyətinin və sovet həyat tərzinin göz əl boyalarla təsviri, sosializmin kapitalizmdən üstün olduğu «cidd- c əhdlə» göstərilməklə sovet cəmiyyətinin gələcəkdəki xoşbəxt proqnozu verilirdi. «Böyük Vətən müharibəsi c əbhələrində», «Böyük Vətən müharibəsi qəhrəmanları», «Sovet İttifaqında» və s. rübrikalar altında gedən bu yazılar o ill ərdə sovet mətbuatında dərc edilən materialların bir növ eyni idi. T əbii ki, sovetlər ölkəsinin hər sahədə uğurlarından danışan jurnal İranda kommunist təbliğatına xidmət edirdi. İkinci qismə isə Azərbaycan mədəniyyətini, Az ərbaycanın klassik və çağdaş ədəbi simalarını, dil və ədəbiyyat tarixini, dünya ədəbiyyatı nümunələrini, məktəb və maarif sah ələrini özündə əks etdirən yazılar daxil idi. Jurnal bel ə yazıları verməklə yüksək bir amal güdürdü: Cənubda milli şüurun və milli iftixar hissinin oyanmasına çalışırdı.Rəsul Rzanın jurnalın 1945-ci il oktyabr sayında çap olunmuş “Milli şüur və milli iftixar” məqaləsi məhz bununla bağlı idi. Məqalə il ə tanış olaq: «İnsan uşaqlıq, gənclik və kamillik dövrü keçdiyi kimi mill ətlər də həmin dərəcədə bu yolu keçir. Milli şüur bir xalqın öz istedad v ə bacarığını dərk etmək, millətin ümumi mənafeyi 14 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|