Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси
Yüklə 2,81 Kb. Pdf görüntüsü
|
Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси jurnalında bir az fərqli şəkildə olsa da özünün də qeyd etdiyi kimi aparmağa nail oldu; ”Quzey və Güney Azərbaycan ədə- biyya tına, sənətinə ayrılmaz vəhdət kimi baxmaq prinsipini və oxu cuları dünyanın mədəni sərvətləriylə tanış etmək prinsipini çox-çox ill ər sonra «Qobustan» toplusunda tətbiq etməyə çalışırıq. Bu bəlkə də mənim uşaqlıq xatirələrimlə bağlıydı. Uşaq yaşlarında «Azərbaycan» jurnalının hər nömrəsini v ərəqləyir, şəkillərinə baxırdım, sonralar ərəb əlifbasını öyr ənəndən sonra ayrı-ayrı yazıları oxumağa başladım. Bir də ki, jurnalın demək olar ki, hər sayı gözlərim qarşısında hazırlanırdı. Redaksiyanın əməkdaşları evimizə gəlir, atamla nömr ələrin məzmunu və forması barədə müzakirələr aparırdılar. İndi bizim günlərdə, hərdən-birdən, ara-sıra «Qobustan» toplusunun milli şüurumuzun oyanması yolunda xidmətlərin- d ən söz açırlar. Amma bu işi çox illər qabaq aparmış «Azər- bay can» jurnalının fəaliyyəti haqqında tək-tük müt əxəssislərdən savayı demək olar ki, heç kəsin xəbəri yoxdur”. İkiyə parçalanmış vahid xalqın milli özünədərkində və milli birliyind ə az payı olmayan” tək-tük mütəxəssislərdən sava yı demək olar ki, heç kəsin xəbəri olmayan” bu dəyərli m ətbu orqanın 1945-46 cı illərdə çıxan seçmə saylarından özəl bir n əşriyyə hazırlayıb onu ictimaiyyətə və geniş oxucu kutl əsinə çatdırmağı özümə borc bildim. Ümimiyy ətlə, biz tariximizi, keçmişimizi kimlərinsə t əqdim etdiyi kimi yox, olduğu kimi öyrənməliyik. Milli- m ədəni dəyərlərimizə sahib çıxmalı, onları qorumalıyıq. Bunun vaxtı artıq çoxdan çatıb. Azərbaycanın Şimalı ilə Cənubu arasındakı ədəbi-mədəni əlaqələrə gəldikdə isə bu gün bunun üçün imkanlar çoxdur. Milli v əzifə isə həmin imkanları populist şüarlarla, iddialı bəyanatlarla məhdudlaşdırmaq yox, reallaşdırmaqdan ibarətdir ki, bunu bizdən xalqımızın yalnız 21 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси keçmişi deyil, gələcəyi də tələb edir. P ərvanə Məmmədli Filologiya üzr ə fəlsəfə doktoru ŞƏMSƏDDİN TƏBRİZİ VƏ ONUN ELMƏ A İD NƏZƏRİYYƏLƏRİ ŞəmsəddinTəbrizi təxminən hicrətin altıncı əsrində T əbriz şəhərində doğulmuşdur. Məşhur Azərbaycan müt əfəkkiri və Azərbaycan aliminin adını çəkdiyimiz zaman qarşımızda belə bir sual durur: “N ə üçün indiyə qədər məşhur Azərbaycan filosofunun haqqında şərq tarixçilərinin dəyərli bir əsər yazmamışlar? Nə üçün şərq ölkələrinə günəş kimi işıq salan bu böyük şəxsiyyətin şöhrətli adı kölgələrdə buraxılmışdır? Nə üçün İran v ə Azərbaycanın keçmış möhürləri ŞəmsəddinTəbrizinin müf əssəl tərcümeyi – halını yazıb onu öz xalqına tanıtdırmaq ist əməmişdir?! Əcəba bu böyük və əfv edilməz xəyanətin məsuliyyəti kiml ərin öhdəsində qalır?! Şübhəsiz ki, bu sualların cavabını mədəni səviyyədə inkişaf etmiş olan hər bir Azərbaycan oxucusu verə bilər və çox böyük bir c əsarətlə deyə bilərki: - bu m əsuliyyət, möhumat və təsib çuxurlarına düşmüş olan b əzi tarix yazanların öhdəsində qalır. Şərq tarixçilərində mövcud olan mühafizəkarlıq, İslam şərqində baş verən bir çox tarixi hadisələrin təhrif edilməsinə v ə mütərəcci etibarilə dəyişdirilməsinə səbəb olmuşdur. Onlar mövhumat v ə bədiyət əleyhinə və yaxud zalım bir feodallıq üsul idar əsinə qarşı başlanan hər bir xalq hərakatına mənfi bir münd ərəce verməklə oxucuların şümur və zehninə təsir yetirm əgə çalışmışlar. 22 Щяр ики тайын эерчяк айнасы – «Азярбайъан» дярэиси Bunun s əbəbi çox aydındır. Çünki İslam şərqində yazılan tarix kitablarının hər birisi bir padşahın və ya bir feodallıq sifa- rişi üzrə yazılmışdır. Buna gör ədir ki, nə ruztəəlsəfa, nə Həbibəlsir, nə də Na- sex əltəvarix və sayrələri Babək hərakatının doğru münd ərəcəsini yazmağa cürət etməzdi, mütləq onu bir kafir, bir zındıq və bir vicdansız qatil kimi göstərməli idilər. Yuxarıda adlarını çəkdiyimiz tarixçılər heç bir vaxt Şəm- s əddin Təbrizi kimi dahi bir mütəfəkkirin mövhumat əleyhinə üsyan etdiyini v ə xalqını cəhalət qaranlığından elm və mədə- niyy ətin işıq dünyasına çıxarmaq istədiyini yaza bilməzdi, çünki padşah möhumatçı ruhanilərin əlehinə qələm vurmağa icaz ə verməzdi. Bunlar Şəmsəddin Təbrizi və bunun kimi bir çox islahat çı şəxsiyətlərin bəşəri məqsədlərini gizləmiş və onların təriqət və məzhəb firqələri başçıları ilə apardıqları elmi mübariz ənin mündərəcəsini təhrif etmiş və həqiqətlərin üzərinə p ərdə çəkmişlər. N əfaxat müəlifi yazır ki, Şəmsəddin Təbrizdə doğulmuş v ə təhsilini əsrinin məşhur alimlərindən Baba Kəmaləddindən al mışdır. O, səyahətləri əsnasında şərqin ən böyük alimlərindən Şeyx Bəhəddin Zəkriya, Şeyx Fəxrəddin Əraqi, Əmir Həsən Heyr əvi və sairələrilə görüşüb onların dini firqələr və təriqətlər haq qındakı fikirlərini tədqiq etmişdir. Şəms Təbrizi İslam şərqində olan səyahəti əsnasında şərq ölk ələrinin cəhalət və möhumat içində çapaladığını, təsəvvüfün v ə tərki dünyalğın təkcə mədəni sahələrdə deyil, xalqın iqtisadi h əyatında da öldürücü təsirlər bağışladığını təyin etmişdi. Şəmsəddin Təbrizi üfüqlərindən bir günəş kimi zühur et- digi zaman İslam şərqində bir çox şöbə və təriqətlərə atrılmış dörd firq ə vardı. Bunlar bütün xalqı dəstələrə ayırıb tələbə və y axud mürid adı altında arxalarına salmışdı. 23 Yüklə 2,81 Kb. Dostları ilə paylaş:
|