Simptomatik arterial gipertoniya har hil patologik jarayonlar natijasida kasallik simptomi sifatida vujudga kelad

«DAVOLASH FAKULTETINING FAKULTET VA GOSPITAL TERAPIYA, TIBBIY PROFILAKTIKA FAKULTETINING ICHKI KASALLIKLAR KAFEDRASI» GOSPITAL TERAPIYA V - KURS

• SIMPTOMATIK ARTERIAL GIPERTONIYA

SIMPTOMATIK ARTERIAL GIPERTONIYA

• HAR HIL PATOLOGIK JARAYONLAR NATIJASIDA KASALLIK SIMPTOMI SIFATIDA VUJUDGA KELADIGAN ARTERIYA GIPERTONIYASINI SIMPTOMATIK YOKI IKKILAMCHI GIPERTONIYA DEB ATALADI.

ETIOLOGIYASI

• 1. BUYRAK KASALLIKLARI

• O'TKIR VA SURUNKALI YOYILGAN GLOMERULONEFRIT

• INTERSTISIAL NEFRIT

• BUYRAK POLIKISTOZI

• DIABET NEFROPATIYASI

• GIDRONEFROZ

• SURUNKALI PIELONEFRIT

• OBSTRUKTIV NEFROPATIYA

• BUYRAK ARTERIYASI ATEROSKLEROZI

• BUYRAK ARTERIYASI FIBROMUSKULYAR GIPERPLAZIYASI

2. DORI VOSITALARI VA EKZOGEN MODDALAR

• KONTRASEPTIVLAR

• GLYUKOKORTIKOIDLAR

• ANTIDEPRESSANTLAR

• SIMPATOMIMETIKLAR

• YALLIG'LANISHGA QARSHI NOSPESIFIK MODDALAR

• ALKOGOL

3. ENDOKRIN KASALLIKLAR

• AKROMEGALIYA

• TIREOTOKSIKOZ

• 3. FEOXROMOSITOMA

• 4. KONN SINDROMI

• 5. GIPOTIREOZ

• GIPERPARATIREOZ

• 7. ISENKO-KUSHING SINDROMI

4. BOSH MIYA KASALLIKLARI

• BOSH SUYAGI ICHI BOSIMINING KO'TARILISHI

• MIYA O'SMASI

• ENSEFALITLAR

• MIYA CHAYQALISHI

• MIYANING AYRIM QISMLARIDA QON AYLANISHINING BUZILISHI

5. AORTA KOARKTASIYASI

• 5. AORTA KOARKTASIYASI

• 6. O'TKIR STRESS

• PSIXOGEN GIPERVENTILYASIYA
• GIPOGLIKEMIYA
• KUYISH KASALLIGI
• PANKREATIT

PATOGENEZI

• SIMPTOMATIK ARTERIAL GIPERTENZIYA RIVOJLANISH MEXANIZMLARI TURLI HIL - HAR BIR KASALLIKDA FARQLANADIGAN XISLATLAR MAVJUD.

A. BUYRAK GIPERTENZIYASINI VUJUDGA KELTIRUVCHI SABABLAR

• BUYRAK KALAVACHALARINING SHIKASTLANISHI NATIJASIDA RENIN ANGIOTENZIN-ALDOSTERON TIZIMI PRESSOR FAOLLIGINING KUCHAYISHI

• BUYRAKNING DEPRESSOR (TOMIR TARANGLIGINI PASAYTIRISH) FAOLIYATINING PASAYISHI (PROSTOGLANDIN A MIQDORINING KAMAYISHI)

• QON TOMIRLAR PERIFERIK QARSHILIGINING ORTISHI

• BUYRAK KANALCHALARIDA SUV VA NATRIY REABSORBSIYASINING OSHISHI – AYLANIB YURUVCHI QON HAJMINING KO'PAYISHI – GIPERVOLEMIYA.

B. ENDOKRIN KASALLIKLARDA BA'ZI GORMONLAR AJRALISHI KO'PAYADI.

• AKROMEGALIYA

• FEOXROMASITOMA KASALLIGIDA BUYRAK USTI BEZI MIYA QAVATI GIPERPLAZIYASI NATI JASIDA ADRENALIN KO'P MIQDORDA AJRALADI, SIMPATO-ADRENAL SISTEMASI TONUSI ORTADI.

• ISENKO-KUSHING KASALLIGIDA BUYRAK USTI BEZI PO'STLOG'INING GIPERPLAZIYASI YOKI O'SMASI TA'SIRIDA 11-OKSIKORTIKOSTEROIDLAR SEKRESIYASI KO'PAYADI.

• TIREOTOKSIKOZDA TIROKSIN VA TRIYODTI RONING GORMONLARI TA'SIRIDA YURAKNING DAQIQALIK HAJMI VA AYLANAYOTGAN QON HAJMI ORTADI VA SISTOLIK GIPERTONIYANI SODIR QILADI.

С. KLIMAKTERIK GIPERTONIYA

• С. KLIMAKTERIK GIPERTONIYA

• PATOGENEZI ASOSIDA MENOPAUZA DAVRIDA FOLLIKULYAR GORMON DEPRESSOR FAOLIYATINING ZAIFLANISHI YOKI TO'XTASHI YOTADI. ESTEROGENLAR ISHLAB CHIQARILISHINING TO'XTASHI, SHUBHASIZ YANA MNS FAOLIYATINING BUZILISHIGA OLIB KELADI.

• D. GEMODINAMIK GIPERTONIYA ASOSIDA YURAKNING ZARB HAJMINING KO'PAYISHI YOTADI.

• 1)TAKAYASU SINDROMIDA AG YALLIG'LANISH JARAYONI TA'SIRIDA BUYRAK ARTERIYALARINING TORAYISHI HAMDA AORTA DEPRESSOR SOHASINING QAMALI YUZAGA KELADI.

• 2) AORTANING KO'KRAK BO'LIMI KOARKTASIYASIDA (TUG'MA TORAYISHDA) ARTERIYA BOSIMINING KO'TARILISHI ASOSIDA GAVDANING YUQORI YARMI QON TOMIRLARINING LIQ TO'LISHI, QONNNING ZARBLIK VA DAQIQALIK HAJMINING KO'PAYISHI YOTADI.

• 3) AORTA QORIN QISMINING TORAYISHIDA GIPERTENZIYANING RIVOJLANISH MEXANIZMI BUYRAKDA QON AYLANISHINING KAMAYISHI BILAN BOG’LIQ

• E. MIYA O’SMALARIDA VA UNING BA’ZI BIR ORGANIK SHIKASTLANISHIDA GIPERTENZIYA GENEZI TOMIR TONUSINI BOSHQARADIGAN MIYA PO’STLOG’I OSTI SOHALARINING TA’SIRLANISHI BILAN BOG’LIQ

• F. DORI-DARMON GIPERTONIYASI PATOGENEZIDA VAZOKONSTRIKSIYA AHAMIYATLI. DORI TA’SIRIDA:

• SIMPATIK NERV SISTEMASI FAOLIYATI OSHADI

• QON TOMIR MUSHAKLARI TONUSI KUCHAYADI

• QON IVISHI TEZLASHADI

• RENIN-ANGIOTENZIN TIZIMI FAOLLASHADI

• NATRIY IONI VA SUV AJRALISHI KAMAYADI, NATIJADA QON TOMIRLARI TORAYADI

• KONTRASEPTIVLAR - TARKIBIDAGI ESTROGENLAR TA’SIRIDA RENIN-ANGIOTENZIN-ALDOSTERON TIZIMI FAOLLASHADI VA TANADA SUV USHLAB QOLINADI.

• YALLIG’LANISHGA QARSHI NOSTEROID MODDALAR – QON TOMIRNI KENGAYTIRUVCHI PROSTAGLANDINLAR SINTEZINI KAMAYTIRADI VA SUV TUTILISHINI OSHIRADI

• ALKOGOL - SIMPATIK NERV SISTEMASINI STIMULLAYDI, GORMONLAR SINTEZINI OSHIRADI

• 3) AORTA QORIN QISMINING KOARKTASIYASIDA GIPERTENZIYANING RIVOJLANISH MEXANIZMI BUYRAKDA QON AYLANISHINING KAMAYISHI BILAN BOG’LIQ

• E. MIYA O’SMALARIDA VA UNING BA’ZI BIR ORGANIK SHIKASTLANISHIDA GIPERTENZIYA GENEZI TOMIR TONUSINI BOSHQARADIGAN MIYA PO’STLOG’I OSTI SOHALARINING TA’SIRLANISHI BILAN BOG’LIQ

• KLINIK KO'RINISHI - ARTERIYA BOSIMI VA ASOSIY KASALLIK BELGILARI YIG'INDISI BILAN IFODALANADI.

• BUYRAK KASALLIKLARIDA KUZATILADIGAN SAG:

• GLOMERULONEFRIT

• PIELONEFRIT

• BUYRAK AMILOIDOZI

• DIABET NEFROPATIYASI

ICHKI SEKRESIYA BEZLARIGA XOS SAG

• a) AKROMEGALIYA – GIPOFIZ ADENOMASI TA'SIRIDA KO'P MIQDORDA BO'Y O'STIRUVCHI SOMATOTROP GORMON (STG) – SOMATODIN S ISHLAB CHIQARILADI. ADENOMA “TURK EGARI”NI SHIKASTLAYDI – BUTUNLIGINI BUZADI (RENTGENOGRAMMADA, KT, MRT DA KO'RINADI)

• KLINIKASI: QONDA STG, FOSFOR MIQDORI KO'PAYADI, GIPERKALSIYURIYA

• B) FEOXROMOSITOMA – BUYRAK USTI BEZI MIYA QAVATINING O'SMASI – KATEXOLAMINLAR KO'P AJRALADI.

• AG KRIZ HARAKTERIDA, SABABI KATEXOLAMINLAR QONGA KO'P MIQDORDA NOMUNTAZAM AJRALADI. XURUJ 1 SOATDAN KAMROQ DAVOM ETADI: JISMONIY ZO'RIQISHDA, SIYDIK CHIQARILGANDA, QORINNI CHUQUR PAYPASLAGANDA KUCHAYADI.

• BOSH OG'RIG'I

• TAXIKARDIYA

• ORIQLASH

• ABDOMINAL SINDROM – OG'RIQ, DISPEPSIYA, QABZIYAT, GIPERGLIKEMIYA, KRIZ VAQTIDA QONDA KATEXOLAMIN MIQDORI YUQORI.

• TASHXISLASH: SKANIRLASH, UT TEKSHIRUVI, KT

• C) ISENKO-KUSHING KASALLIGI – BEZ PO'STLOG'INING GIPERPLAZIYASI YOKI O'SMASI: BEZDAN KO'P MIQDORDA GLYUKOKORTIKOID (11 OKS) AJRALADI.

• AD OSHISHI, SEMIRISH, UYQUCHANLIK.

• QONDA – GIPERGLIKEMIYA, 11-OKS KO'PAYADI.

• D) TIREOTOKSIKOZ - TIROKSIN, TRIYODTIRONIN KO'P AJRALADI.

• QALQONSIMON BEZ KATTALASHADI

• KO'Z ALOMATLARI – OFTALMOPATIYA – EKZOFTALM

• TAXIKARDIYA, AD - SISTOLIK BOSIM BIR OZ KO'TARILADI, ASOSIY MODDA ALMASHINUVI KUCHAYADI.

TIREOTOKSIKOZ

DAVOSI

• ETIOLOGIK DAVO – ANATOMIK O’ZGARISHLAR NATIJASIDA VUJUDGA KELADIGAN SAGDA (AORTA KOARKTASIYASI, FEOXROMOSITOMA, ADENOMA, BUYRAK ARTERIYASI TORAYISHI) JARROXLIK USULLARI QO’LLANILADI

• SIMPTOMATIK DAVOLASHDA KONSERVATIV USULLAR QO’LLANILADI. GIPOTENZIV VOSITALAR, VAZODILATATOR, DIURETIKLAR BERILADI.

BOSQICHMA BOSQICH DAVO

• 1 BOSQICH

• TANA VAZNINI KAMAYTIRISH

• ALKOGOL ISTE'MOLINI TO’XTATISH

• REGULYAR AEROB MASHQLAR

• OSH TUZI ISTE'MOLINI KAMAYTIRISH

• KALIY, KALSIY, MAGNIYNI YETARLICHA ISTE'MOL QILISH

• CHEKISH VA YOG’LI MAHSULOTLARNI CHEKLASH

2 -BOSQICH

• (AGAR AB 140/90 MM.SIM.UST KAMAYMASA)

• MEDIKAMENTOZ DAVO - YONDOSH KASALLIKLARNI BARTARAF ETISH UCHUN, AGAR YONDOSH KASALLIKLAR BO’LMASA – DIURETIKLAR YOKI BETA-BLOKATORLARNI TAVSIYA QILINADI.

3 - BOSQICH

• (AGAR AB 140/90 MM.SIM.UST KAMAYMASA)

• PREPARAT DOZASINI OSHIRISH

• PREPARATLARNI ALMASHTIRISH YOKI BOSHQA GURUH DORILARNI QO’SHISH

4 - BOSQICH

• (AGAR AB 140/90 MM.SIM.UST KAMAYMASA) 2 VA 3 BOSQICHDAGI DORILARNI DIURETIKLAR BILAN BIRGA QO’LLASH