SiNİr sistemi histoloji ders notlari siNİr sistemi

Substansiya grizea’da belirgin nukleuslar: (1) Nuklei kolumna anterior,  (2) Nukleus

intermediolateralis,   (3)   Nukleus   intermediomedialis,   (4)   Nukleus   dorsalis   (Clarke),     (5)

Nukleus proprius.

Substansiya alba ( sol taraf) :  (a) taramalı kısım: fasikulus anterior,   (b) taramalı

kısım: fasikulus lateralis,  (c) taramalı kısım : fasikulus posterior.

Substansiya   alba   (sağ   taraf:    Rakamla   taramalar   çıkan,   harfle   taramalar   inen

traktuslar) 

(0)   fasikulus   proprius,     (1)   fasikulus   grasilis,     (2)   fasikulus   kuneatus,     (3)   traktus

spinoserebellaris posteior,  (4) traktus spinoserebellaris anterior,  (5) traktus spinotalamikus

posterior,    (6)   traktus   spinotalamikus   anterior.    (x)   traktus   kortikospinalis   lateralis,     (r)

traktus rubrospinalis,  (n) traktus tektospinalis lateralis,  (e) traktus olivospinalis,  (t) traktus

tektospinalis medialis,  (m) traktus kortikospinalis medialis,  (v) traktus vestibulospinalis.

 

Ansefalondan inen traktuslar medulla spinalis motor nöronlarının çalışmasını uyarma

veya   durdurma   yönlerinde   değiştirerek,   motor   fonksiyonu   düzenlerler.   Bunlar   funikulus

lateralis’in  iç kısmında bulunan   traktus kortikospinalis (pyramidalis) lateralis (x), traktus

rubrospinalis (Monakow) (r) , traktus tektospinalis lateralis (n), traktus olivospinalis (e) ile

funikulus   anterior’un   iç   kısımlarında   yer   alan     traktus   tektospinalis   medialis   (t),   traktus

kortikospinalis medialis (m) ve traktus vestibulospinalis (v) dir.

Medulla   spinalisin     grizea   ve   alba’sındaki   nörogliya   hücreleri   diğer   merkezi   sinir

organlarındakinden farklı değildir. Kanalis sentralis ependim hücreleriyle döşelidir. Grizeada

protoplazmik astrositler, oligodendrogliya ve mikrogliya hücreleri vardır. Substansiya alba’da

gliya hücrelerinin çoğunu fibröz astrositler oluşturur.  Bol kapillarlar içerirler.

SEREBRUM (BEYİN)

            Serebrum; beyin sapı üzerine yerleşik iki adet hemisferium serebri’den oluşur. Her iki

hemisferium  korpus   kallosum  ile   birbirlerine   bağlanmışlardır.   Hemisferium’ların   içinde

ventrikulus lateralis denen boşluk vardır. Hemisferlerin yüzeyi derin yarıklarla loblara ayrılır

( frontal, parietal, oksipital, temporal loblar gibi). Her lop az derin oluklarla (sulci) sınırlanmış

birçok kıvrımlar ( gyrus) gösterir. 

           Hemisferium’ların yapısında dışta sinir hücrelerini içeren substansiya grisea ve içte

sinir uzantıları olan aksonlardan oluşmuş substansiya alba ayırt olunur. Substansiya grizea'ya

korteks veya pallium da denir, kalınlığı 1.5-4 mm arasında değişir. Sulsi ve gyruslardan dolayı

11

---

beyin yüzeyi çok genişlemiştir (200 bin milimetrekare ). Substansiya grizea en dıştan beyin

zarlarından ( meninges) olan piamater tarafından sarılmıştır.

(internet’ten alınmıştır)

12

---

Şekil-3

  

Substansiya grisea'daki nöron tipleri:

A.Piramidal nöronlar: Nöron gövdesi piramid biçimlidir. Apikal dendritler piramidin

tepesinden çıkar, yukarıya doğru uzar. Lateral dendritler kısadırlar. Tek olan akson piramidin

tabanından   çıkar,  içe   derinlere   doğru   uzar,  ak   cevhere   geçer,  bir   kısmı   yeniden   kortekse

dönerek   assosiasyon   fibrillerini   oluşturur.  Piramidal   nöronların   küçük,   orta,   büyük   tipleri

vardır. Çapları 10-120 mikron arasında değişir. 

B. Stellat ya da granüler nöronlar: Yıldız biçiminde küçük nöronlardır (8-10 mikron

çapında). Dendritleri diğer nöronlarla çok sayıda sinaps yapar. Aksonları çok kısadır, korteks

içinde kalarak piramidal hücre dendritleriyle sinaps yapar (Golgi II tip nöron). Korteksin her

tabakasında bulunurlar. 

C. İğ biçimli (fusiform) nöronlar:  Modifiye stellat nöronlardır. Korteksin en derin

kısımlarında bulunurlar. Piramidal hücrelerle sinapslaşırlar. Bunlar yüzeyel yerleşimli iseler

horizontal nöronlar diye tanımlanırlar.

13

---

E.   Martinotti   nöronları:   Küçük   multipolar,   tepesi   içe   dönük   piramidal   şekilli

nöronlardır. 

Sistemin embriyolojik gelişimine bir bakış:

Beyin   korteksi   kişinin   tüm   bilinçli   ve   istemli   fonksiyonlarını   ve   yüksek   zeka

işlemlerini yapar.

14

---

             Neokorteks'in genelde 6 hücre tabakası vardır. Tabakalar beyin yüzeyine paraleldir.

Tabaka kalınlıkları ve hücre sayıları hemisferlerin değişik kısımlarında farklılıklar gösterir.

Buna göre yaklaşık 52 esas ve binlerce tali alan ayrılmıştır. Biz burada sadece en sık raslanan

aşağıdaki yapılanmayı esas alacağız. Buna göre, piamater'den içe doğru korteks katmanları

şöyledir:

1.   Lamina   molekülare:  Piamater   ve   onunla   ilişkili   olan   ince   gliya   katmanının

( membrana limitans gliya  süperficialis) hemen altındadır. Diğer katmanlardan daha soluk

görünüşlüdür. Az sayıda, küçük horizontal hücreler oluşturur. Bunların uzantıları piramidal

nöronların ve Martinotti nöronlarının dendrit ve aksonlarıyla sinapslar yapar. 

2.   Lamina   granülaris   eksterna:  Yıldız   (stellat)   hücrelerden   ve   bir   miktar   küçük

piramidal hücrelerden ve bunların uzantılarından yapılmıştır. 

3.   Lamina   piramidalis   eksterna:  Küçük   ve   orta   piramidal   nöronlar   bu   tabakada

egemen hücre tipidir. Bir miktar yıldız hücre de içerir. Komşu tabakalardan gelen akson ve

dendritlerle , afferent uzun bağlantı lifleri bu tabakada horizontal Bechterev çizgisini yaparlar.

Piramidal hücrelerin aksonları substansiya albaya geçer. 

4.   Lamina   granülaris   interna:  En   ince   tabakadır.   Yıldız   ve   küçük   granüler

nöronlardan   oluşur.  Bu   tabakada   talamusdan   gelen   özel   afferent   liflerin   son   dallanmaları

Bailinger'in dış bandı diye bilinen fibriller alanı yapar. 

5.   Lamina   piramidalis   interna:  Başlıca   orta   ve   büyük   piramidal   nöronlardan

yapılmıştır. Aksonlar albaya  geçer. Piramidal  nöronların  büyüklüğü  bölgelere  göre farklar

gösterir. Bir önceki tabakada olduğu gibi horizontal liflerin yoğunlaşmasıyla  Bailinger'in iç

bandı oluşur. 

6.   Lamina   multiformis:  Değişik   nöron   tipleri   ve   uzantılarından   oluşur.  Martinotti

nöronları en belirginleridir. 

     

Yukarıda   belirtilen   6   tabakalı   korteks   düzeni   ,   çeşitli   korteks   bölgelerinin

fonksiyonuna göre farklılıklar gösterir. Az çok farklı olmakla birlikte bu 6 tabakayı gösteren

korteks bölgelerine homotipik izokorteks denir. Buna karşılık 6 tabakalı düzenin bulunmadığı

korteks bölgelerine heterotipik isokorteks denir. 

          Substansiya alba: Korteksden daha geniş bir alandır. Myelinli sinir demetlerinden ve

gliya hücrelerinden oluşmuştur. Gliya hücreleri ve kan damarları korteks nöronları arasını da

doldurmuştur. 

              Substansiya alba'daki myelinli sinir demetleri çeşitli yönlerde seyreder. Bir kısmı

korteks   bölümleri   arasında   veya   karşılıklı   hemisferler   arasında   ilişki   kurarken   diğerleri

korteks serebriyi  başka beyin  kısımlarına  ve  medulla  spinalis'e  bağlayan  inen efferent  ve

15

---