SiNİr sistemi histoloji ders notlari siNİr sistemi

 (Ross’dan)

﴾

Daha önce açıklandığı gibi, sinir hücrelerinin uzantıları olan aksonlar kendilerini

saran kılıflarla birlikte sinir teli (sinir fibrili) adını alırlar. Bazı aksonlar tek bir kılıf ( sadece

Schwann kılıfı, neurolemma) ile sarılıdır. Diğer bazıları ise çift kılıf ( içte myelin kılıfı +dışta

Schwann   kılıfı)   ile   sarılmışlardır.   Myelin   kılıfı   bulunmayan   sinir   tellerine   myelinsiz

(unmyelinated)   sinir   telleri,   bulunanlara   ise   myelinli   (myelinated)   sinir   telleri   denir.  Bu

kılıfların gelişimi sinir telinin bulunduğu yere göre değişir. Şöyleki:

Merkezi sinir sisteminin substansiya grizea’sı içindeki aksonlar myelinsizdir, bunlar

sadece   gliyal   hücrelerin   uzantılarıyla   desteklenmişlerdir.   Aksonlar   substansiya   alba’ya

geçince   miyelin   kılıfı   ve   hücresel   kılıfla   sarılırlar.   MSS’de   Schvann   hücreleri

bulunmadığından   burada   hücresel   kılıfı   Oligodendrosit’ler   yapar.  Şüphesiz   burada   içteki

myelin   kılıfı   da   oligodendrosit’ler   tarafından   yapılır.       Periferik   sinir   sistemindeki

aksonlardan  ise ; otonom ganglionlardan çıkan postganglionik liflerde,  nervus olfaktorius’u

oluşturan   liflerde   ve   ince   sinir   sonlanmalarında   myelin   kılıfı   bulunmaz,   bunlar   sadece

Schwann   hücreleri   (neurolemma,neurilemma)   kılıfı   ile   sarılmışlardır.   Diğer   yerlerdeki

periferik   sinirlerde   ise   tamamen   myelinli   veya   myelinli   ve   myelinsiz   lifler   karışık   halde

bulunabilir].

Yapısını kısaca açıkladığımız sinir telleri, merkezi sinir organlarını terkettikten sonra,

tek tek, Schwann hücresinin dışından ince bir bağ doku ile kuşatılarak sarılırlar ve sinir teli

bantları (fasikulus’ları) oluştururlar. Tek tek sinir tellerini saran bu bağ doku  endoneurium

adını alır. Endonöyriyum sinir tellerini Schwann hücrelerinin dışından sarar, Tip III kollagen

lifler ve tek tük fibroblastlar içerir, içerdiği kapillarlar sürekli tiptirler. 

23

---

Endonöyriyumun   devamı   daha   kalın   bir   bağ   doku   olarak   sinir   teli   bantlarını

çevresinden sarar ve perineurium adını alır. Perinöyriyum akson gruplarını çevrelemektedir,

Tip I kollagen lifler ve daha sık olan fibroblastlar dairesel tabakalar oluşturmuştur. Bazal

membranlı   olan   fibroblastlar   sitoplazmik   uzantılarıyla   birbirlerine   sıkıca   tutunarak   akson

grupları   etrafında   koruyucu   bir   bariyer   oluştururlar.   Fibroblastların   bazal   membranı   +

fibroblastların oluşturduğu bu koruyucu bariyer + endonöyriyum’daki sürekli kapiller yapısı

birlikte kan/sinir bariyerini oluşturur.

Birden fazla sayıdaki akson bantları ise daha kalın, fibröz bir tıkız bağ dokusuyla

sarılmıştır. Anatomik siniri en dıştan saran bu sıkı bağ dokusuna ise  epineurium adı verilir.

Tüm siniri çevreleyen epinöyriyum Tip I kollagen lifler ve fibroblastlar, damarlar içerir.     

Periferik sinirler sonlanacakları bölgelere doğru dallanarak incelirler ve yukarda sözü

edilen kılıflarını yavaş yavaş kaybederler. Sonuçta sinir teli ile uyartı iletilen yer arasında

sinapslar meydana gelir. 

Sinirler MSS ne gelen ve MSS den giden lifler, yani getirici ve götürücü lifler içerirler.

Periferik   sinirler   içerdikleri   liflerin   çeşidine   göre   duyusal,   motor,   karışık   olabilirler

Vücudumuzda   bulunan   12   çift   craniyal   sinir   ve   31   çift   spinal   sinirin   fonksiyonuna   göre

durumu aşağıdaki gibidir:

1)

Kraniyal sinirler ((Nervi craniales)

Kafatası içindeki beyin ve beyin sapı kaynaklı 12 çift sinirdir; genellikle Romen 

rakamlarıyla belirtilirler.

I. Nervus Olfactorius: (Duyusal). Koku siniri. Koku duyusunu burundan beyine iletir.      

II. Nervus Opticus: (Duyusal). Göz siniri. Uyarıları, gözden beyine iletir.

III. Nervus Oculomotorius: (Motor). Göz motor siniri. Göz küresini oynatan, pupillayı 

kontrol eden, göz merceğinin şeklini değiştiren ve üst gözkapağını kaldıran kasları 

sinirlendirir. Aynı zamanda parasempatik lifler de taşır.

IV. Nervus Trochlearis: (Motor). Bu sinir, beyin sapının arkasından çıkar ve onu çevreleyip, 

öne ilerler, göz küresini aşağı dışa oynatan kası (gözün eğik üst kası) sinirlendirir.

V. Nervus Trigeminus: (Miks). Üçüz sinir. Liflerin çoğu duyusal bir bölümde hareketlidir. 

Duyusal kökün üç dalı vardır. Birincisi, başın üst bölümünün (göz, burun, alın ve kulakları 

birleştiren çizgiye kadar olan kafa derisi) siniridir; ikincisi, üst dudak, yanak, üst çene dişleri 

ve damağı sinirlendirir; üçüncüsü de, alt dudak, çene, şakaklar, alt çene dişleri ve ağız 

tabanının duyusal siniridir. Motor bölümü, çiğneme kaslarım oynatır.

24

---

VI. Nervus Abducens: (Motor). Gözü dışa baktıran sinir. Göz küresini dışa döndüren kasın , 

dış rektus kasının siniridir. 

VII. Nervus Facialis : (Miks). Yüz siniri. Yüz kaslarını sinirlendirir. Parasempatik lifler de 

taşır.

VIII. Nervus Acusticus (N. Statoacusticus): (Duyusal). İşitme ve denge siniri. İki bölümü 

vardır: Biri, işitme organından aldığı uyarıları beyine iletir; diğeri ise, beyine, denge 

organının uyarılarını getirir. 

IX. Nervus Glossopharyngeus: (Miks). Dil-yutak siniri. Bu sinir, orta kulak, östaki borusu, 

dilin arka bölümü, bademcik, boğazın yanları ve yumuşak damağın yanlarının  siniridir. 

Tükürük bezi, dilin ufak müküs salgılayan bezleri ve boğazın daha derin kısımlarına da dallar

verir. Parasempatik lifler de taşır.

X. Nervus Vagus: (Miks). Çok uzun bir sinirdir. Farinks, larinks ve ses tellerini oynatan 

kaslara dallar verir; kalp, mide, yemek borusunun alt bölümü, incebarsağın tümü ve 

kalınbarsağın yarısına kadar parasempatik lifler yollar. 

XI. Nervus Accessorius: (Motor). Boyun kasları siniri. Vagus sinirine bir dal verir ve bundan

sonra kafatasını terk edip, boyundaki sternomastoid ve trapez kaslarını sinirlendirir.

XII. Nervus Hypoglossus: (Motor). Dilaltı büyük siniri. Dil kaslarını ve dili etkileyen diğer 

kasları sinirlendirir. 

2) Spinal sinirler (Nervi spinales): 

Medulla   spinalis’ten   çıkan   ön   ve   arka   köklerin   birleşmesinden   meydana   gelen   ve

foramen intervertebrale yolu ile canalis vertebralis dışına çıkan 3l çift sinir bulunmaktadır.

Bu sinirlere  spinal sinirler (nervi spinales)  adı verilir. Bu sinirlerin tümüde   mix-karışık

sinirlerdir   ve   içerisinde   motor,   sensitif   ve   sempatik   lifler   bulunur.   Sakral   spinal   sinirler

içerisinde parasempatik lifler de vardır. Spinal sinirler vertebralara göre isimlendirilirler.

Servikal spinal sinirler (nervi cervicales): Bunlar 8 adettir. 

Torakal spinal sinirler (nervi thoracales):   12 adettir.

Lumbal spinal sinirler (nervi lumbales):     5 adettir.

Sakral spinal sinirler (nervi sacrales):          5 adettir.

Koksigeal spinal sinirler (nevrus coccygeus) : 1 adettir.

25

---