Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
47 "Rənglər" haqqında olan tənqidlərə kəmetina olmasaydı, indiyə kimi "rəngləri" özü üçün aydınlaşdırar, müəyyənləşdirər, əslində qatığın ağ, qurumun qara rəngdə olduğu haqda qəti fikir söyləyə bilərdi. Məlumdur ki, həyat həqiqətlərindən uzaq, bədii keyfiyyətlərdən məhrum olan bu "rənglər"in "çalar"larının bizim üçün heç bir ictimai-siyasi, tərbiyəvi əhəmiyyəti yoxdur. Əksinə, formalizm, abstraktsionizm kimi zərərli meyllər və onların müxtəlif "çalarlar"ı lazımınca tənqid olunmasa, döyülüb ədəbi mühitdən qovulmasa, oxucularımızda şerə, sənətə ikrah hissi doğurar, sənət aləminə hərc-mərclik gətirər. "Azərbaycan" jurnalı bu cür yazıları qeydsiz-şərtsiz çap etməklə həm bu yazıların müəllifinə, həm də oxuculara çox pis xidmət göstərmişdir. (30 mart 1963).
"Rənglər" şeri başdan-ayağa qədər bənzətmələr, müqayisələr üzərində qurulmuşdur. Lakin bu bənzətmələr, çox qəribə, gözlənilməz və mücərrəd görünür. Nə qədər baş sındırsan da, "Səbir kasasını daşdıran bir damla" ilə boz rəngin əlaqəsini, "bir aylıq balası kəsilmiş bir inəyin mələməsi" ilə narıncı rəngin uyğunluğunu, "namərdin tövbəsi" ilə sürməyi rəngin oxşarlığını tapa bilməzsən. Məhz hansı əlamətinə görə gərək "ilk dərs günü" badımcanı rəngə, "Təsəllisiz dərd" xurmayı rəngə, "sallaqxana qapısından girən qafil öküzlər" də, "insan əməli" də sarı rəngə uyğun gəlsin? Bilmirsən niyə "boynuburuq yetim" bənövşeyi rəngdə, amma "gözəllər" və "qəzəllər" məhz püsteyi rəngdə olmalıdır? Bilmirsən niyə "kiçiyin ögey qardaşı məhz kürən olmalıdırU, "bir udum su" ancaq yaşıl rənglə tutuşdurula bilər və i. a. və s. Müxtəlif parçalar içərsində işlənmiş "soyuq tənhalıq", "cansız barmaqlar", "boş ürəklər", "kədər çökmüş üzlər", "dəryalarla göz yaşı", "milyonlarla qəbir daşı", "yanmış ürək", 48 "şaxta qorxusu", "hicran qorxusu", "yanıqlı göz yaşı", "gecənin tabutuna salınmış örtük", "buz nəfəsli qaraltı", "ömürlük dustaq", "həsrətli gözlər", "pərişan saçlar", "titrək dodaqlar", "nəğməsiz dağlar", "kor bulaqlar", "ovsuz ovlaqlar", "odsuz ocaqlar" və bir sıra başqa ifadələr şerlərə bir ümidsizlik əhval- ruhiyyəsi, qüssə və soyuqluq gətirmişdir. Qoca Şərqin böyük mütəfəkkiri Nizami Gəncəvi əsrlərin arxasından baxa bilsəydi, yəqin ki, müasir şerimizin bəzi nümayəndələrinə üzünü tutaraq deyərdi: Axı, mən də, bir zaman təbiətin hər an dəyişən gözəlliklərini, təravət və rayihəsini həyəcanla müşahidə etmişəm, sevilməyə layiq olan əsl insana da ürəyimdə yer vermişzm. Mən də rənglərdən yazmışam: qara, sarı, yaşıl, qırmızı, göy, səndəli, ağ... Amma insansız bu gözəlliklər nəyə gərəkdir? Əgər bu rənglər insanın itirilmiş səadətindən doğan məyusluğunu, onun dərin səmimiyyətini elmin gücü ilə tilsimləri açmaq qüdrətini, həyat eşqini, yaxşılıq, mənəvi saflıq kimi sifətlərini aşkara çıxarmağa kömək etmirsə nəyə lazımdır? Əgər bu rənglər xalqın böyük həyat təcrübəsindən, müdrik sözlərindən qida almazsa necə yaşaya bilər? (Göründüyü kimi, fərdi üslubu və düşüncə səviyyəsi etibarilə məqalə müəllifindən fərqlənməyən Nizami də "Rənglər" silsiləsinin fəal əleyhdarları cəbhəsindəymiş–A.).
Oğlum məktubunu aldım. Sağ ol! Doğrudur xətti oxumaq üçün nüfuzlu mütəxəssislərdən ibarət bir komisyon düzəltməli olduq. Komisyonun işi (komisyon üzvləri: Təranə, Fidan, Nigar və mən idim) böyük müvəffəqiyyətlə nəticələndi; yazının demək olar ki, 60%–i üç saata, qalan 40%-dən 5–6%-ni təxmin şəklində müəyyən etmək mümkün oldu. Bir təsəllimiz var ki, sən də mənim xəttimi oxumaqdan az zəhmət çəkməyəcəksən... ...Burda işlər yaxşıdır. Ev-eşik yerində, adamlar sağ– salamat, ədəbiyyat gül, bülbül, pərvanə və kaman qaşlar 49 arasında çaşıb qalıb. Bilmir əsrin həqiqətinə inansın, kosmos əsrinin çağırışına qulaq versin, ya hüsn-camal aləmində ilişib qalsın, budağından üzülmüş bir yarpaq kolluqda ilişib qalan kimi. Bu məsələnin həlli müşküldür... ...Telefona çağırdılar... Məktubu dünən başladım, bu gün davam edirəm. Telefonda yol. Sabit Rəhmanov idi. Bir xeyli çərənlədik, sonra da yuxum gəldi, yatdım. Dünən bütün günü yağış yağıb. Bu gün yaxşı gün çıxıb. Lənkəran səfərim çox yaxşı oldu. Səni xatırladım. Əsgər olduğun zaman görüşdüyümüz qonaq otağında qalırdıq. Bütün həyət gül iyinə qərq olmuşdu. Bülbüllərin səsi (şerə doluşan bülbülləri demirəm ha) adamı gecə yatmağa qoymurdu. Bir kəndə də getdik (Volodya Qafarov və Əli Kərim də mənimlə getmişdi). Bu kənd Dibol1 adlanır. Talışca bolluq kəndi deməkdir. Şəkər Aslanov adlı bir cavan şair var, onların kəndidir. O da bizimlə getmişdi. Çay becərirlər, düyü əkirlər, mal-qara saxlayırlar. Bu il Azərbaycanda yağan yağışlar bir təbii fəlakət halını alıb. Deyirlər yüz ildi bu vaxt belə yağış görünməyib. Bir çox yerlərdə çiyidi yerdə çürüdüb, cücərməyə qoymayıb. Təzədən əkməli olublar. Bu da çəkilən ağır zəhmətə əlavədir. Görünür, Allah ateizmin və din əleyhinə mübarizənin hayıfını bizdən çıxır. Təzə nə yazırsan? Televiziyaya söz verdiyim pyesi qurtarmaq istəyirəm. Bu günlərdə Neft daşlarına gedəcəyəm. Görək nə çıxır. Sən neyləyirsən? Nə yazmısan? "İlin son gecəsi" necə oldu? Povest nə haldadır? İşləyə bilirsənmi? Məktub yaz, pul lazım olsa yaz! ...Qohum-qardaş hamısı sağ-salamatdır. Öpürəm. Rəsul. 18/V.63".
Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|