Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
20 məqbuldur, qanunidir, təbiidir, heç kəsdə təəccüb doğurmur. Adət-ənənə var, əsrlərin, nəsillərin dəbi var. Şərikləri var dərdinin. Qırxına qədər. Bəs qırx birinci gün? Və bu qırx birinci gündən başlayaraq bütün başqa günlərin, ayların sırası? Hə, bir də il var, il vermək var. Dəblərin, qayda-qanunların, adət-ənənələrin matəmə rüsxət verdikləri daha bir gün. Son hüzür, son pəs məzar. Qonum-qonşuların, tanış-bilişlərin qəbir üstünə bu sayda, bu tərkibdə, müəyyən olunmuş, deyilmiş saatda toplanacaqları son matəm günü. Son borc... Son xatirə... Bəs ilin bütün başqa günləri, həftələri, ayları? Bəs başqa illərin dəqiqələri, saatları, günləri? Gecələri? O gündüz dəqiqələri, o uzandıqca uzanan, bitib-tükənməyən gecə saatları ki, dərdinlə əlbəyaxa, itkinlə təkbətək qalırsan?
Kimə deyəsən dərdini, kimə ərkin çata bilər, ərkin çatsa belə, yeri gəldi-gəlmədi dərdini süfrə kimi açmaq ağlağanlıq deyilmi? Sabir demişkən, "ağladıqca kişi qeyrətsiz olar". Yox, əlbəttə, yox, ağlamaq olmaz, içinin göz yaşıyla, qəhərlə dopdolu olduğundan söz açmaq da yaramaz. Dərdə, möhnətə ayrılmış zaman möhləti, vaxt limiti qurtardı. Dünyada dərdsiz-qəmsiz adam yoxdur. Hərənin öz itkisi, öz yarası var. Əgər hamı bütün həyatı boyu elə ağrılarını, yaralarını, nisgilini yaşada-yaşada ömür sürsə, dərdini onunla- bununla bölüşsə, onsuz da min bir qayğıyla yüklənmiş insanları öz qəm-qüssəsiylə də yükləsə, dünyanın işi necə olar görəsən? ...və ancaq bu zaman, bu məqamda adamlarla dopdolu dünyada, yüzlərlə, minlərlə insanın arasında həqiqi kimsəsizliyin zəhər acısını dadırsan, yalqızlığın, təkliyin, dinib- danışmazlığın dibsiz dərinliyini görürsən – gözlərin qaralır. Dünyadan, dünyanın səslərindən, haray-həşirindən, ala-
21 bəzəkliyindən qaçmaq istəyirsən, özün-özündən qaçmaq, qurtulmaq istəyirsən. Qaçmağa yer tapmırsan.
1981-ci ilin avqust axşamında doqquzuncu mərtəbənin eyvanında bir nəfər dayanmışdı. Mənzilində tək idi. Ailəsi şəhərdə yox idi. Eyvandan aşağı – doqquz mərtəbə məsafəsindən görünən, üstündə belədən-beləyə maşınlar, adamlar şütüyən küçəyə baxırdı. Küçə çağırırdı onu elə bil. Liftlə, pilləkənlərlə yox, bax beləcə, bir anlıq sıçrayışla, tullanışla qoynuna atılmağa, asfaltda həkk olunmağa, həyatla ölüm arasındakı bir ömürlük yolu bircə anda qət etməyə çağırırdı. İradəni sıxıb-sıxıb toplamaq, qəti, son qərara gəlmək, bir-iki asanca, yüngülcə fiziki hərəkət, bir anlıq, beş anlıq uçuş... Qayıtmazlığı, geridönməzliyi haqqında düşünməyə belə macal tapmayacağın uçuş. Zərbə, ağrı, qaranlıq və son... Sükut və zülmət dünyası. Hamlet demişkən: sonrası – səssizlik. Nə xatirələr, nə itkilər, nə keçmişin şirini, indinin acısı, gələcəyin boşluğu. Heç nə... Heç nə... Küçə çağırır, doqquzmərtəbəli evin ətəyi ətəyinə qısılmağa çağırır... Liftsiz, pilləkənsiz. Eyvan məhəccəri – adamın qurşağınacan.
"İntihar zəiflikdir" deyənlərə inanmayın. Belə bir addımı atmaq hər adamın hünəri deyil. Amma bəlkə intiharın astanasında, beş qarışlıq, bir məhəccərlik, doqquz mərtəbəlik məsafəsində özünü tutub saxlaya bilmək də iradə istəyir. Mən yaşamalıyam. Özümçün yox, başqalarıyçün, yaxınlarım, uzaqlarımçün. Güvəndikləri, inandıqları mən olan neçəsi varsa – onlarçün. Dirilərçün, qalanlarçün, olanlarçün. 22 ...və Onlarçün – olmayanlarçün, gedənlərçün. Ölənlərçün. Mən durduqca Onlar da dururlar. Bunu dost da bilir, düşmən də. Mən yaşadıqca Onlar da yaşayır. Buna sevinən də var, təəssüflənən də... "Göz yaddaşımda" – işıqlı çöhrələri, üzlərinin yüz ifadəsi, sifətlərinin kədəri, fərəhi, gülüşü, həsrəti... "Qulaq yaddaşımda" – səsləri, sözləri, sətirləri, danışıq ədaları, ləhcə xüsusiyyətləri, Göyçayın və Gəncənin dialekt, şivə kəlmələri... "Beyin yaddaşımda" – fikirləri, amalları, inamları, aldanışları, "qəlb yaddaşımda"–ümidləri, nisgilləri, sevgiləri... Əlbəttə, bütün bunları yaşadan tək mən deyiləm. Bütün bunlar Onların şerlərindədir. Şerlər isə Ədəbiyyatındır, Xalqındır, Azərbaycanındır.
23 Sənin böyük eşqinlə Həmişə döyünəcək! (Nigar Rəfibəyli)
Ölüm-həyatın inkarı yox, təsdiqidir, onun sonluğu, tamlığı – tamamlığı, bütövlüyünün yekunudur. Fransızlar: "Axşam gündüzü tamamladığı kimi, ölüm də həyatı tamamlayır", – deyirlər. Bu gün atamla-anamın ölümlə tamamlanmış, bitmiş bitkinləşmiş ömür yolları haqqında düşünərkən mənə elə gəlir ki, 81-ci ilin yazında – yayında, üç ay on gün içində qəfil qara yellər kimi əsib-keçən, qollu-budaqlı ağacları kökündən qoparıb aparan qasırğa kimi anamla-atamı aparan ruzigar – adi həyatın adi hadisəsi deyildi. Nə isə əfsanəvi bir nəfəs vardı bu ruzigarda, mifoloji bir ölçü vardı, dastan gücü, dastan ruhu vardı. Amma məgər ömürlərinin yalnız sonu deyil, bütün başqa illəri də bir dastan deyildimi? İgidlik və Mərdlik dastanı, Məhəbbət və Şəfqət dastanı. Sevinclə, fərəhlə dolu, ölüm- itimlə dolu dastan. Ağır illərin xoşbəxt günləri də vardı bu dastanda, xoşbəxt illərin ağır günləri də. İztirab da vardı, intizar da... Hər çətinliyin, hər gümansızlığın dibindən boy verib qalxan ümid də... Neçə boyu var bu dastanın? Boylar illərə səpələnib...
Moskvadan Leninqrada, Qara Qarayevin "İldırımlı yollarla" baletinin premyerasına getmiş, tamaşa barəsində əski əlifbayla məqalə yazıb bizə göndərmişdi – A.) Nigar oxusun, siz də Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|