Şöhret mustafayev XVIII. XX. YÜZyillarda tariHİ azerbaycan toprağI İrevan hanliğI’nin araziSİne ermenilerin göÇ ettiRİlme poliTİkasi
Yüklə 214,4 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Anahtar Kelimeler
- THE POLICY OF MAKING ARMENIANS EMIGRATE INTO THE ERIVAN KHANETE WHICH WAS A HISTORICAL TERRITORY OF AZERBAIJAN IN THE 18 th
- Azerbaycan’ın Türkleşmesi ve Azerbaycan Türkçesinin Teşekkülü
| Şöhret MUSTAFAYEV * XVIII.-XX. YÜZYILLARDA TARİHİ AZERBAYCAN TOPRAĞI - İREVAN HANLIĞI’NIN ARAZİSİNE ERMENİLERİN GÖÇ ETTİRİLME POLİTİKASI ÖZET Makalede XVIII.-XX. yüzyıllarda tarihi Azerbaycan toprağı olan - İrevan Hanlığı’nın ara- zisine Ermenilerin göç ettirilmesi politikasından ve aynı zamanda bu politika sonucunda yerli Azerbaycan Türklerine karşı hayata geçirilen toplu katliamlardan bahsedilmiştir. Tarihi Azer- baycan topraklarını işgal etmeye can atan ve bu topraklarda kendi çıkarlarını her zaman temin etmek niyetinde olan Çarlık Rusya’nın işgalci politikası sonucunda dünyanın çeşitli yerlerinden, özellikle İran ve Osmanlı devletlerinin arazisinden Azerbaycan’a Ermenilerin göç ettirilme poli- tikasının ayrıntıları tahlil edilmiştir. Makalede çeşitli kaynaklara dayanılarak Çarlık Rusya’nın o dönemlerde bölgenin büyük güçleri sayılan İran ve Osmanlı devletleri ile yürüttüğü savaşlar sırasında ve savaşlardan sonra Ermenilerle olan ortak faaliyetleri aydınlatılmaya çalışılmış ve aynı zamanda kendi bağımsızlığını koruyarak Ermenilerin İrevan Hanlığı arazisine göç ettirilmesi- nin karşısına geçilmesi amacıyla İrevan hanlarının Osmanlı Devleti ile ilişkilerinin tarihinden bahsedilmiştir. İrevan hanlarının yabancı işgalcilere karşı mücadelede Osmanlı sultanları ile ya- zışmalarına da makalede zaman zaman yer verilmiştir. 1 Ekim 1827 tarihinde İrevan Hanlığı’nın işgalinden itibaren XX. yüzyılın sonlarına ka- dar geçen bir devirde İrevan ve çevresinde yapılan demografik sayım sonuçları tarihi belgelerle gösterilmeye çalışılmış ve son iki yüz yılda hayata geçirilen asimilasyon politikası sonucunda Azerbaycan’da yaşanan gerçekler ortaya çıkarılmıştır. Anahtar Kelimeler: İrevan Hanlığı, Azerbaycanlılar, Ruslar, Osmanlı, İran, Ermeniler. * Doktora Öğrencisi, Azerbaycan Milli İlimler Akademisi A. A. Bakıhanov adına Tarih Enstitü- sü, AZERBAYCAN, shohrat_m@yahoo.com 70 ŞÖHRET MUSTAFAYEV Bahar - 2015
This article is about the policy applied to Armenians who were forced to emigrate into the Erivan Khanate which is a historical territory of Azerbaijan in 18th - 20th centuries and also the massacre implemented against the native Azerbaijani Turks as a result of this policy. The details of the Armenian-emigration policy from various parts of the world especially from the territories of Iran and Ottoman to Azerbaijan in the consequence of the occupying policy of Tsarist Russia who is eager to occupy historical Azerbaijani territory and intending to afford advantage on this territory have been analyzed in this article. Based on the various sources in this article, we have aimed to illuminate the activities of Tsarist Russia during the period of wars against Iran and Ottoman which were considered as great powers in the region and its collaborative activities with Armenians after the wars and also it has been discussed the history of the relations of Erivan khans with Ottoman State in order to move against the emigration of Armenians, by preserving independence, to the territory of Erivan Khanate. Generally the correspondences of Erivan khans with Ottoman Sultans during the battles against foreign occupants have also been mentioned occasionally in this article. The demographic census results carried out around Erivan in the period covering the oc- cupation of Erivan Khanate on October 1, 1827 until the end of 20th century have been tried to be proved by documentation and the facts occurred in Azerbaijan as a result of the assimilation policies of last 200 years.
Erivan Khanate, Azerbaijanis, Russians, Ottoman, Iran, Armenians. 71 XVIII.-XX. YÜZYILLARDA TARİHİ AZERBAYCAN TOPRAĞI - İREVAN HANLIĞI’NIN ARAZİSİNE ERMENİLERİN GÖÇ ETTİRİLME POLİTİKASI Sayı: 91
GİRİŞ Makalede ilk olarak şimdiki Ermenistan Cumhuriyeti’nin arazisine - XIX. yüzyılın başlarına kadar Ermenilerin göç ettirilme politikası ile ilgili devam eden tarihi süreç incelenmiş, ardından son iki yüz yıl zarfında tarihi Azerbaycan topraklarına aşamalı olarak Ermenilerin göç ettirilme politikasına ve eski Türk topraklarında Hristiyan Ermenilere ait devletin kurulması ile ilgili önemli tarihi olaylara değinilmiştir. İlk olarak XIX. yüzyılın başlarına kadar Ermenilerin Güney Kafkasya’ya göç ettirilmesi ile ilgili tarihi dönemi araştırmak için, üzerinde yaşadığımız toprakla- rın tarihine dikkat etmemiz oldukça önemlidir. Şöyle ki, tarihi kaynakları araştı- rırken Türklerin Kafkaslardaki varlığının milattan bin yıllar öncesine dayandığı belli olmaktadır. Ama bazı tarihçiler Azerbaycan Türklerinin bir millet olarak Kafkasya’daki varlığını Selçukluların Azerbaycan’a gelişi ile ilgilendirmektedir ve Türklerin bu dönemlerde etnik unsura dönüştüğünü yazmaktadırlar 1 .
Türklerin Kafkasya’daki varlığının milattan üç bin yıl öncesine gittiği görülmek- tedir. Bunu birçok vakayinameler, eski taşların üzerindeki tasvirler ispatlamakta- dır. Gürcü tarihçi Leonti Mroveli milattan önceki dönemlere ait vakayinamelerde de Türklerin Kafkasya’da varlığını ispatlayan delillere rastlanıldığını kendi eserle- rinde yazmakta ve M.Ö. IV. yüzyıla ait vakayinamede yazılanları şöyle belirtmek- tedir: “Buntürkler diğer bir deyişle, Turanlılar Fars hükümdarı Keyhüsrev’i kendi hudutlarından kovup çıkarmak için Kaspi (Hazar) Denizi’nden Kura Nehri bo- yunca yukarıya yol alarak Mtsheta’ya 28.000 aile ile geldiler. Mtsheta Mamasahli ve bütün Kartvellerin, yani Gürcülerin müsaadesi ile Farslara karşı mücadelede onlara yardım edeceklerine dair vaatlerde bulunan Buntürkler Mtsheta’nın batı- sındaki bölgelere yerleştirildiler” 2 . Ama söylemek gerekir ki, son iki yüzyılda bazen yabancı ve Sovyet tarihçiler ezeli Azerbaycan topraklarında çeşitli etnik gruplara, özellikle de Ermenilere ait hayali “devletlerin” varlığını ispatlamaya çalışmış ve tarihin temelden çarpıtılması girişiminde bulunmuştur. Ancak her ne kadar yazılı kaynaklarda tarihi çarpıtma- ya çalışsalar da hiçbir zaman gerçekliği kuşku doğurmayan taş vakayinamelerin 1 Cevat Heyet, Azerbaycan’ın Türkleşmesi ve Azerbaycan Türkçesinin Teşekkülü, Ankara Ünversitesi, Ankara 2014, s. 429-447. 2 Leonti Miroveli, Kartlis Tshovreba (Gürcü Tarihi), Tiflis 1955, s. 35. Yüklə 214,4 Kb. Dostları ilə paylaş:
|