Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (6) 003 / : 115-135

118  D. Ali Arslan 

 

Michels’i kabul eder. Öte yandan Bachrach (1967: 10) ise ilk elitist düşünür olarak 

Mosca’nın adını ön plana çıkarır. Hewitt de, başlıca Amerikalı elitist teorisyenler 

arasında C. Wright Mills, F. Hunter (1959) ve W. Domhoff (1970)’u sayar. Etkili 

İngiliz elitistler olarak da Aaronowitch (1961, 1959) ve Miliband’ı kabul eder. Bu-

nunla birlikte, Mills ve Mosca’da demokratik tonların daha ağır bastığını vurgula-

mak gerekir.  

Meisel (1962: 255) Mosca’nın görüşlerinin entelektüel babası olarak Ludwig 

Gumplowicz’i, dedesi olarak da Henri de Saint Simon’u kabul eder. Mosca’ya göre 

toplum, daima bir azınlık grubu tarafından yönetilir. Bu baskın azınlık doğal ayık-

lanma (natural selection) ya da siyasi seçim yoluyla çoğunluk içinden çıkar ve et-

kin bir şekilde çoğunluğu yönetir. (Meisel, 1962: 371). “Yönetici elitler” (ruling 

elites) olarak da adlandırılan dominant grup, toplumsal hayatta karşı konulmaz bir 

güce ve göz ardı edilemeyen bir etkiye sahiptirler. Bu durum ise onların organize 

olmalarından ve birlikte hareket etmelerinden kaynaklanır.  

Mosca, Saint Simon’un, organize olmuş bütün toplumlarda iktidarı, iki bölüme 

ayırdığını vurgular. “Bunlardan birincisi moral ve entelektüel güçleri kontrol eder-

ken, ikincisi maddi güçleri kontrol eder. Bu iki tür gücü elinde bulunduran organi-

ze durumdaki azınlıklar, birlikte yönetici sınıfı oluştururlar” (Meisel, 1962: 255). 

Mosca, bir başka önemli toplumsal güç kaynağı olarak da bilgiyi vurgular: Bilgi, 

mal-mülk sahiplerinin gücünü dengeleyen önemli bir güç kaynağıdır. Zamanla bi-

reysel başarı, en az servet ve doğum (aristokratik etkenler) kadar değerli bir varlık 

haline dönüşecektir (Meisel, 1962: 50-1).  

Mosca’ya göre her toplumda en az iki sosyal sınıf vardır: Yönetenler ve yöneti-

lenler. Yönetenler sınıfı daima az sayıda bireylerden oluşmuş bir azınlık grubudur 

ve daima çoğunluğa hükmeder. Yönetici azınlık yönetir, çünkü onlar güçlüdür: 

Güçlüdürler, çünkü onlar az sayıda bireyden oluşmuştur. Organize ve koordine 

grup karakterine sahiptirler (Meisel, 1962: 40).  

Mosca’ya göre, kesin ve katı bir siyasi eşitlik, çoğunluğun yönetimi, özgür se-

çimler gerçekleştirilmesi çok zor, hatta bir mit olmasına rağmen bütün bunlar, açık 

yönetici sınıfın temel gerekirlilikleridir. Açık elit sistemi, yaşadığı dönemler açı-

sından değerlendirildiğinde bir ideal olmaktan öte bir anlam taşımasa da, gelecekte 

bu sistemin toplumsal ve siyasi sorunların çözümü açısından hayati öneme sahip 

olacağına inanır. “Yönetici sınıfın, yavaş da olsa, sürekli bir değişim içinde olma-

sı” sosyal güçlerin değişimine büyük katkı sağlar (Bachrach, 1967: 14). Bütün bu 

düşünceleri dikkate alındığında, denilebilir ki: Evet Mosca elitist bir düşünürdür, 

fakat görüşleri oldukça demokratik tonlar taşıyan bir elitist düşünür.   

Genel olarak bakıldığında eltist teori, pluralist teorinin karşıtı fikirleri ön planda 

---

Eşitsizliğin Teorik Temelleri: Elit Teorisi  119 

tutar. Bu yaklaşımın özünü “güç, toplumun iktidar yapısı içindeki sayıca az fakat en 

güçlü insanların oluşturduğu elit grubunda yoğunlaşmış ve merkezileşmiştir” tezi o-

luşturur (Presthus, 1964: 10).  Bu elit grubu, öteki gruplar üzerinde baskın ve etkin-

dir. Bu baskın grup, ötekilerin bilmediklerini bilecek, ötekilerin yapamadıklarını ya-

pabilecek konumda ve güçtedir (Thoenes, 1966: 42). Hunter’a göre böylesi elitler 

büyük şehirlerde yaşar ve büyük holdinglerin içinde yer alırlar (Arslan, 1999b: 25).  

Amerikalı sosyolog C. W. Mills (1956) ise, iktidar yapısı içinde en etkili ve en 

kuvvetli 3 elit grubunun olduğunu vurgular. Bunlar siyasi elitler, askeri elitler ve 

ekonomik elitlerdir. Aralarında karşılıklı sosyal etkileşim, işbirliği ve dayanışma, 

ortak ilgi ve hedefler bulunan bu 3 elit grubunun üyesi elitler, benzer özgeçmişlere 

sahiptirler. Bu üç elit grubunun birlikteliği “iktidar seçkinlerini” (the power elite) 

oluşturur. Toplumun geneline yönelik en kritik sosyal politikaları bu iktidar seçkin-

leri belirler. En önemli makro düzey sosyal ekonomik ve siyasi kararlar da yine 

bunlarca şekillendirilir.  

Bir başka Amerikalı elitist sosyolog Domhoff’un görüşleri de Mills’in ki ile pa-

ralellik taşır. Fakat Domhoff, Mills’ten farklı olarak iktidar seçkinlerini, “üst sını-

fın eylem timi” olarak adlandırır. O’na göre en önemli toplumsal ve siyasi kararla-

rın yanı  sıra kurallar da, üst sınıfın üyeleri tarafından belirlenir (Giddens & 

Stanworth, 1974: 47).  

İngiliz sosyolog Aaronowitch (1961 ve 1959) de sermaye sahiplerini yönetici 

sınıf olarak adlandırır.  O’na göre en önemli ve kritik siyasi ekonomik kararlar, tar-

tışılmaya açılmadan ve halkın kontrolü dışında, kapitalistlerin yararına ve yine on-

ların temsilcileri tarafından alınır. Onlar devletle birlikte, milyonlarca insanların 

hayatını da kontrol altında tutarlar. Ekonomik olarak dominant olan bu sınıf, de-

mokratik kurumları da yönetir.  

Meisel, en etkili, güçlü ve karar verici konumda bulunan bu bireyleri, 

Mosca’nın fikirlerinden hareketle “yönetici elitler” (the ruling elites) olarak adlan-

dırır (Arslan, 1999b: 82-104). Yine Mosca’nın düşüncelerini temel alan Meisel, 

kendi “3 C Formülü”nü ortaya koyar. O’na göre bütün elit grupları 3C’ye (Conc-

sciousness, Coherence, Conspiracy) sahiptir: Elitler grup bilincine, grup dinamizmi 

ve birlikteliğine sahiptirler. Ortak hedefleri doğrultusunda güç birliği ve işbirliğine 

de her an hazırdırlar. Yönetici elitlerin güçleri karşı konulmaz, etkileri ise göz ardı 

edilemez niteliktedir. Çünkü onlar organizedirler, dayanışma içindedirler ve elitle-

rin dolaşım sürecini kontrollerinde tutmaktadırlar (Bachrach, 1967: 12-3).  

Elitist yaklaşım elitlerin işbirliği, siyasi istikrar ve temsili demokrasi konularına 

ayrı bir önem atfeder. Elitistlere göre, bu 3 olgu birbirleriyle sebep-sonuç ilişkisine 

sahiptir. Siyasi istikrar, temsilci demokratik hükümeti ve elitler arasında birlikte 

---