___________ Milli Kitabxana_______________
85
biri idi. Uzun illər məsul vəzifələrdə işləmişdi. Köhnə
kommunistlərdən sayılırdı. Partiya biletini də heç kəsə etibar
etmir, həmişə ürəyinin üstündə gəzdirirdi.
Atam illər boyu sədaqətlə qulluq etdiyi bir partiyanın öz xal-
qına qarşı bu amansızlığına, xəyanətinə dözə bilmədi, hamının
gözü qarşısında partiya biletini çıxartdı, onu parça-parca eləyib
yerə tökdü:
– Bundan sonra, mən belə qaniçənlərlə bir partiyada ola
bilmərəm, – dedi atam. Bir il sonra isə baş verən hadisələrlə
barışmayaraq dünyasını dəyişdi.
İllər keçdi. Bir dəfə Rusiyada təsadüfən bir serjantla söhbət
edəsi oldum. O Bakı qırğınında iştirak etdiyini söylədi.
Onun sağ qolu şikəst idi. Fikirləşdim ki, bundan çox şey
öyrənə bilərəm. Bir az da onu sorğu-suala tutandan sonra mənə
hər şey aydın oldu. Bakıdakı qırğın zamanı bəzi yerlərdə atışma
olubmuş, həmçinin də Yeni Suraxanı ərazisində. O həvəslə
insanları öldürdüklərindən, sonra da singü ilə dəlik-deşik
etdiklərindən danışırdı. Mən şoka düşmüşdüm. Bəlkə Ramizi
də elə bunun atdığı güllələr ölümcül yaralamışdı. Bəlkə
Ramizin ölümünə elə bu alçağın atdığı güllələr səbəb olub.
Daha dözməyib Bakıdan olduğumu, hətta Yeni Suraxanıda
doğulub böyüdüyümü, bu qırğında çox yaxın dostumu
itirdiyimi söylədim. O başını aşağı salıb:
– Məndən incimə, mənim nə günahım var? Mən əsgərəm,
əmri yerinə yetirmək məcburiyyətindəyəm, – deyib özünə
bəraət qazanmağa çalışdı və mənim qəzəbli baxışlarım altında
yumağa çevrilərək, tələsik məndən uzaqlaşdı.
Artıq o gecədən 20 il keçir Mən də hər il Yanvarın 20-də onun
məzarını ziyarət edirəm. Allah dostumun qəbrini nurla doldursun!
Amin!
Zakir Kərim oğlu Mehdiyev,
dostu
___________ Milli Kitabxana_______________
86
___________ Milli Kitabxana_______________
87
___________ Milli Kitabxana_______________
88
* * *
20 Yanvar dedikdə hər bir Azərbaycan vətəndaşının təsəvvü-
ründə həmin qanlı gecə ganlanır, xalqımızın başına gətirilən
müsibətlər yada düşür. O gecə insanlıq simasını itirmiş
quldurlar, azğınlaşmış köpək sürüsü kimi resbublikamızın
üstünə cuman vəhşilər neçə-neçə körpəni atasız, anaları
övladsız, bacıları qardaşsız, qadınalrı ərsiz qoydular.
Nə qədər adam şikəst oldu, mənəvi zərbə aldı, qalan ömrünü
əlil arabasında yaşamağa məhkum edildi, o gecənin əzabları bu
gün də ürəkləri ağrıdır, illər ötsə da yaraları qaysaq bağlamır,
sağalmır. Yəqin ki, Azərbaycan xalqı yaşadıqca, var olduqca bu
faciənin izləri də tariximizin qanlı səhifəsi kimi daim
xatırlanacaq.
Mən bu hadisələrin canlı şahidi olmamışam. Mən dünyaya
həmin gecədən 2 ay sonra göz açmışam Ancaq ömrüm boyu bu
gecəni unutmayacağam. Çünki həmin gecə şəhid olan
vətənpərvər Azərbaycan övladları mənim kimi minlərlə
körpənin gələcəyi naminə həyatını qurban verdi.
2000-ci ilin yanvar ayında məni və 1990-cı il təvəllüddən
olan məktəb yoldaşlarımı Respublika sarayında keçiriləcək
tədbirə dəvət etdilər. Mən o zaman 4-cü sinifdə oxuyurdum. O
tarixi gündə ulu öndərimiz Heydər Əliyev də iştirak edirdi.
20 Yanvar şəhidlərinin 10 illik anım mərasimində nümayiş
etdirilən çox təsirli bir göstəridən sonra səhnəyə çıxış üçün xanım
dəvət olundu. Onun həyat yoldaşı şəhid olmuşdu. Dörd övlad
anası olan bu mərd, qururlu və mübariz Ana 20 Yanvar
gecəsindən sonra yaşadığı hisləri, duyğuları dilə gətirəndə bütün
salona dərin bir sükut çökmüşdü. O təkcə öz ailəsinin yaşan-
tılarından, öz həyat yoldaşından danışmırdı, bütövlikdə şəhid
ailələrinin üzləşdiyi problemlərdən, qayğılardan söz açırdı. Natiq
bütün çıxışı boyu öz təmkinini, qururunu saxladı, kövrəlmədi,
___________ Milli Kitabxana_______________
89
ağlamadı, başını dik tutdu, salona toplaşan gənclərə vətəni
sevməyi, onu göz bəbəyi kimi qorumağı, düçmənə qarşı amansız
olmağı, yeri gələndə torpaq uğrunda şəhid olmağı tövsiyyə etdi.
Bütün həmyaşıdlarım kimi o qadına heyranlıqla qulaq
asırdım və elə bilirdim ki, bu an mən də sinəmi düşmən tankına
sipər etmək qüdrətindəyəm, gözümü belə qırpmadan ölümə
getməyə hazıram.
O xanım sözünü bitirib alqış sədaları altında səhnədən endi
camaatın həsrət dolu baxışları altında özyerinə doğru getdi.
Həmin dün mən çox istəsəm də onunla yaxından tanış ola
bilmədim, ancaq onu öyrəndim ki, onun adı Şövkət xanım
Xanməmmədovadır. Şövkət xanım 20 Yanvar gecəsi həyat
yoldaşı Ramizi öz qucağında xəstəxanaya gətirib. Bütün səylərə
rəğmən onu xilas etmək mümkün olmayıb və bu cəfakeş xanım
mərdi-mərdanə öz övladlarını atalarının adına layiq böyütməyə
çalışır.
İllər sonra mən Şövkət xanımla təkrar üz-üzə gəldim. Bizim
görüşümüz Azərbaycan Respublikası İnsan Haqları üzrə
müvəkkil – ombudsman - Elmira xanım Süleymanovanın
“Azərbaycan Qadın və İnkişaf Mərkəzi” nəznində yaratdığı ilk
uşaq təşkilatı – “Azərbaycan: Uşaqdan-Uşağa Sülh”
Şəbəkəsində oldu.
Təbii ki, mən bu görüşə və əyani tanışlığa çox sevindim. Onu
da deyim ki, mən indi Şövkət xanımın hər uğuruna sevinən bir
gəncə çevrilmişəm. Şövkət xanımla ünsiyyətdə olduğum zaman
həmişə onun saraydakı çıxışından heyrətləndiyimi, təsirləndiyimi
qeyd edirəm. Şövkət xanım təşkilatımızda da davamlı olaraq
uşaqlarla görüşür və hər zaman səmimi tövsiyyətləri, müdrik
məsləhətləri ilə köməyimizə çatır. Mən də çalışıram ki, onun
apardığı söhbətlərdə müntəzəm iştirak edim, onun nəsihətlərindən
bəhrələnim.
___________ Milli Kitabxana_______________
90
Mən bir gənc olaraq onun Azərbaycan Qadın və İnkişaf
Mərkəzinin vitse-prizidenti vəzifəsinə qədər yüksəlməsinin,
qazandığı digər uğurların nə qədər zəhmət və məsuliyyət tələb
etdiyini yaxşı başa düşürəm. Təbii ki, Şövkət xanım bunların
öhdəsindən bacarıqla gəlir, yorulmur, usanmır, hər halda bunu
büruzə vermirdi heç vaxt. Ailə başçısını itirmiş bir qadın bu illər
ərzində ocağını sönməyə imkan vermədi, əksinə, onu daha da
alovlandırmağı bacardı. İndi Şövkət xanımın övladları
valideynlərinin adı, əməlləri ilə fəxr edirlər. Nəinki övladları, həm
də mənim üzv olduğum bu şəbəkənin üzvləri adından deyə
bilərəm ki, biz hamımız Şövkət xanımın dəyərli fikirlərindən
həmişə bəhrələnirik
Deyirlər tarix o vaxt yaddaşlarda qalır ki, o bədiiləşsin.
Şövkət xanımın Qanlı yanvar şəhidlərinin xatirəsinə həsr etdiyi
bu kitab da təkcə həyat yoldaşının deyil, həmin gecə vətən
uğrunda canından keçən hər bir şəhidin yaşadığı ömür yolunun
bir parçadır. Ümidvaram ki, bu kitabı oxuyan hər bir kəsin
təsəvvüründə həmin hadisələr yenidən canlanacaq və hər kəsin
qəlbində yaşayan vətənpərvərlik duyğuları daha da alovlanacaq.
Mən Şövkət xanıma uzun ömür cansağlığı, işlərində yeni-
yeni uğurlar arzu edirəm. Xalqıma da məhz Şövkət xanım kimi
mərd, qeyrətli, vətən üçün və vətənin övladları üçün bütün
gücünü, əməyini sərf edən qadınlar, analar, xanımlar arzu edirəm
Çünki belə qadınlarımızın sayı nə qədər çox olsa, gənclərin vətən
məhəbbəti, müstəqil dövlətimizi müdafiə əzmi bir o qədər yüksək
olar.
Kənan Bağırov,
UUSŞ-nin üzvü, Azərbaycan Kooperasiya
Universitetinin 3-cü kurs tələbəsi.
___________ Milli Kitabxana_______________
91
* * *
20 yanvar hadisələri zamanı və sonrakı hadisələr dövründə
tökülən qanlar Azərbaycan xalqının iradəsini, azadlıq əzmini
nəinki qırmış, əksinə, daha da artırmışdı. Ölkəmizin müstəqillik
tarixi qanla yazılsa da, bir sınanmış həqiqət də var ki, mübarizə
ilə qurbanlar verərək qazanılan azadlıq daha şirin, daha əziz,
daha uzun ömürlü olur
Deyirlər ki, “Torpaq uğrunda ölən varsa, Vətəndir!”. Vətənin
ana Vətən, Torpağın əziz məkan, Yurdun doğma məskan
olması üçün onu sevmək, qorumaq müdafiə etmək vacib
şərtdir. Milli yaddaşımızın əbədi-yaşar abidəsi olan “Kitabi
Dədə Qorqud” dastanında Qorqud Dədə deyir ki: “Torpağı
əkib-becərməsən qorumağa, qorumasan əkib-becərməyə
dəyməz!”
İnsanın döğulub boya-başa çatdığı yurdun, torpağın Vətən
olması üçün onu təmənnasız bir məhəbbətlə sevməyi, uğrunda
canından keçməyi bacarmaqla mümkündür. Biz də
Azərbaycanımızın, qədim Odlar yurdunu belə bir məhəbbətlə
sevduyumizi dəfələrlə sübüt eləmişik. Bu Torpağın hər qarışına
şəhid qanı çilənib, tarixin yaddaşına köçən bir sıra hadisələri,
yadellilərin hücumlarını, yurdumuza göz dikən yağılara qarşı
xalqın üsyanlarını xatırladıb vaxtınızı çox almaq istəmirəm. Tanrı
zaman-zaman bizim xalqı imtahana çəkib, onu sınaqdan keçirib,
millətin millət kimi formalaşmasına, özünütəsdiqinə imkan verən
burulğanlardan qurtarıb.
Bizim nəslin qismətində iki əsrin qovuşağında yaşamaq, iki
ictimayi formasiyanın, quruluşun ağrı-acılarını, sevinc və
kədərini hiss etmək, duymaq qisməti düşüb. Ötən yüzilliyin
həm əvvəlində, həm də sonuncu onilliyində bizim müllətimizin
başına gətirilən müsübətləri bəlkə də yaxın və uzaq
___________ Milli Kitabxana_______________
92
qonşularımızdan heç biri heç vaxt bu dəhşətdə, bu ağırlıqda, bu
ciddiyyətdə yaşamayıb.
1990-cu ulin Qanlı şənbə gecəsində də Azərbaycan xalqı
minillik qəhramanlıq tarixinin yeni səhifəsini yazdı. O soyuq,
qan, ölüm qoxulu gecənin, müasir Azərbaycan tarixinə Qara
Yanvar kimi düşən gecəninin dəhşətləri, ağrıları üstündən 20 il
keçməsinə baxmayaraq bu gün də yaddaşlardan silinmir. Hər il
yanvarın 20-də yüzminlərlə insanın qəlbini titrədən, ruhunu
tarıma çəkən, yaddaşını oyalayan bu geçənin şəhidləri
unudulmur, şahidlərinin xatirəsi hər dəfə yeni detallarla, yeni
faktlarla zənginləşir. Mənə elə gəlir ki, Qanlı Yanvar gecəsində
baş verənlərin əsl mənzərəsi hələ də tamamilə açılmayıb.
Ancaq Azərbaycanda elə bir ailə, elə bir insan tapılmaz ki, o
gecənin ağrılarını unutsun.
Həmin gecə, əgər belə demək mümkünsə, ön cəbhədə olan,
hadisələri öz gözləri ilə görən, o soyuq, şaxtalı gecədə ora-bura
çovan güllələrdən adi təsadüf nəticəsində yaxa qurtaran
insanların yaddaşında bu gün də sızıltılı bir xatirə kimi
yaşamaqdadır. Şəhidlər bir dəfə sinələrini düşmən gülləsinə
sipər etdilər, şahidlərsə...biz şahidlərsə hər gün, hər saat, hər an
sinəmizdə və yaddaşımızda o ağrını, o güllələrin göynərtisini
hiss edirik.
Deyirlər zaman ən qüdrətli loğman, vaxt ən gözəl dərmandır.
Düzdür vaxt ötdükcə yaralarımız qaysaq tutdu, o gecənin
dəhşətləri bir qədər ikinci plana keçdi, həyat davam elədi,
şəhidlərin ailələri özlərində güc, qüvvə tapıb ayağa qalxdılar,
uşaqlar atasız, analar oğulsuz dünyanın manelərlə dolu həyat
yolunda addımlamağa başladılar. Ancaq yola saldığımız illər
bizə 20 Yanvar faciəsini unutdura bilmədi.
O gün cavanlarımız silahla deyil, ölümləri ilə ölüm saçan
tanklara meydan oxuyarkən artıq əbədiyyətin, ölümsüzlüyün
___________ Milli Kitabxana_______________
93
şah zirvəsinə – yəni ölümdən yüksəkdə dayanan şəhidlik zir-
vəsinə qədəm qoyduqlarının fərqində idilər. Onlar həmin geçə
Şəhidlik libası geyinmişdilər, Vətən uğruda şəhid olmağı ən
böyük İnsanlıq, kişilik şərəfi saydılar.
Bu gün Şəhidlər xiyabanı bizim and yerimiz, 20 Yanvar
gecəsi isə qatillərimizə, düşmənlərimizə nifrət gecəsi kimi
yaddaşlara həkk olunacaq. Azərbaycan o gecə yüzlərlə övladını
itirsə də, tarixin bu qanlı sınağından da alnıaçıq, üzü ağ çıxdı.
Biz İmperiya vassallarına bir daha sübut elədik ki, azərbaycan
xalqının əzmini, polad iradəsini heç kəs qıra bilməz. Hətta
gecənin qoynuna soxulan, minlərlə gəncin ömrünü yarımçıq
qoyan, küçələrini xarabazara çevirən, evlərini, xəstəxanalarını,
insan hənirtisi gələn hər kolu, addım səsi eşidilən hər dalanı
atəşə tutan cəlladların bizim mübarizə əzmimizi öldürməyə
gücü çatmadı. Bu bizim Şəhidlərimiz öz ölümləri ilə Ölümün
özünü öldürdülər.
20 il öncə göz yaşı, qəhər ilə yaşadığımız günlər indi qürur
günü kimi anılmaqdadır O gün nə iqtidar vardı, nə də müxalifət
O gün bir yumruq kimi birləşib çağrılmamış “qonaqların” –
topu-tüfəngi ilə üstümüzə od yağdıranların qarşısını kəsməkdə
israrlı olan Xalq vardı, Vətən adlı müqəddəs bir varlıq vardı,
uğrunda şəhid olmağa dəyən doğma Azərbaycan vardı.
Nə yaxşı dünyada müqəddəs Vətən,
Nə yaxşı müqəddəs ahd yerimiz var.
Yox yox ağlamıram bu ölümə mən
Namuslu oğullar şəhid olurlar...
Müasir Azərbaycanın azadlığı 20 Yanvar ağrısından, 20
Yanvar qeyrətindən doğuldu. Bu azadlığı bizə qazandıran isə
Şəhid oğullarımız oldu. Sonralar bu gecə barədə, kimin haqlı,
___________ Milli Kitabxana_______________
94
kimin günahkar olması barədə mübahisələr, rəylər, söz-
söhbətlər çox olacaqdı. Ancaq bu polemikaların heç birinin o
günahsız şəhidlərilə aidiyyatı yoxdur. O gecə Vətən darda idi, o
gecə Vətən öz vətəndaşlarından imdad istəyirdi, o gecə bir
millətin, bir xalqın müqəddaratı həll olunurdu. O igidlər də bu
çağrışa birincilər sırasında səs verdilər, canlarını Vətənə qurban
verməyi bacardılar.
Bəs biz, sağ qalan şahidlər, şəhid ailələrinə bu güngü
firəvanlığımızın, azadlığımızın müqabilində nə verdik? Əlbəttə,
onlara şəhidlərinizin xatirəsinə diqqət və qayğıdan başqa heç
bir şey lazım da deyil Onların xatirəsinin əziz tutulması ən
böyük təsəllidir, ən vacib qayğıdır, ən məhrəm mərhəmətdir.
Şəhid ailələri bir daha əmin olurlar ki, itirdikləri əziz insanlar
yalnız öz ailələrinə, öz kənd və rayonlarına, şəhər və
qəsəbələrinə deyil, bütün xalqa, millətə başucalığı gətiriblər,
onların qürür və iftixar ünvanına çevriliblər.
Biz artıq 20 ildir ki, Bakının ən uca yeridə qərar tutmuş
Şəhidlər xiyabanını ümummilli ziyarətgaha çevirmişik Orada
şəhidlərin adına layiq abidə ucaldılıb. Bu abidə təkcə Şəhidlər
xiyabanı kompleksinin ayrılmaz hissəsi deyil, həm də
Azərbaycanın müstəqillik rəmzinə çevrilmiş bir abidədir.
Övladlıq borcunu şərəflə yerinə yetirmış şəhidlərimizi
həmişə hörmət və məhəbbətlə, iftixar və qürurla yad edən
Vətənimizin qədirbilən övladları qarşısında baş əyirəm.
Bəzən düşünürəm ki, görəsən o qanlı şənbə gecəsində
qəddar düşmənin gülləsinə tuş gələnlər sağ qalsaydılar, bu gün
hansı işləri görər, canları qədər sevdikləri Vətənini tərəqqisi
naminə nələr edərdilər?
Yəqin ki, İlqarlar, İlhamlar, Ülvilər neçə-neçə şeir kitabının
müəlləfi, ya da ali təhsilli mütəxəssis olardılar, müstəqil
Azərbaycanımızın layiqli övladları kimi ad-san qazanardılar.
___________ Milli Kitabxana_______________
95
Farizələr, İlhamlar oğul qız böyüdərdilər. Ya da Qarabağ
cəbhələrində mənfur erməni işğalçıları ilə savaşa atılardılar,
yenə şəhid olardılar. Çünki bu igidlər Tanrının verdiyi ömür
payını şərəflə yaşamaqdan özgə yol tanımırdılar.
Mən yazıçı olmasam da qələmə aldığım bu kiçik povesti
həm ömür-gün yoldaşım Cəbrayıl (Ramiz) Xanməmmədova və
Azərbaycanın azadlığı uğrunda həlak olmuş bütün şəhidləri-
mizin xatirəsinə həsr edir və onların müqəddəs ruhu qarşısında
ehtiramla baş əyirəm.
Şövkət Xanməmmədova,
şəhid ailəsi.
___________ Milli Kitabxana_______________
96
ŞÖVKƏT XANMƏMMƏDOVA
20-dən
20-yə
(20 Yanvar şəhidlərinin
əziz xatirəsinə həsr olunur)
Nаşir: Rаfiq Хаn-Sаyаdоğlu
Tехniki rеdаktоr: Ülvi Аrif
Bədii rеdаktоr: İrаdə Əhmədоvа
Dizаynеr: Cеyhun Əliyеv
Оpеrаtоr: Səаdət Аbbаsоvа
________________________________
Yığılmаğа vеrilmişdir: 27.12.2009
Çаpа imzаlаnmışdır: 11.01.2010
Tirаj 500; ş.ç.v. 6
«MBM» MMC mətbəəsində
çаp оlunmuşdur
Dostları ilə paylaş: |