Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi

Cinayət  Məcəlləsinin  103-cü  maddəsində  nəzərdə  tutulmuş 

soyqırımı  cinayətinin  tərkibi  var.

Cinayət  işi  öyrənilərkən  müəyyən  edilib  ki,  Xocalı  soyqı­

rımını  həyata  keçirən  Ermənistan  hərbi  birləşmələri,  Dağlıq 

Qarabağdakı  silahlı  separatçı  birləşmələr  SSRİ-nin  Xankəndi­

də  yerləşən  366-cı  alayın  hərbçiləri  tərəfindən  dünya  döv­

lətlərinin  qəbul  etdiyi  beynəlxalq  hüquq  normalarına  da 

riayət  edilməyib.  1949-cu  il  12  avqust  tarixli  «Döyüşən  si­

lahlı  qüvvələrdə  yaralıların  və  xəstələrin  vəziyyətinin  yaxşı­

laşdırılması  haqqında»,  «Hərbi  əsirlərlə  rəftar  haqqında»  və 

«Müharibə  zamanı  mülki  əhalinin  qorunması  haqqında»  Ce­

nevrə  konvensiyalarının  müvafiq  maddələrində  nəzərdə  tutu­

lan  döyüş  əməliyyatlarında  bilavasitə  iştirak  etməyən  şəxslərə 

qarşı  onların  həyatına  və  şəxsiyyətinə  qəsd  etmək,  o  cümlə­

dən  hər  hansı  şəraitdə  öldürmək,  şikəst  etmək,  qəddarcası­

na  rəftar  etmək  və  işgəncə  vermək,  girov  götürmək,  insan 

ləyaqətinə  toxunmaq,  o  cümlədən  təhqiramiz  və  alçaldıcı 

tərzdə  rəftar  etmək  kimi  qadağalar  kobud  surətdə  pozulub. 

366-cı  alayın  hərbi  qulluqçularının  və  digər  şəxslərin  Xocalı 

soyqırımında  iştirakı  tam  sübuta  yetirilmiş,  onların  Azərbaycan 

Respublikası  Cinayət  Məcəlləsinin  soyqırımına  görə  məsuliy­

yəti  nəzərdə  tutan  CM-in  107-ci  (əhalini  deportasiya  etmə  və 

ya  köçürmə),  113-cü  (işgəncə),  115.4-cü  (müharibə  qanunla­

rını  və  adətlərini  pozma),  116.0.17-ci  (zorlama,  cinsi  köləlik, 

məcburi  fahişəlik,  məcburi  sterilizasiya,  məcburi  hamiləlik, 

habelə  cinsi  zorakılıqla  əlaqədar  başqa  hərəkətlər  etmə)  mad­

dələri  ilə  nəzərdə  tutulan  cinayəti  etməkdə  təqsirləndirilən 

şəxs  kimi  cəlb  olunmaları  barədə  qərarlar  çıxarılıb.  Həmçi­

nin  barələrində  məhkəmələr tərəfindən  həbs  qətimkan  tədbiri 

seçilib  və  beynəlxalq  axtarışlarının  həyata  keçirilməsi  üçün 

müvafiq  sənədlər  İnterpolun  Azərbaycan  Respublikası  M illi 

Bürosuna  göndərilib.

319

---

Heydər  Əliyev  Fondu  Xocalı  soyqırımının  geniş  dünya

ictimaiyyətinə  çatdırılmasında  müstəsna  rol  oynayır

Xocalı  faciəsinin  dünyada  tanıdılması  istiqamətində  bu  gün 

də Prezident İlham Əliyevin  rəhbərliyi  altında ardıcıl və sistemli 

tədbirlər  həyata  keçirilir.  Hər  il  Prezident  Administrasiyası  tə­

rəfindən  tədbirlər proqramı  təsdiqlənir və  icra edilir.  Həmçinin 

Azərbaycanın  yeni  müstəqillik  tarixinə  qanla  yazılmış  Xocalı 

faciəsi  hər zaman  ölkəmizdə,  dünyanın  müxtəlif dövlətlərində 

yaşayan  soydaşlarımız  və  digər  dost  xalqların  nümayəndələri 

tərəfindən  ürək  ağrısı  ilə  xatırlanır.  Faciənin  hər  ildönümündə 

dünyanın  bir  çox  ölkəsində  Xocalı  qurbanlarının  əziz  xatirəsi 

anılır,  mitinqlər,  piketlər  keçirilir,  ermənilərin  vəhşiliklərini  əks 

etdirən fotoşəkillər, filmlər,  materiallar nümayiş etdirilir.  Dünya 

ölkələrinin  nüfuzlu  qəzetlərində faciəyə  həsr olunmuş məqalə­

lər çapolunur, televiziya və radio kanallarında veril işlər hazırlanır.

Artıq  dünya  Azərbaycan  rəhbərliyi  tərəfindən  həyata  ke­

çirilən  məqsədyönlü  siyasət  nəticəsində  bu  soyqırımıdan  xə­

bərdardır,  onun  tanınması  istiqamətində  görülən  işlər  də  öz 

bəhrəsini  verməkdədir.  Çünki  tarixdəki  digər  analoji  cinayət­

lərdən  fərqli  olaraq,  Xocalı  soyqırımını  sübuta  yetirən  maddi 

sübutların  sayı  kifayət  qədərdir.  Buraya  videogörüntülərdən 

tutmuş  fotoşəkillərə,  digər  müvafiq  sənədlərə  qədər olan  mad­

di  sübutlar  aiddir.  Soyqırımının  tanıdılması  istiqamətində  döv­

lət tərəfindən  görülən  işlərin  miqyası  ildən-ilə  genişlənməkdə­

dir.  Təbii  ki,  bu  məsələdə  aktiv  fəaliyyət  göstərən  tərəf təkcə 

dövlət  yox,  bütün  dünya  azərbaycanlıları  olmalıdır.  Prezident 

İlham  Əliyev  Xocalı  soyqırımının  15-ci  ildönümü  münasibətilə 

Azərbaycan  xalqına  müraciətində  bununla  bağlı  bildirmişdir: 

«Bu  gün  dövlətin  rəsmi  qurumları  ilə  yanaşı,  bütün  vətəndaş­

larımız,  soydaşlarımız,  geniş  ictimaiyyət  Ermənistan-Azərbay­

can,  Dağlıq  Qarabağ münaqişəsi,  azərbaycanlılara qarşı  həyata 

keçirilmiş  soyqırımı  siyasəti  haqqında  həqiqətlərin  və  faktların

320

---

dünya  parlamentlərinə,  beynəlxalq  ictimaiyyətə  çatdırılması 

üçün  ardıcıl  və davamlı  fəaliyyət göstərməlidir.  Bu  istiqamətdə 

görülən  işləri  razılıqla  qeyd  etməklə  yanaşı,  onu  da  bildirmək 

istərdim  ki,  tədbirlər  daha  əhatəli,  planlı  şəkildə  aparılmalı 

və  əlaqələndirilməlidir.  Bu  işdə  Azərbaycan  və  türk  diaspor 

təşkilatlarının  yeni  yaradılan  birliyi,  fəaliyyətinin  əlaqələndi­

rilməsi  böyük  əhəmiyyətə  malik  ola  bilər.  Biz  mübarizədə  öz 

gücümüzə,  potensialımıza,  beynəlxalq  hüquqa,  dünya  azər­

baycanlılarının  həmrəyliyinə  arxalanırıq».

Xocalı  soyqırımının  15  illiyi  ilə  əlaqədar  Azərbaycan  Res­

publikası  M illi  Məclisinin  Qərarında  faciənin  tanıdılması  isti­

qamətində  atılası  vacib  addımlarla  bağlı  bildirilir:

«1.  Azərbaycan  Respublikası  M illi  Məclisinin  deputatlarına 

bir  vəzifə  olaraq  tapşırılsın  ki,  xarici  ölkələrə  səfərlər  zamanı, 

o  cümlədən  beynəlxalq  təşkilatların  tədbirlərində  iştirak  edər­

kən  son  yüz  ildə  azərbaycanlıların  məruz  qaldıqları  soyqırımı 

aktları,  o  cümlədən  Xocalı  faciəsi  haqqında  həqiqətlərin  daha 

geniş  yayılmasını  təmin  etsinlər,  bu  məqsədlə  M illi  Məclisin 

xarici  ölkələrin  parlamentləri  ilə  əlaqələr  üzrə  işçi  qruplarının 

imkanlarından  dolğun  və  səmərəli  istifadə  etsinlər.

2.  Ermənistan  Respublikasının  ölkəmizə  silahlı  təcavüzü, 

ölkəmizin  Dağlıq  Qarabağ  bölgəsini  və  ətraf  rayonlarını  işğal 

etməsi  gedişində  azərbaycanlılara  qarşı  törədilmiş  soyqırımı

aktları,  xüsusən  Xocalı  faciəsi  ilə  bağlı  materialların  toplanıl-

#

ması,  öyrənilməsi,  ümumiləşdirilməsi  və yayılması  məqsədi  ilə 

Azərbaycan  Respublikasının  M illi  Məclisi  yanında  İnformasiya- 

Tədqiqat  Mərkəzi  yaradılsın.

3.  Azərbaycan  Respublikasının  hüquq-mühafizə orqanlarına 

tövsiyə  edilsin  ki,  Xocalı  şəhərində  soyqırımı  aktının  törədil­

məsində  iştirak  etmiş  şəxslərin  hamısının  müəyyən  edilmə­

si,  onların  cinayət  məsuliyyətinə  cəlb  olunması  üçün  görülən 

tədbirləri  gücləndirsinlər.

321

---