Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi
Yüklə 3,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
rayonlara diş qıcadıqlarını gizlədə bilmədilər. Laçının 75.781 hektar əkinəyararlı torpağı, 33.205 hektar meşəsi (adı «Qırmızı kitab»a düşmüş Güney palıdı ilə birlikdə), 76 min hektar yay laq sahəsi işğal edildi. Quldurlar yeni salınmış Qayğı qəsəbəsini, 1 20 kəndi, 13.745 fərdi yaşayış evini, 300-dən artıq tarixi abidəni, 217 mədəniy yət ocağını, 150 təhsil müəssisəsini, 142 səhiyyə obyektini, 48 sənaye, 63 kənd təsərrüfatı, 460 ticarət şəbəkəsini darma dağın etdilər. Qəsd, divan təkcə bu sadalananlarla qurtarmır. Dövlətə və şəxsi əmlaka dəyən ziyanı da bura əlavə etsək, daha dəqiq mənzərə alınar. İşğal zamanı şəxsi və ictimai tə sərrüfatların 135 minə yaxın mal-qarası Ermənistana aparılıb. 14 minə yaxın fərdi yaşayış evində daş üstündə daş qalmayıb. Rayona, ümumiyyətlə, 7,1 milyard dollar məbləğində maddi ziyan vurulub. 1992-ci ildən didərgin düşmüş, ev-eşiyini, yalçın qayalı dağlarını, meyvəli bağlarını itirib məcburi köçkünə çevrilmiş laçınlılar respublikanın 59 rayon və şəhərində müvəqqəti məs kunlaşıblar. Rayonda 328 şəhid ailəsi, 225 nəfər əlil, 33 nəfər hər iki valideynini itirmiş uşaq var. KƏLBƏCƏR Strateji cəhətdən çox əhəmiyyətli olan Kəlbəcər rayonu coğrafi mövqe etibarilə Ermənistan və Dağlıq Qarabağ arasın da yerləşən səddir. Sahəsi 1.936 kvadratkilometrdir. Rayonun 131 kəndi, 52 min nəfər sakini vardı. Mart ayının 31-dən aprelin 2-dək Kəlbəcər Ermənistan si lahlı qüvvələri tərəfindən işğal edildi. Təkcə bu işğal nəticə sində 321 nəfər şəhid, yüzlərlə qoca, uşaq əlil, şikəst oldu, itkin düşdü, yaxud girov aparıldı. Ən çox itki isə Kəlbəcər şəhərindən 64 kilometr uzaqda olan Başlıbel kəndinin taleyi nə düşdü: 28 nəfər bir gecədə qətlə yetirildi, 18 nəfər girov 390
9 götürüldü və ya əsir aparıldı, 1 7 nəfər 4 ay mühasirədə qalan dan sonra min bir əziyyətlə gəlib Gəncəyə çıxdı. Kəlbəcərin 131 yaşayış məntəqəsi, o cümlədən illərlə ti kilib qurulmuş dünya əhəmiyyətli «İstisu» sanatoriyası, 500- dən çox sənaye, tikinti, kolxoz, sovxoz, ticarət, ictimai-iaşə və s. xidmət obyektləri, 13 min yaşayış evi, 324 sosial-mədəni obyekti düşmən əlinə keçərək darmadağın edildi. Bu hadisə lərdə 449 nəfər şəhid, 510 nəfər əlil oldu.
Bütün Kəlbəcər kimi, Ağdaban əhalisi də erməni quldurla rına qarşı mərdliklə vuruşurdu. Hələ 1989-cu il iyulun 11-də Ağdaban qadınlarının kəşfiyyata çıxmış 11 erməni quldurunu tutaraq rayon mərkəzinə gətirməsi əhali arasında böyük ruh yüksəkliyinə səbəb olmuşdu. O vaxt istintaq başlansa da, res publika Prokurorluğu işin DQMV hərbi komendantının sərən camına göndərilməsinə göstəriş - əmr vermişdi. İyulun 14-də həmin erməni quldurlarını Xankəndiyə, guya istintaqa apar maq üçün rus hərbçilərinin müşayiətilə Kəlbəcərə 2 vertolyot göndərilmişdi. Nədənsə vertolyotlar nəzərdə tutulmuş mey dançaya deyil, şəhər stadionuna enmişdilər. Erməni quldurları nı götürüb qalxarkən vertolyotlardan biri, guya, elektrik dirəyi nə toxunub müvazinətini itirərək stadionun yanındakı divarın dibinə düşmüşdü. Bu zaman vertolyotun pərləri burada futbol oynayan, vertolyota baxmağa toplaşmış 8 uşağı biçib-tökmüş dü. Aprelin 7-dən 8-nə keçən gecə Ağdabanda baş verən dəh şətli faciə ondan əvvəl - 1992-ci ilin fevralında Quşçularda, Qaradağlıda, Xocalıda törətdikləri qətliamdan hamının diqqə tini yayındırmaq məqsədi güdürdü. Ermənilər gecə ikən hücum edərək Dədə Şəmşirin yurdu qədim Ağdabanı ikinci Xocalıya çevirdilər. Hücumdan xəbərsiz kənd əhalisi başaçıq-ayaqya- lın, qarla örtülü meşələrə, dağlara səpələndi. Kəndi müdafiə 391
edən kiçik bir dəstə ermənilər tərəfindən məhv edildiyindən əhali müdafiəsiz qalmışdı. Bu qanlı faciə zamanı 32 nəfər qo ca, qadın, uşaq qətlə yetirildi, on iki nəfər evdə diri-diri yan dırıldı, 7 nəfər isə girov götürüldü. Kənd bütünlüklə yandırıldı. Səhər tezdən köməyə gələn yerli batalyonun 6 döyüşçüsü də yolda düşmən gülləsinə rast gəldi. ...Kəlbəcərin işğalı, əslində, elə o vaxtdan - 1992-ci il apre lin 7-dən 8-nə keçən gecə Ağdabanın darmadağın olunmasın dan başlanmışdı. O vaxt ermənilər yaxınlıqdakı Çapar kəndin dən gecə ikən hücum edərək 130 təsərrüfatdan ibarət Ağdaba- nı, eləcə də Çayqovuşan kəndini də darmadağın etdilər. Hələ 1990-cı il iyul ayının 11-də Ağdərənin Otaqqaya ad lanan ərazisində Tərtər-Kəlbəcər marşrutu ilə gedən 150-yə yaxın avtomobildən ibarət karvanın qarşısını kəsərək, Dədə Şəmşirin qızı Çimnaz xanımı, Şahlar Şükürovu (Azərbaycanın M illi Qəhrəmanı), Aslan Xıdırovu, İttifaq miqyaslı «İstisu» sa natoriyasında müalicəyə gedən yüzlərlə dinc sakini (əksəriy yəti isə xəstə və qocalardan ibarət) terror nəticəsində qətlə yetirmişdilər. Hadisənin şahidlərindən M ir Abbas Ağdabanlının söylə dikləri: «Həmin gecə Ağdabanın keşiyində duran gənclər - Məmmədov Ziyəddin Əlqəmə oğlu, Məmmədov Tural Qara oğlu, Hümbətov Qorxmaz Mustafa oğlu, Məmmədov İsfən diyar Lətif oğlu, Qasımov Riayət, Hüseynov Hidayət Saleh oğlu növbədə idilər. Ermənilər səhərin alatoranlığında qəfil basqın etdiklərindən gözətçilər hətta yerlərindən tərpənməyə belə imkan tapa bilməmişdilər. Quldurlar onları tutaraq ağır işgəncələr verib qətlə yetirmişdilər. Azğın ermənilər Ağdaban kəndinin yuxarı məhəlləsində yaşayan bizim tarix m üəllim i miz Kərimov Sovetin evinə soxularaq onun evdə ağır xəstə yatan oğlu Kərimov Əbülfəti yatdığı yerdəcə gıillələmişdilər. Əbülfətin anası Kərimova Qəmər öz oğlunu müdafiə etməyə çalışanda ermənilər onu da güllələyib, hər ikisinin cəsədinə 392
Yüklə 3,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|