məsələnin mahiyyətində bəzi dövlətlərin ermənilərə rəğbəti
deyil, daha çox türk və islam dünyasına olan kin-küdurəti,
aşkar qərəzi dayanır.
Patoloji baxımdan yalançılıqla üzvi surətdə bağlı olan xəs
təlik psixologiyada mifomaniya kimi səciyyələndirilir. Məkrli
xislətləri ilə yalan və böhtanı dövlət siyasətinə çevirmiş ermə
nilərin 50 ildən çox müddətdə dünyanı qondarma soyqırımı
kampaniyası ilə çaşdırmaq cəhdləri onların məhz belə bir psi
xoloji vəziyyətdə olduqlarına şübhə yeri qoymur. Uydurduq
ları yalanlara sanki özləri də inanmış kimi görünən ermənilər
kompakt yaşadıqları bütün dövlətlərdə «soyqırımına məruz
qalmış millət» olduqlarını iddia edir, saxta təbliğatlarını ze-
hinlərə yeritmək üçün dəridən-qabıqdan çıxırlar. Tarixi faktlar
isə göstərir ki, ötən əsrin əvvəllərində ənənəvi olaraq hava
darlarının himayəsinə sığınaraq onlardan hər cür dəstək alan
ermənilər qonşu xalqların əzəli əraziləri hesabına dövlət qur
maq üçün azərbaycanlılara və türklərə qarşı misli görünməmiş
soyqırımı və terror aktları törətmişlər. Hazırda dünyanın bir
çox ölkələrinin arxivlərində qorunub saxlanan tarixi sənədlər
də ermənilərin hələ o zamandan qonşu xalqlara qarşı aşkar
ərazi iddiaları ilə çıxış etmələri, onları kütləvi qırğınlara mə
ruz qoymaları tam təsdiqini tapır. Həmin tarixi sənədlər 1915-
ci ilin aprelində Şərqi Anadoluda 1 milyon 500 min erməni
nin guya türklər tərəfindən qətlə yetirilməsi barədə yayılan
informasiyaların da cəfəngiyat olduğunu təsdiqləyir.
Həmin dövrün hadisələri ilə ümumi tanışlıq deməyə əsas
verir ki, hələ XIX əsrin sonlarında Türkiyədə yaşayan erməni
lər müxtəlif iddialarla bu ölkədə üsyanlar təşkil etmiş, məkrli
niyyətlərini həyata keçirməyə çalışmışlar. Anadolunun şərqin
də sıx şəkildə yaşayan ermənilərin ilk üsyanı 1890-cı ildə baş
vermiş, Van, Sason, Adana ərazilərini əhatə etmişdir. 1905-ci
ildə hətta türk sultanına qarşı sui-qəsd planlaşdıran ermənilər
çirkin niyyətlərini həyata keçirməyə müvəffəq olmamışlar.
83
Həmin vaxt bölgədə fəallaşan və təşkilatlanan erməni komitə-
əri mülki əhaliyə qarşı xüsusi zorakılıq və amansızlıq nümayiş
etdirmişlər.
1914-cü ildə Birinci dünya müharibəsinin başlanması ilə
ermənilərin Türkiyə əleyhinə daha geniş və fəal iş aparması
na əlverişli tarixi şərait yaranmışdı. 1915-ci ilin əvvəllərində
Çar Rusiyası Türkiyəyə müharibə elan edərkən məhz ermə
nilərdən vasitə kimi yararlanmış, Anadolu vilayətinin şərqində
yaşayan erməni əhalisini yağlı vədlərlə aldadıb öz tərəfinə
çəkməyə nail olmuşdu. Çar II Nikolay türklərə qarşı vuruşmaq
istəyən erməni əsgərlərinin digər cəbhələrdən ayrılıb Qaf
qaz cəbhəsinə gəlmələri üçün xüsusi dekret də imzalamış
dı. Türkiyədə yaşayan erməniləri silahlandırıb müharibəyə
hazırlamaq, bu ölkənin daxilində üsyanlar təşkil etmək, türk
ordusunun arxa cəbhə ilə əlaqəsini kəsmək, rus ordusunun ge
riyə hərəkətini asanlaşdırmaq üçün daşnak ideoloqlarına külli
miqdarda maliyyə vəsaiti ayrılmışdı. Çar Rusiyası Osmanlı im
periyasını diz çökdürüb hakimiyyəti ələ alacağı təqdirdə ermə
niləri ali vəzifə kürsülərində əyləşdirəcəyi, onlara azadlıq və
geniş səlahiyyətlər verəcəyi, habelə regionda müstəqil erməni
dövlətinin yaranmasına kömək göstərəcəyi ilə bağlı üzərinə
müəyyən öhdəliklər də götürmüşdü. Bu vədlərdən şirniklənən
Anadolu erməniləri isə sürətlə silahlanaraq dinc əhaliyə qarşı
kütləvi qırğınlara başlamış, Çar Rusiyasının Türkiyə ilə müha
ribədə qalib gəlməsinə çalışmışlar. Erməni terror təşkilatların
dan xüsusi təlimat almış, silahlanmış ermənilər həmin dövrdə
Türkiyənin bir çox yaşayış məntəqələrini dağıtmış, türklərlə
yanaşı, kürdləri də qətlə yetirmiş, dinc insanlara divan tutmuş
lar.
Anadoludan və Qafqazın bəzi vilayətlərindən gətirilmiş 5
diviziyalıq könüllülər dəstəsi Andronikin rəhbərliyi altında yüz
min nəfərdən çox günahsız türkü öz doğma ata-baba torpaq
larında ağır işgəncələrlə qətlə yetirmişdir. Türkiyədə fəaliy
84
yət göstərən müxtəlif erməni partiyalarının liderləri, çoxsaylı
özək rəhbərləri, həmçinin Eçmiədzin kilsəsinin din xadimləri
bu qətliamlar zamanı öz soydaşları olan daşnaklara hər cür
kömək göstərmişlər.
Yaranmış ağır vəziyyətdə Ənvər paşanın rəhbərlik etdiyi
Türkiyə hökuməti ölkədə azğınlıq edən bəzi erməni dəstə
lərinin Rusiya ilə işbirliyinin qarşısını almaq və tərksilah et
mək, habelə dinc əhalinin təhlükəsizliyini qorumaq üçün on
ları müharibə zonalarından uzaqlaşdırmaq qərarına gəlmişdi.
Osmanlı dövlətinin 1915-ci il 27 may tarixli «Köç» qərarı da
ermənilərin müharibə olan bölgələrdən sabit regionlara kö
çürülməsinin şərtlərini, qaydalarını, mal-mülkün haqqının
ödənilməsini, köçürülmə karvanlarının hərəkət istiqamətlərini,
onların yollarda qorunmasını, dayanma məntəqələrini, hərə
kət xəttini və digər məsələləri özündə əks etdirmişdir.
Həmin dövrdə Osmanlı dövləti ermənilərlə müsəlmanlar
arasında müəyyən toqquşmaların qarşısını almaq üçün müva
fiq tədbirlər də görmüşdü. Ermənilərin ağlasığmaz vəhşili
yindən dəhşətə gəlmiş Osmanlı dövlətinin daxili işlər naziri
Tələt paşa dövlətçilik əleyhinə təxribatla məşğul olan 2.345
nəfər cinayətkar erməninin həbsi barədə sərəncam vermişdir.
Bundan sonra türk təhlükəsizlik qüvvələri ermənilərin ruslarla
işbirliyinə son qoymaq məqsədi ilə 1915-ci il aprelin 24-də
2.345 nəfər erməni təxribatçısını - «Qnçaq», «Daşnaksütyun»,
«Ramqavar» kimi terrorçu təşkilatlarının fəallarını həbs etmiş
di. Həmin şəxslərə qarşı milli-etnik zəmində hər hansı soy
qırımı aktı həyata keçirilməmiş, onlar, sadəcə, xəyanətlərinə
və dinc əhaliyə divan tutduqlarına görə qanun qarşısında ca
vab vermişlər. Ermənilərin dünyaya car çəkərək «soyqırımı»
adlandırdıqları bu hadisə, əslində, Osmanlı dövlətinin fərmanı
əsasında ruslarla işbirliyinə gedən 2.345 nəfər erməni terror
çusunun tutulub saxlanmasıdır.
85
Dostları ilə paylaş: |