Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi
Yüklə 3,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
Bu hadisədən dərhal sonra Eçmiədzin katolikosu Gevorq Türkiyədə ermənilərə qarşı guya kütləvi qırğınlar törədildiyi barədə ABŞ Prezidentinə teleqram göndərmiş, erməni terror çularının cəzalandırılmasını «soyqırımı aktı» kimi qələmə ver mişdir. O, təcili surətdə «günahsız və əzabkeş» erməni xalqına kömək əlinin uzadılmasını xahiş etmiş, Çar Rusiyasının ABŞ- dakı səfiri isə Amerika hökumətini bu qondarma soyqırımı barədə məlumatlandırmışdır. Həmin mərhələdən etibarən «Daşnaksıityun» və digər erməni terror təşkilatları, Eçmiəd zin kilsəsi, bütövlükdə erməni ictimaiyyəti «dənizdən-dənizə Böyük Ermənistan» xülyalarını gerçəkləşdirmək üçün qondar ma erməni soyqırımı iddialarını dünya xalqlarının beyninə ye ritmək istiqamətində geniş təbliğat kampaniyasına start vermiş lər. O vaxtdan bəri 24 aprel tarixinin Ermənistanda qondarma «soyqırımı qurbanlarını anma günü» kimi qeyd olunmasına başlanılmışdır. Professor Anar İsgəndərov özünün «Türk-müsəlman əhali sinə qarşı həyata keçirilən soyqırımı» adlı silsilə məqalələrin də bu məsələyə toxunaraq yazır: «Erməni ideoloqları dünyanı inandırmaq istəyirlər ki, guya 1915-ci il aprelin 24-də daxili işlər naziri Tələt paşa erməni əhalisinin dövlət səviyyəsində qırılmasına dair yazılı göstəriş vermişdi. Bu günə qədər erməni millətçiləri həmin sənədin əslini fakt kimi heç kəsə göstərə bilmirlər. Ona görə ki, belə bir sənəd ümumiyyətlə yoxdur... Hətta 1919-cu il Paris Sülh Konfransı dövründə Osmanlı rəh bərlərinin gizli yazışmaları diqqətlə yoxlanıldıqdan sonra da ermənilərin kütləvi surətdə öldürülməsi barədə heç bir sənəd və əmr tapılmayıb. Əksinə, Avropadan gələn məmurlar belə bir faktla rastlaşıblar ki, köçürülən erməni əhalisinin təhlükə sizliyini təmin etmək üçün Osmanlı dövləti tərəfindən onlarla əmr və göstəriş verilmişdir». 1914-cü ildə Türkiyənin Birinci dünya müharibəsinə qoşul ması ilə ermənilər belə bir fakt qarşısında qaldılar: «Böyük Er 86
mənistan» yaratmaq istədikləri ərazilərin bir hissəsi Türkiyədə, o biri hissəsi almanlara və türklərə qarşı vuruşan Rusiyada idi. Çox düşünmədən onlar özlərini antitürk qüvvələrin yanında gördülər. Hərbi əməliyyatlar başlayan kimi Türkiyə Böyük M illət Məclisinə Ərzurumdan deputat seçilən Qaro Basdırmacan əsasən ermənilərdən ibarət hərbi hissələrlə birlikdə rusların tərəfinə keçdi. Yeri gəlmişkən, türklər heç vaxt ermənilərin səmimiyyətinə inanmadıqları üçün tarix boyu onları orduya götürməzdilər. Sultanlıq zəiflədiyi son dövrlərdə isə məcbur olub onları da əsgəri xidmətə çağırırdılar. Bu da tezliklə öz acı nəticələrini verdi... Qaronun başçılıq etdiyi dəstələr getdikcə daha da azğınla şaraq türk kəndlərini dağıdır, əhalini amansızcasına qırırdılar. XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Türkiyədə baş verən bu qanlı hadisələrlə əlaqədar ingilis tarixçisi Filip Prays yazırdı: «Müharibənin başlaması ilə bu rayonların erməni əhalisi (şərq vilayətləri nəzərdə tutulur) Qafqazdakı rus hakimiyyət orqan ları ilə xəlvəti əlaqələr qurdular və hamıdan gizli türk vila yətlərindən rus ordusu üçün könüllülər toplamağa başladılar... Şərq vilayətlərində hərbi xidmətdən yayınmalar kütləvi xarak ter almışdı. Rus zabitlərinin rəhbərliyi altında erməni dezer- tirlərdən ibarət xeyli alaylar yaradılmışdı. Türk parlamentinin iki erməni deputatı Rusiyaya qaçmışdı. Ermənilərin buraxdığı qəzetlər qisasa, türkləri əzabla öldürərək analarını ağlatmağa çağırırdı. Ermənilərin etdiyi cinayətlər heç kəsdə şübhə do ğurmur». Tək bir gündə - 21 fevral 1914-cü ildə Qarsda və Ərdəhan- da erməni quldur dəstələri tərəfindən 30 min türk qətlə yetiril mişdi. Körpələri alıb tonqala atır, insanlara vəhşicəsinə əzab lar verirdilər. Bu qətllərin bilavasitə başında «Qnçak» erməni terror təşkilatının ideoloqu, türk parlamentinin deputatı Ste pan Ter-Danielyan dururdu. Ermənilərin düşünülmüş fəaliyyət 87
planı haqda o vaxt Bitlis vilayətinin qubernatoru Mustafa bəy 3-cü Ordunun komandanına yazırdı: «Erməni liderlərin qərarı na əsasən, hərbi əməliyyatlar başlayan halda erməni əsgərləri əldə silah düşmən tərəfə keçməlidirlər. Türk qoşunları uğur qazansa, ermənilər hərəkət etməyəcək, əksinə, əgər ordumuz geri çəkilsə, onların yaratdıqları partizan dəstələri qoşunların hərəkətinə maneələr törətməlidirlər». Elə bu vaxtlar Sivas qubernatoru məlumat verirdi ki, «ələ keçənlərin verdiyi məlumata görə, ermənilərin vilayətdə 30.000 nəfər silahIısı var ki, onların da yarısı artıq rus ordusu ilə birləşib. O biri yarısına isə arxadan türk qoşunlarına zərbə endirmək tapşırığı verilib». 1915-ci ilin mayında rusların Şərqi Anadoluya hücumları nın gücləndiyi, ingilis və fransızların Çanaqqala əməliyyatları na başladığı bir dövrdə ermənilər «dost»larının yazdığı ssena riyə uyğun olaraq Zeytun, Van və Muşda ayağa qalxdılar. Ma yın 6-da ermənilər monoetnik zona yaratmaq məqsədi ilə Van şəhərində müsəlmanları qırıb çatdılar. Akademiklər C.Əliyev və B.Budaqovun müəyyənləşdirdiyinə görə, təkcə Van vilayə tində erməni terrorçularının qətlə yetirdiyi dinc əhalinin sayı 3.000 nəfərdən çox idi. Yeri gəlmişkən, 22 iyun 1915-ci ildə hökumət qüvvələri Van şəhərinə daxil olduqda gördükləri mənzərədən dəhşətə gəldilər. Şəhərin bütün müsəlman əha lisi ermənilər tərəfindən amansızlıqla qətlə yetirilmişdi. Hətta hadisədən 8 gün sonra bütün bunların şahidi olmuş general Nikolayev hansısa Tero və Xeço adlı ermənilərin rəhbərlik et dikləri quldur dəstələrinin vəhşiliklərindən hiddətlənərək ya zırdı ki, onları topa tutmaq lazımdır. İndi 5.000 nəfərin qətlə yetirildiyi həmin yerdə türklərin soyqırımı abidəsi ucalır. Vandakı qırğınlar bununla bitmədi. Növbəti dəfə ermənilər 22 may 1916-cı ildə Vanda yenidən qırğınlar törətdilər. Er məni başkəsənləri 1.000-dən artıq uşağı boğaraq öldürdülər. Meyitlərin qulaqları, burunları kəsilmiş, gözləri çıxarılmışdı. Budəfəki itkilərin sayı isə 15.000 nəfəri adlamışdı. 88
Yüklə 3,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|