Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi
Yüklə 3,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
yiqləri nəticəsində Ağbabanın Sınıq, Mumuxan, Qonçalı, Ördəkli, Seldağılan, Mustoğlu, Bağçalı, Söyüdlü kəndlərinin əhalisi ölümdən qurtulmaq üçün Türkiyəyə qaçıblar. Sonralar, ara sakitləşəndə yalnız Qonçalı kəndinin sakinləri qayıdıblar. Ördəkli, Mustoğlu, Bağçalı, Qaraçanta, Güllıibulaq kəndləri isə ermənilərin ixtiyarında qalıb. Həmin illər QızıIclaş, Qıda- şen, QızıIki İsə, Bozqala kəndləri də talan edilərək yandırılıb, xarabalığa çevrilib. DƏRƏÇİÇƏK - adından da göründüyü kimi, Azərbaycanın çox dilbər guşələrindən biri olub. Hətta Dədə Qorqud boy larında adı çəkilən Altuntaxtın Dərəçiçəklə bağlı olduğu fikri də məlumdur. Bu mahalın kəndlərində əzəldən soydaşlarımız yaşayıb. Dədə Qorqud boylarının çoxunda bu mahaldakı yer lərin adları çəkilir. Məsələn, Qayqocalı, Bayandur, Qumluyal və s. Hətta oğuz igidi dəli Qaraçarın adını yaşadan Qaraçar daş qalası da son illərə kimi dururdu. Təəssüf ki, bu doğma el- oba da erməni vəhşilərinin güdazına getdi. Onlar təkcə əhalini qılıncdan keçirib öz isti ocaqlarından qovmadılar. Həm də türk-oğuz tayfalarının burada yaşadığını sübut edən qədim qə biristanlıqları, məbədgahları dağıtdılar. Dərəçiçək mahalında törədilən vəhşiliyin ucbatından sonralar bura qayıdan insan lar da uzun müddət öz övladlarına ermənilərin onların başına hansı oyunları açdığını demədilər. 1919-cu ildə bu ərazidə yenidən toqquşmalar başladı. Bığlı, Əfəndi, Hacımuğan, Ağzı- bir, Əyrivəng kəndlərinin əhalisi erməni hücumlarına davam gətirməyərək doğma yurdlarından didərgin düşdü. Aparılan tədqiqata görə, burada 3 min nəfərə yaxın azərbaycanlı - qa dın, uşaq, qoca həlak olmuşdu. GÖYÇƏ - 1905, 1907, 1910 və 1915-ci illərdə, baş verən erməni-müsəlman savaşından sonra bu mahalda 150 kənddən 30-u yerlə yeksan edilmiş, sonrakı geriyə dönmək məqamında da həmin kəndlərdə yaşayan olmamışdı, yəni əhali qalmamış dı. Bir tərəfdən Göyçə gölünə söykənən, digər tərəfdən də 135
Basarkeçərlə dövrələnən bu qədim mahalın 1905-ci ildə Kə vər, Ağzıbir, Ağqala, Əfəndi və s. kəndlərinin əhalisi tamamilə ermənilər tərəfindən öldürülüb. Basarkeçərdə 1.296, Gödək- bulaqda 515, Aşağı Zağalıda 521, Tüskülüdə 224, Qırxbulaq da 589 nəfər soydaşımız yaşayırdı. Həmin qırğınlar zamanı, demək olar ki, o əhalinin 80-90 faizi qılıncdan keçirilib. Təkcə Zod kəndində 42 südəmər körpəni ermənilər təndir şişlərinə keçirərək anaların gözləri qarşısında nəşəli-nəşəli hərəkətlər törədirmişlər. 1919-cu ilin Novruz bayramında erməni silahlı qrupları mahalın Kiçik Məzrə və Hüseynquluağalı kəndlərinə basqın edərək əhalini qətlə yetiriblər. Ermənilər hücum za manı bu kəndlərdə 120 azərbaycanlı öldürüblər. Təkcə 1919- cu ilin yazında ermənilər bu mahalda 60 min sakini olan 22 kəndi yandıraraq əhalini qırmışdılar. Mahalın Daşkənd oyma ğına hücum edən daşnaklar 20 azərbaycanlım qətlə yetiriblər. O zaman mahalda məşhur olan Aşıq Nəcəfi girov götürərək onu iki gün ac-susuz çalıb-oxudublar. Sonra da Gültəpə adlı yerdə kürəyinə samovar bağlayaraq küləyin əksi istiqamətinə getməyə məcbur ediblər. Göyçənin Şorca kəndində uşaqlar təndirə atılıb, bütün kişilər öldürülüb, 8 gözəl qadını kənddən apararaq 20 gün öz yanlarında saxladıqdan sonra qətlə yetirib lər...
Erməni silahlı dəstələri 70 evdən ibarət azərbaycanlılar ya şayan Haşman kəndinə hücum edib 120 nəfər azəri türkü - 60 kişi, 40 qadın və 20 uşağı qətlə yetirirlər. Onların cəsədləri eybəcər hala salınır. Göyçədə gedən qanlı vuruşmalar nəti cəsində daşnaklar bu ərazidəki bir sıra kəndləri yer üzündən silərək əhalisinə müxtəlif üsullarla işgəncələr verib həyatlarına son qoyurlar.
Qazax qəzasına daxil olan Pəmbək dağ silsilələri ilə əhatə olunan çox əsrarəngiz bir yaşayış məskəni olub. Təəssüf ki, 1905-ci ilin fəlakəti də bu yerlərdən izsiz keçməyib. Mahalın 136
Yaqublu, Qarakilsə, Kolagirən, Şahəli, Hacıkənd, Dərəkənd, Sarımsaxlı, Hacıqara kəndlərində ermənilər elə bir tufan qo pardılar ki, bu vahimədən xilas olan azərbaycanlıların xeyli hissəsi həm də əlil və şikəst qaldı. VEDİBASAR - tarixi məlumata görə, bu mahalda 70 para kənd olub. Etnik baxımdan isə bu yerlərdə, demək olar ki, ancaq Azərbaycan türkləri yaşayıb. XIX əsrin əvvəllərində ma halda cəmi 15 nəfər (iki ailə) erməni məskunlaşıb. Ərazi ruslar tərəfindən işğal edildikdən sonra Reyhanlı və Dəvəli kəndlə rində azərbaycanlılarla qarışıq yaşayan ermənilər də siyahıya düşiib. Əsrin əvvəllərində Andronikin qisasçı quldur dəstələ rinin hücum etdiyi bölgələrdən biri də məhz Vedibasar maha lı olub. Vedibasarın tərkibində olan Basarkeçər və Çənbərək bölgələrində isə 60-dan artıq kəndin əhalisinə amansız divan tutulmuş, yüzlərlə insan terror əməliyyatının qurbanı olmuş dur.
Ermənilərin törətdikləri vəhşiliklər nəticəsində Vedibasarda böyük insan tələfatı olmuşdur. Doğrudur, xalqın igid oğulları - Abbasqulu bəy Şadlinski, Kərbəlayı İsmayıl, Səttaroğlu Musa, Qəmlo və başqaları daşnak qoşunlarına qarşı qəhrəmanlıqla vuruşmuş, onlara ağır zərbələr endirmişlər. Amma türk qanına susamış ermənilər azəri türklərini amansızlıqla öldürürdülər. 1918-1919-cu illərdə Gümrü ətrafında 10 min azərbaycan lı qətlə yetirildi. Daşnaklar Göyçənin Toxluca, Ağbulaq, Cil, Babacan, Şişqaya kəndlərinə hücum edərək əhaliyə müxtəlif üsullarla işgəncələr verib həyatlarına son qoydular. Bir faktı da demək lazımdır ki, 1918-ci ilin may ayından 1920-ci ilin noyabrınadək hakimiyyətdə olan daşnak hökumə ti 440-dan çox türk kəndini yandırıb yerlə yeksan etmiş, yüz minlərlə soydaşımızın qaçqın düşməsinə səbəb olmuşdur. ZƏNGƏZUR - 1905-1906-cı illərdə ermənilər təkcə İrəvan və Zəngəzur quberniyalarında 200-dən çox müsəlman kəndini dağıdıb yerlə yeksan etmiş, əhalisini soyqırımına məruz qoy 137
Yüklə 3,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|