Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi



Yüklə 3,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə44/138
tarix08.03.2018
ölçüsü3,15 Mb.
#30951
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   138

gəlib  çatdı  və  həmin  kənd  erməni  quldurlarının  qurbanı  oldu. 

Divanəli  qarət  edildikdən  sonra  «Daşnaksütyun»un  əsgərləri 

tərəfindən  od  vurulub  yandırıldı.  Hətta  qiymətli  dam-daşlar 

sökülüb  Süst  adlı  erməni  kəndinə  daşındı.  Divanəli  kəndi  da- 

ğıdılandan  sonra  Çarpaz  (950  evdən  ibarət  varlı  erməni  kəndi 

idi)  erməniləri  Veysəlliyə  hücum  edib  oranı  da  yandırıb  viranə 

qoydular.

Kədərli  VeysəlIi  hadisəsindən  sonra  «Daşnaksütyun»un  ter­

rorçu  dəstələri  150  evdən  ibarət  Qacar  kəndinə  hücuma  keç­

dilər.  Bu  hücumlara  firqənin  generalı  Sokrat  Məlik-Şahnazarov 

başçılıq  edirdi.  Altı  saat  davam  edən  süngü  və  xəncər davasın­

da  erməni  əsgərləri  böyük  itki  verərək  geri  çəkilməyə  məcbur 

oldular.  M.S.Ordubadi  yazır  ki,  bu  döyüşdə  55  ev  qarət  edilib 

yandırıldı.  Bu  vaxt  erməni  terrorçuları  müsəlman  qadınlarını 

əsir  almaq  fikri  ilə  azərbaycanlıların  sədlərinə  ümumi  hücuma 

başladılar.  Lakin  müsəlmanların  müdafiəsinə  qarşı  dura  bil­

məyib  ağır  tələfatla  yenidən  geri  çəkildilər.  Qacar  hadisələri 

zamanı  azərbaycanlılardan  12  nəfər  öldürülmüş,  döyüş  mey­

danında  150  meyit  qalmış,  ermənilərdən  isə  200-ə  qədər  ya­

ralanıb  həlak  olmuşdu.  Bu  müharibədə  müsəlmanların  malına- 

mülkünə  dəyən  zərər  90  mini  ötmüşdü.

Cəbrayıl  və  Qaryagin  uyezdinin  son  hadisələrini  qələmə 

alan  M.S.Ordubadi  öncə  ermənilərin  riyakarlığını  açıb  göstə­

rir,  bəd  niyyətlərini  ifşa  edirdi.  O  yazırdı  ki,  Bakı  faciəsindən 

sonra  bu  bölgədə  ermənilərlə  müsəlmanlar  arasında  mehriban 

bir  münasibət  yaranmışdı.  Lakin  bütün  bunlar  zahiri  bir  mə­

həbbət  imiş.  Əslində  isə  erməni  təxribatçıları  azərbaycanlılar 

yaşayan  kəndlərin  dağıdılıb  yandırılması,  qadınların  əsarətə 

alınması  barədə  planlar  üzərində  düşünürdülər.  Şuşa şəhərinin 

əvvəlinci  faciəsindən  sonra  əslən  şuşalı  olan  Mürsəl  Hacıqulu 

oğlu  Qaryagində  Qarabulaq  bazarında  qonaqlıq  edib  məhəlli 

hökumət  məmurlarını,  bir  çox  əyan  və  tacir  qismindən  də  də­

vət  etmişdi.  O  cümlədən  İsfəndiyar  bəy  Vəzirov və  Ağabəy  İş-

144



xanov  da  dəvət  edilmişdi.  Ağabəy  erməni  süvari  olaraq  həmin 

qonaqlıqda  görünmür.  Şübhədə  qalan  azərbaycanlılar  şəhərə 

teleqramlar  vururlar.  Oradan  cavab  gəlir  ki,  Şuşada  azərbay­

canlılarla  ermənilər  arasında  qızğın  müharibə  gedir.  Ermənilə­

rin  hərbi  qüvvələrinə  həmin  Ağabəy  İşxanov  başçılıq  edir.  Bu 

xəbəri  eşidən  müsəlmanlar  Şeyxməli  kəndinə  yığışırlar.

Bu  kənd  ətrafında  sübhdən  axşama  dörd  saat  qalana  qədər 

qanlı  vuruşma  gedir.  Azərbaycanlıların  həmlələrinə  davam  gə­

tirə  bilməyən  ermənilər  Düdükçü  kəndində  toplaşırlar.  Onları 

təqib  edən  azərbaycanlılar  daşnak  əsgərlərini  buradan  vurub 

çıxarırlar.  Ermənilərin  komandiri  Ağabəy  İşxanov  isə  əsir tutu­

lur.  Bundan  sonra  «Daşnaksütyun»un  əsgərləri  Çəmənli  kən­

dinə  hücuma  keçirlər.  Evləri  yandırıb  qarət  edir,  qadınlara, 

uşaqlara,  yaşlılara  aman  vermirlər.  Lakin  azərbaycanlıların 

müqavimətinə  dözməyib  ağır  vəziyyətə  salınan  ermənilər  Na- 

xulu  kəndinə  çəkilməyə  məcbur  olurlar.  Müharibənin  ertəsi 

günü  onlar  yenidən  Ağbulaq  adlı  erməni  kəndinə  toplaşıb  Çə­

mənliyə  hücum  etməyə  hazırlaşırlar.  Müsəlmanlar  bu  xəbəri 

alınca  xüsusi  nizamla  döyüşə  atılırlar.

Ağbulaq  müharibəsinin  səhəri  ermənilər  250  evdən  ibarət 

Xırmancıq  adlı  erməni  kəndinə  yığılıb  hər  tərəfdən  könüllü 

əsgər  toplayır  və  qüvvələrini  2.500-ə  qədər  artırırlar.  Qızğın 

döyüşlər  nəticəsində  azərbaycanlılar  kəndi  erməni  əsgərlərin­

dən  təmizləyirlər.  Bu  hadisələr  zamanı  Cəbrayıl  və  Qaryagin 

qəzalarında  azərbaycanlıların  VeysəlIi  və  Divanəli  kəndləri 

dağıdılır.  Qışlaq,  Məzrə  kəndləri  də  erməni  hücumlarına  mə­

ruz  qalır,  qarət  edilib  yandırılır.

1918-ci  il  və  1919-cu  ilin  əvvəllərində  Cəbrayıl  qəzası 

daha  çox  erməni  təzyiqlərinə  məruz  qalan  qəzalardan  biri  idi.

Dekabrın  2-də  erməni  silahlı  quldur  dəstəsi  Aşıq  Məlikli 

kəndini  yandırmış,  kənd  əhalisinin  əmlakını  talan  etmiş,  mal- 

qarasını  dəstə  üzvləri  arasında  bölmüşdü.  Elə  həmin  gün  er­

mənilər  Xolaflı,  Totor,  Şıxlar  kəndlərinə  də  hücum  etmiş,  ev­

---------------------  

145

 

---------------------




lərə  od  vurmuş,  mal-heyvanlarını  məhv  etmişdilər.  Dekabrın 

5-də  Qaragöylü  kəndinə  basqın  edilmiş,  kənd  sakinlərinə  külli 

miqdarda ziyan  vurulmuşdu.  Dekabrın  7-də Arış  kəndi  belə  bir 

hücuma  məruz  qalmışdı.  Həmin  ayın  18-də  Sirik  kəndi  dağı­

dılmış  və  yandırılmışdı.  1919-cu  il  fevralın  27-də  Ağcakənd, 

Bələnlər və  Mülkədarlı  kəndlərinin  erməniləri  ikinci  dəfə  bura 

hücum  etmişdilər.  1918-ci  ilin  sonları  və  1919-cu  ilin  əvvəl­

lərində  Cəbrayıl  qəzasında  erməni  silahlı  quldur  dəstələri 

azərbaycanlılar  yaşayan  Eyvazlı,  Dolanlar,  Şıxlar,  M əlikli  və 

başqa  kəndləri  də  qarət  edərək  viran  qoymuşdular.  Bu  qəzada 

azərbaycanlılara  vurulan  maddi  ziyan  on  milyonlarla  manata 

bərabər  idi.



ŞUŞA  -   Qarabağ  ermənilərinin  ən  ümdə  arzusu  Şuşa  qala­

sını  ələ  keçirmək  idi.  Ona görə  də  1905-ci  ildə  Şuşa  ən  qaynar 

nöqtələrdən  birinə  çevrilmişdi.  Şahidlərin  ifadələrinə  görə,  iğ­

tişaşlar  zamanı  ən  böyük  qırğın  bu  şəhərdə  baş  vermişdi.

Avqust  ayının  16-da  ermənilərin  qəflətən  təşkil  etdikləri 

hücumlara  şuşalılar,  əslində,  hazır  deyildilər.  Onlar  buna  heç 

əvvəldən  inana  bilmirdilər.  M.M.Nəvvab  1905-1906-cı  illərdə 

Şuşa  şəhərində  baş  verən  qırğınlar  barədə  yazırdı:  «Tuğ,  Tağ, 

Dağdağan,  Mirikənd,  Harov və  digər ətraf kəndlərin  ermənilə­

ri  cəm  olub  belə  qərara  gəlirlər  ki,  qalanı  (yəni  Şuşa  qalasını) 

asanlıqla  ələ  keçirmək  üçün  əvvəlcə  ətraf  kəndlərdə  yaşayan 

müsəlmanları  erməni  hücumları  ilə  təngə  gətirib  bir  qismi­

ni  qırmaq,  digər  qismini  isə  qaçırmaq  lazımdır.  Kəndlərdən 

müsəlmanları  təmizlədikdən  sonra  buralar xalis  «Hayastan  tor­

pağına»  çevriləcək».

Avqustun  16-dək  ermənilər  kütləvi  şəkildə  olmasa  da,  azər­

baycanlılara  qarşı  terror  hadisələri  törətmişlər.  Şuşa  qəzasın­

da  Vəng  kəndinin  300-dən  çox  erməni  qulduru  yaxınlıqdan 

keçən  karvana  basqın  etmişdi:  tacirlər  öldürülmüş,  əmlakları 

talanmışdı.

146



Yüklə 3,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   138




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə