Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi



Yüklə 3,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə46/138
tarix08.03.2018
ölçüsü3,15 Mb.
#30951
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   138

Şahidlərin  ifadələrinə  görə,  1918-ci  ilin  dekabrında  ermə­

nilər  ikinci  polis  sahəsinə  daxil  olan  Qoqo  kəndinin  azərbay­

canlılar  yaşayan  55  evdən  ibarət  xanimanlıqlarım  dağıdır  və 

yandırırlar.  Mülkədar  Cavanşirin  malikanəsi  də  dağıdılıb  yan­

dırılır,  ailə  üzvləri,  xidmətçiləri  qətlə  yetirilir.

Ermənilər  Tuğ  kəndinin  azərbaycanlılara  məxsus  hissəsini 

də  dağıdırlar.  Hətta  1919-cu  ilin  mayına  qədər  həmin  kəndin 

əhalisi  əsir  kimi  saxlanılmış,  onlardan  ermənilərin  hakimiyyə­

tinə  tabe  olmaq  tələb  edilmişdir.  1918-ci  ilin  payızında  ermə­

nilər  33  evdən  ibarət  Salakətin  kəndini  viran  qoymuşlar.  Elə 

həmin  vaxtlarda  Şıxınlı,  Kövşatlı,  Divanlılar  və  Çaraküz  kənd­

ləri  də  tamamilə  yandırılmışdı.  1918-ci  ilin  yayında  ermənilər 

Pərioğlular  kəndi  yaxınlığında  köçəri  alaçıqlarına  hücum  edə­

rək  onları  qarət  etmiş,  Zarıslı  kəndinə  məxsus  300-dən  yuxarı 

mal-qaram  aparmışlar.  Bundan  başqa,  Molla  Nəsrəddin  yolun­

da  Şuşadan  Cəbrayıla  un  dalınca  getmiş  12  nəfər  azərbaycan­

lını  qətlə  yetirmişlər.  Təkli  kəndinin  əhalisinin  700-dən  yuxarı 

qoyun  olan  sürüsü  quldur  dəstələrinə  paylanmışdı.  1919-cu 

il  martın  9-da  ermənilər  Şuşa  şəhərinə  yaxın  şose  yolunda  4 

nəfər  azərbaycanlı  əsgəri  güllələmişlər.  1918-ci  ilin  avqustun­

da  ermənilər  Atmazlı,  Keştmazlı  və  Qazanlı  kəndlərini  talan 

etmiş,  240  ailədən  ibarət  Gülablı  kəndini  dağıtmışlar.  Ermə­

nilər  Xıdırlı  kənd  icmasına  məxsus  çoxlu  mal-qaranı  aparmış­

lar.  Bundan  başqa,  Mərzili  kəndinin  azərbaycanlı  əhalisini  öz 

ata-baba  ocaqlarını  tərk  etməyə  məcbur  etmişlər.  1918-ci  ilin 

•  martında  quldur  dəstələri  Sokrat  Məlik-Şahnazarovun  başçılığı 

ilə  Abdal  kəndini  dağıtmışlar.  Həmin  ilin  avqustunda  Qara­

dağlı,  Xocavənd  kəndlərini  qarət  etmişlər.  Onlar  Xocalı  kən­

dində də  azərbaycanlı  əhalini  öz  yerlərini  tərk etməyə  məcbur 

etmişlər.  Məlumatdan  görünür  ki,  bu  hadisələr  zamanı,  sadə 

hesablamalara  görə,  qəzanın  Azərbaycan  əhalisinin  çəkdiyi 

zərər  100  milyon  manatdan  çox  olmuşdu.-Öldürülənlər  üzə­

rində  ağlagəlməz  vəhşiliklər  edilmişdi.

150



Ermənilərin  bütün  pozuculuq  hərəkətlərinə  baxmayaraq, 

Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  hökumətinin  və  müvəqqə­

ti  general-qubernator  X.Sultanovun  ciddi  səyləri  nəticəsində

1919- cu  il  avqustun  sonlarında  Azərbaycan  hökuməti  ilə  Qa­

rabağ  Erməni  M illi  Şurası  arasında  deklarasiya  imzalanır.  Bu 

deklarasiya  ilə  Qarabağ  erməniləri  Azərbaycan  hökumətinin 

hakimiyyətini  tanıyır.  Azərbaycan  hökuməti  isə  onlara  mədəni 

milli  muxtariyyət  hüququ  verir.

Lakin  bununla  belə,  sülhü  qəbul  etməyən  erməni  ideoloq­

ları  «Ararat  Respublikası»  hökumətinin  gizli  tapşırıqlarını  hə­

yata  keçirmək  üçün  yollar  axtarır,  yeni  çaxnaşmalara  hazırlaşır 

və  bunun  üçün  fürsət  gözləyirlər.  Ermənilərin  belə  bir  çıxışı

1920- ci  il  mart  ayının  22-də  Novruz  bayramı  günü  baş  verir. 

Həmin  gün  Şuşa  şəhəri,  Şuşa  qəzası  və  onunla  qonşu  olan 

digər  qəzalarda  eyni  vaxtda  ermənilər  qiyam  qaldırırlar.  Mart 

ayının  23-də  bütün  günü  şəhərdə  atışma  gedir,  gün  batana 

yaxın  qiyamçılar  Azərbaycan  ordu  hissələri  qarşısında  dayana 

bilməyərək  şəhəri  tərk  etməyə  məcbur  olurlar.  Ermənilər  eyni 

vaxtda  Xankəndiyə  də  hücumlar edirlər.  Onların  da  hücumları 

dəf  olunur.  Yalnız  Əsgəran  qalasına  hücum  edən  ermənilər 

qeyri-bərabər  döyüşdə  azərbaycanlı  əsgərləri  oradan  çıxarır, 

qalanı  ələ  keçirirlər.  Bu  hadisələr  haqqında  daxili  işlər  naziri 

Mustafa  bəy  Vəkilov  öz  məruzəsində  qeyd  edirdi  ki,  erməni­

lər  bu  vuruşa  başlamaq  üçün  böyük  hazırlıq  işləri  görmüşlər. 

Ümumi  bir  xəbərdarlıq  siqnalı  da  olmuşdur.  Şuşa  şəhərinin 

yaxınlığındakı  Şuşa  kəndində  atılan  top  atəşi  ilə  verilən  xəbər­

darlıq  üzrə  Şuşa  qəzası  kəndləri  ilə  yanaşı,  Qarabağın  Cavan­

şir  və  Zəngəzur  qəzalarında  da  erməni  əhalisi  qiyam  etmişdi. 

Əlbəttə,  bu  qiyam  nə  qədər böyük  bir  miqyasda  hazırlansa  da, 

onların  hücumları  dəf  edilmişdir.



CAVANŞİR  -   «Daşnaksütyun»  üzvlərinin  Cavanşir  qəzasın­

da  törətdikləri  qırğınların  əsas  səbəbi  bu  ərazilərdə  yaşayan 

azərbaycanlıları  yurdlarından  qovub,  həmin  yerlərə  erməni­

151



ləri  köçürmək  idi.  Bu  məqsədlə  onlar  Tərtər  və  Xaçın  dai­

rələrindəki  kəndləri  dağıdaraq  Gəncədən  Şuşaya  qədər  şose 

yolu  çəkmək  qərarına  gəlmişdilər.  «Daşnaksütyun»  komitəsi 

həmin  yolun  çəkilməsi  üçün  60  min  manat  pul  da  ayırmışdı. 

O  dövrdə  Cavanşir  uyezdi  üç  polis  sahəsinə  bölünərək  idarə 

olunurdu.  Birinci  və  ikinci  sahələrdə  Həsənqaya,  Sərv,  Ya­

rımca,  Sistula,  Kaxrılar  kəndlərindən  başqa  yerdə  qalan  kənd­

lər  azərbaycanlılara  məxsus  idi.  Üçüncü  sahə  isə  Dağbasar 

kəndlərindən  ibarət  olub,  əsasən  varlı  və  sərvət  sahibi  olan 

ermənilərin  əlində  idi.  Bu  sahədə  azərbaycanlıların  yaşadıqla­

rı  Dəmirli,  Hacıqərvənd,  Çıraqlı,  Umudlu,  İmarət  Qərvənd, 

Xaçın  çayı  boyunca  Şaxavənd,  Köynəpay,  Əliağalı,  Sırxavənd, 

İsmayıIbəyli  kimi  dağlıq  kəndləri  var  idi  ki,  onlara  da  Kolanılar 

deyilirdi.  Ermənilərin  xəfiyyə  cəmiyyəti  çalışırdı  ki,  bu  kənd­

ləri  ələ  keçirsin.  Çünki  onlara  elə  bir  yol  lazım  idi  ki,  İrəvan, 

Şuşa,  Zəngəzur  və  Gəncə  erməniləri  bir-biri  ilə  daim  əlaqədə 

ola  bilsinlər.  M.S.Ordubadi  yazırdı  ki,  daşnaklar  azərbaycanlı 

kəndlərinə  ciddi  zərbələr  vurmaq  üçün  hər  an  tədarükdə  idi­

lər.

1905-ci  il  sentyabrın  26-da  odlu  silah  daşıyan  bir  dəstə 



«Daşnaksütyun»  vəhşiləri  Əsəd  adlı  bir  müsəlmanı  öldürür. 

Bu  xəbər  camaata  çox  pis  təsir  bağışlayır.  Belə  ki,  həmin  gün 

ermənilərdən  bir  neçə  yük  barıt,  bomba,  tüfəng  və  İsveçrə­

dən  göndərilmiş  odlu  silahlar  müsadirə olunur.  İstintaq  zamanı 

müəyyən  edilir  ki,  içi  bomba  və  barıtla  dolu  iki  yeşik  sursat 

kənd  müəllimləri  Andriyans,  Mirzəyans  və  Sabah  Sahakyans 

adlı  şəxslərə  yetişməli  imiş.  Bu  hadisədən  bir  neçə  gün  sonra 

«Daşnaksütyun»un  firqə  üzvləri  Hacıqərvənd  kəndinin  sakini 

Hümmət  bəy  Paşabəyoğlunu  əsir  edib  aparır  və  vəhşicəsinə 

qətlə  yetirirlər.  Eyni  vaxtda  Sırxavənd  kəndindən  meşəyə  get­

miş  Abbasqulu  və  İman  Həsənxan  oğlu  ermənilər  tərəfindən 

öldürülür,  başları  kəsilir,  meyitləri  isə  yandırılır.  Bu  vəhşilikləri 

cavabsız  görən  separatçılar  1905-ci  il  oktyabrın  3-də  şeypur

152



Yüklə 3,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   138




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə