Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi

Sumqayıt  -   erməni  təxribatının

yeni  ünvanı

Ümummilli  lider  Heydər  Əliyevin  1993-cü  ildə  xal­

qın  təkidli  tələbi  ilə  hakimiyyətə  qayıdışından  sonra 

bir  sıra  məsələlərlə  yanaşı,  Sumqayıt  hadisələrinə  də 

aydınlıq  gətirildi  və  onun  başvermə  səbəbləri  araşdı­

rıldı.  Məhz  bundan  sonra  ermənilərin  əsl  siması  üzə 

çıxdı.

Separatçı,  millətçi,  terrorçu  erməni  və  ermənipərəst 

qüvvələr  tərəfindən  Sumqayıtda  tüğyan  etmiş  iğtişaş­

lar  nəticəsində  müxtəlif  millətlərdən  olan  32  adam,  o 

cümlədən  26  erməni  həlak  olmuş,  400-dən  çox  insan 

bədən  xəsarəti  almış,  200-dən  çox  mənzil  talan  edil­

miş,  50-dən  artıq  mədəni-məişət  obyekti  dağıdılmış, 

40-dan  çox  avtomaşın  sındırılmış  və  qismən  yandırıl­

mış,  şəhərə  o  vaxtkı  qiymətlərlə  7  milyon  rubl  və  ya 

10  milyon  Amerika  dolları  məbləğində  maddi  ziyan 

vurulmuşdu.

Yaşlı  və  orta  nəslin  nümayəndələri  23  il  əvvəl  -   1988-ci 

il  fevral  ayının  27-28-də  Sumqayıtda  erməni  millətçilərinin 

xaricdə  yaşayan  havadarlarının  və  «Daşnaksütyun»  partiyası­

nın  dəstəyi  ilə  necə  qanlı  aksiya  törətdiyini  yaxşı  xatırlayırlar. 

Erməni  millətçilərinin  hadisəni  törətməkdə  başlıca  məqsədi 

azərbaycanlıları  başkəsən,  quldur  və  qaniçən  bir  millət  kimi 

dünya  ictimaiyyətinə  təqdim  etmək  idi.

Tarixin  müxtəlif  dönəmlərində  Azərbaycan  xalqına  qarşı 

çoxsaylı  xəyanətlər  etmiş,  ölkəmizə  qarşı  ərazi  iddiaları  qal­

dırmış  ermənilər  bəşəriyyət  tarixində  misli  görünməmiş  ci­

nayətlərə  imza  atmışlar.  Təcavüzkar  erməni  şovinistlərinin 

«Böyük  Ermənistan»  xülyalı  ideoloqlarının  ssenarisi  və  xaric­

188

---

dəki  havadarlarının  köməyi  ilə  ötən  əsrin  ayrı-ayrı  dövrlərin­

də  həyata  keçirdikləri  etnik  təmizləmə  kampaniyasının  acı 

nəticələrinin  şahidi  olan  yüz  minlərlə  azərbaycanlı  müxtəlif 

vaxtlarda  ata-baba  yurdlarından  qovulmuş,  qaçqın  və  məcburi 

köçkün  vəziyyətində  yaşamağa  məcbur olmuşlar.  Keçmiş  SSRİ 

dönəmində  də  davam  etdirilən  bu  mənfur  siyasi  iğtişaşlar  heç 

bir  günahı  olmayan  yüzlərlə  soydaşımızın  həbsi  və  qətlə  yeti­

rilməsi  ilə  müşayiət  olunmuşdur.

Sovet  imperiyasının  iflasa  yaxınlaşdığı  1987-1988-ci  illərdə 

ermənilərin  Azərbaycana  qarşı  yeni  ərazi  iddiaları  da  sərsəm 

«Böyük  Ermənistan»  ideologiyasının  tərkib  hissəsi  idi.  1988- 

ci  il  fevralın  27-də  axşamdan  başlayan  və  ertəsi  gün  davam 

edən  Sumqayıt  hadisələrindən  öz  məkrli  niyyətlərini  həyata 

keçirməklə  beynəlxalq  miqyasda  xalqımız  haqqında  mənfi  rəy 

formalaşdırmağa,  türklərin,  azərbaycanlıların  «vəhşi»  obrazını 

yaratmağa  çalışan  ermənilər  öz  uydurmaları  ilə  bu  hadisələr­

dən  mənafeləri  üçün  istifadə  etməyə  cəhd  göstərsələr  də,  za­

man  hər  şeyi  yerbəyer  edərək  kimin  haqlı,  kimin  haqsız  oldu­

ğunu  sübuta  yetirdi.

Separatçı,  millətçi,  terrorçu  erməni  və  ermənipərəst  qüvvə­

lər  tərəfindən  Sumqayıtda  tüğyan  etmiş  iğtişaşlar  nəticəsində 

müxtəlif  millətlərdən  olan  32  adam,  o  cümlədən  26  erməni 

həlak olmuş,  400-dən  çox  insan  bədən  xəsarəti  almış,  200-dən 

çox  mənzil  talan  edilmiş,  50-dən  artıq  mədəni-məişət  obyekti 

dağıdılmış,  40-dan  çox  avtomaşın  sındırılmış  və  qismən  yan­

dırılmış,  şəhərə  o  vaxtkı  qiymətlərlə  7  milyon  rubl  və  ya  10 

milyon  Amerika  dolları  məbləğində  maddi  ziyan  vurulmuşdu. 

Bu  iğtişaşları  araşdırmaq  üçün  SSRİ  Baş  Prokurorluğu  tərəfin­

dən  18/55461-88  nömrəli  xüsusi  cinayət  işi  açılmış,  444  nə­

fər  adam  məhkəmə  qarşısında  cavab  verməli  olmuş,  onlardan 

400  nəfəri  10-15  sutka  təcridxanalarda  saxlanılmış,  bir  neçəsi 

uzunmüddətli  həbs  cəzasına,  1  nəfəri  -   Əhməd  İman  oğlu 

Əhmədov  isə  ən  yüksək  cəzaya  -   ölüm  cəzasına  məhkum 

olunmuş  və  bu  hökm  tez-tələsik  yerinə  yetirilmişdir.

189

---

1989-cu  ilin  sentyabr  ayında  ermənilər  Sumqayıtda  törədil­

miş  hadisələrlə  bağlı  geniş  mətbuat  konfransı  keçirdilər.  Daş­

nakların  «Quşamatyan»  adlanan  tarix-maarifçilik  cəmiyyətinin 

Ermənistan  Jurnalistlər  İttifaqı  ilə  birlikdə  Yerevanda  təşkil 

etdikləri  həmin  konfransda  300  nəfərdən  çox  adam  -   alim­

lər,  tarixçilər,  yazıçı  və  publisistlər,  mətbuat  nümayəndələri, 

hüquqşünaslar  iştirak  etmişdilər.  Ermənilər  bu  konfransın  ma­

teriallarını  bir  çox  xalqların  dillərində,  o  cümlədən  rus  dilində 

50  min  tirajla  «Sumqait...  Qenosid...  Qlasnost...»  adlanan  ki­

tabda  nəşr etdirib  dərhal  antiazərbaycan,  antisumqayıt təbliğat 

maşınına  ötürmüşdülər.  Sumqayıtlı  alimlər  Həsən  Sadıqov  və 

Ramazan  Məmmədovun  «Sumqayıt:  m illi  əsarət,  ya  milli  səxa­

vət?»  kitabında  verilən  məlumata  görə,  konfransda  çıxış  edən 

Ermənistan  parlamentinin  deputatı,  filologiya  elmləri  doktoru 

Suren  Zolyan  hadisələrə  siyasi  rəng  verərək  demişdi:  «Sum­

qayıt  hadisələri  70  il  Sovet Azərbaycanında  hökm  sürmüş  milli 

əsarət  siyasətinin  təbii  təzahürü  idi».

Sumqayıtda  törədilmiş  hadisələr  barədə  Sovet  İttifaqının  və 

xarici  ölkələrin  mətbuatında  dərc  olunmuş,  dünyanın  kütləvi 

informasiya  vasitələrində,  radiolarda,  televiziya  kanallarında 

səslənmiş  materialların  əksəriyyəti  erməni  mövqeli,  birtərəfli, 

( 

qərəzli  xarakter daşımışdır.  İnformasiya  müharibəsində  erməni 

tərəfi  ölçüyəgəlməz  dərəcədə  fəallıq  göstərmiş,  haqqımızda 

böhtan  xarakterli  yalanlar  yaymağa  müvəffəq  olmuşdur.

Xatırladaq  ki,  erməni  separatçı  ideoloqlarının  1989-cu  il 

sentyabr  ayının  23-də  Yerevanda  keçirdikləri  və  Sumqayıt  ha­

disələrinə  həsr  etdikləri,  daha  dəqiq  desək,  bu  hadisələrin  əsl 

mahiyyətinin  səbəb  və  nəticələrinin  təhrif  olunmasına  yönəl­

miş  bir  mətbuat  konfransına  adekvat  tədbiri  biz  yalnız  11  il 

5  aydan  sonra  keçirməyə  nail  ola  bildik.  Həmin  konfransda 

Sumqayıt  Dövlət  Universitetinin  rektoru  professor  Nadir  Qəh­

rəmanov  ilk  dəfə  bu  hadisələrə  düzgün  siyasi  və  hüquqi  qiy­

mət  verilməsinin  təxirəsalınmaz  məsələ  olduğu  barədə  bəya­

190

---