Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi



Yüklə 3,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə59/138
tarix08.03.2018
ölçüsü3,15 Mb.
#30951
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   138

natla  çıxış etdi.  Ümummilli  lider  Heydər Əliyevin  1993-cü  ildə 

xalqın  təkidli  tələbi  ilə  hakimiyyətə  qayıdışından  sonra  bir sıra 

məsələlərlə  yanaşı,  Sumqayıt  hadisələrinə  də  aydınlıq  gətirildi 

və  onun  başvermə  səbəbləri  araşdırıldı.  Məhz  bundan  sonra 

ermənilərin  əsl  siması  üzə  çıxdı.  Məlum  oldu  ki,  Sumqayıt 

hadisələri  əvvəlcədən  planlaşdırılmış  ssenari  əsasında  həyata 

keçirilib.  Ermənilər,  əslində,  bununla  gələcəkdə  həyata  keçi­

rəcəkləri  digər  faciələri  ört-basdır  etmək  niyyəti  güdürdülər.

Sumqayıt  hadisələrinin  başvermə  səbəbləri  araşdırılarkən 

ortaya  belə  bir  sual  çıxır:  ermənilər  öz  təxribatlarını  həyata 

keçirmək  üçün  niyə  məhz  bu  yolu  seçdilər?  Cavab  məlumdur: 

ölkəmiz  əleyhinə  güclü  ideoloji  mübarizə  aparmaq,  habelə 

soydaşlarımızın  Qərbi  Azərbaycandan  zorla  qovulmalarının 

səbəblərini  ört-basdır  etmək.  Onlar  belə  bir  ssenarini  beynəl­

xalq  aləmdə  Azərbaycan  haqqında  mənfi  rəy  formalaşdırmaq 

məqsədi  ilə  reallaşdırdılar.  Xəyanətkar  qonşularımız  dünyaya 

əvvəlcədən  guya  azərbaycanlıların  Sumqayıtda  yaşayan  er­

mənilərə  qarşı  zorakılıq  etdiklərini,  təzyiqlər  göstərdiklərini 

planlaşdırılmış  formada  təqdim  etməyə  can  atırdılar.  Halbuki 

əslində  insanları  qətlə  yetirənlər  elə  ermənilərin  özləri  idi.

Təəssüf  ki,  respublikamız  həmin  dövrdə  güclü  informasiya 

blokadasına  alınmışdı.  Dünyaya  birbaşa  çıxışımız  olmadığın­

dan  əsl  həqiqətləri  beynəlxalq  aləmə  çatdıra  bilmirdik,  xarici 

aləmdən  təcrid  olunmuşduq.  Azərbaycanın  digər  bölgələrin­

də  baş  verən  iğtişaşlar  da  «Krunk»  təşkilatının  gizli  dəstəyi 

ilə  hazırlanmış  məxfi  əməliyyatların  tərkib  hissəsi  idi.  Sov.İKP 

MK-nın  birinci  katibi  Mixail  Qorbaçovun,  akademik  Aqanbek- 

yanın,  digər  yüksək  vəzifəli  ermənilərin,  habelə  SSRİ  Dövlət 

Təhlükəsizlik  Komitəsi  əməkdaşlarının  da  bu  işdə  xüsusi  rolu 

vardı.


O  vaxtlar  şəhərin  icra  qurumlarının,  hüquq-mühafizə  or­

qanlarının  fəaliyyəti  SSRİ  rəhbərliyi  tərəfindən  ciddi  şəkildə 

nəzarətə  götürülmüşdü.  Şəhər  prokuroru  İsmət  Qayıbovun  və

191



digər  səlahiyyət  sahiblərinin  hadisələrə  qarışmağa  ixtiyarı  yox 

idi.  SSRİ  Prokurorluğunun  xüsusi  istintaq  qrupu,  Dövlət  Təh­

lükəsizlik  Komitəsinin  nümayəndələri  şəhərə  ezam  olunmuş­

dular.  Hadisələr  baş  verərkən  soydaşlarımızın  qeyri-qanuni 

həbs  edilmələri,  ölüm  cəzasına  məhkum  olunmaları  məhz 

bu  amillərlə  bağlı  idi.  Şəhərə  əvvəlcədən  çəkiliş  və  terrorçu 

qrupların  göndərilməsi,  xarici  müşahidəçilərin  dəvət  edilməsi 

bu  hadisələrin  məqsədyönlü  şəkildə  düşünülmüş  planın  tər­

kib  hissəsi  olduğunu  göstərir.  Sumqayıt  Şəhər  İcra  Hakimiy­

yəti  Siyasi  partiyalar  və  ictimai  təşkilatlarla  iş  şöbəsinin  müdi­

ri  Seyfəddin  Rəhimov  1988-ci  ilin  fevral  hadisələrini  tarixin 

qara  səhifəsinə  düşmüş  dəhşətli  faciələr  kimi  xarakterizə  edir: 

«Artıq  neçə  əsrdir  ki,  ermənilər  azərbaycanlılara  qarşı  torpaq 

iddiaları  aparır,  ərazilərimizi  özününküləşdirir,  soydaşlarımıza 

qarşı  genosid  siyasəti  həyata  keçirirlər.  Erməni  şovinistləri  bu 

siyasəti  XX  əsrdə  də  davam  etdirdilər  və  soydaşlarımızı  tarixi 

ata-baba torpaqlarından,  isti  ocaqlarından  qovaraq  ərazilərimi­

zi  zəbt  etdilər.  Sumqayıt  hadisələri  erməni  şovinistlərinə  özlə­

rini  dünyaya  «yazıq»,  «zavallı»  millət  kimi  təqdim  etmək  üçün 

lazım  idi.  Ötən  əsrin  80-ci  illərinin  sonlarında  respublikamıza 

rəhbərlik  edənlərin  bacarıqsızlığı  da  hadisələrin  dünya  ictima­

iyyətinə  təhrif olunmuş  formada  çatdırılmasına  imkan  yaratdı.

O  vaxt  Sumqayıtda  bir  qrup  adam  istədiyini  edir,  aidiyyə­

ti  təşkilatlar  isə  seyrçi  münasibət  göstərirdilər.  Səriştəsiz  rəh­

bərlərin  bu  cür  hərəkətləri  onların  şəhərdə  fəallığını  daha 

da  artırdı.  Şəhər  partiya  komitəsinin  birinci  katibi  Cahangir 

Müslümzadə  həmin  vaxt  məzuniyyətdə  olduğundan  hadisələ­

rə  vaxtında  və  lazımi  reaksiya  verilmədi.  Yalnız  bir  gün  keç­

dikdən  sonra  Mərkəzi  Komitənin  səlahiyyətli  nümayəndələri 

şəhərə  gəldilər.  Həmin  dövrdə  Nazirlər  Sovetinin  sədri  işlə­

yən  Həsən  Seyidov  və  bir  neçə  məmurdan  ibarət  nümayəndə 

heyəti  Sumqayıta  daxil  olanda  artıq  iş-işdən  keçmişdi.  Erməni 

təbliğat  maşını  baş  verənləri  lentə  köçürərək  dünyaya  çatdı­

192



randa  yerli  təşkilatlar  çaşbaş  qalmışdı,  nələrin  baş  verdiyini 

heç  müəyyənləşdirə  də  bilmirdilər.  Hadisələr  şəhərdə  keçmiş 

SSRİ-nin  hüquq-mühafizə  orqanlarının  səlahiyyətli  nümayən­

dələrinin  gözü  qarşısında  baş  verir,  onlar  isə  heç  bunun  qarşı­

sını  almaq  barədə  belə  düşünmürdülər.

Ermənilər  Sumqayıtı  əbəs  yerə  hədəf  seçməmişdilər.  Hə­

min  ərəfədə  minlərlə  soydaşımız  Ermənistandan  -  öz  ata-baba 

yurdlarından  qaçqın  düşmüşdü.  Soydaşlarımız  Sumqayıta  pə­

nah  gətirərkən  burada  xeyli  məxfi  erməni  təxribatçısı  fəaliyyət 

göstərirdi.  Planlı  şəkildə  aparılan  qətllər,  talanlar  və  digər  ci­

nayət  halları  göstərir  ki,  proseslər  şəhərdəki  qüvvələr  tərəfin­

dən  idarə  edilirdi.  Hadisələrin  Moskvadan  göndərilmiş  yüksək 

səlahiyyətli  şəxslərin  gözü  qarşısında  törədilməsi  onların  hər 

şeydən  məlumatlı  olduğunu  söyləməyə  əsas  verir.

Ümumiyyətlə,  1988-ci  il  fevral  ayının  27-də  Sumqayıtda 

iğtişaşlara  əvvəlcədən  planlaşdırılmış  şəkildə  start  verilmişdi. 

İtaətsizlik  baş  alıb  gedirdi.  Hüquq-mühafizə  orqanları  iflic  və­

ziyyətinə  düşmüşdü.  Bütün  silahlar  onlardan  alınmışdı.  Nəti­

cədə  bir  çox  ticarət,  ictimai-iaşə  və  məişət  obyektləri  dağı­

dıldı,  maşınlar  yandırıldı.  Mitinq  iştirakçılarını  sakitləşdirmək 

qeyri-mümkün  idi.  Həmin  anlar  sovet  qoşunları  Sumqayıtın 

ayrı-ayrı  məhəllə  və  mikrorayonlarına  dislokasiya  olunmuşdu. 

Lakin  hadisələrə  müdaxilə  etmirdilər.  Fevral  ayının  28-də  və 

29-da  şəhərdə  qanlı  aksiya  baş  verdi.  Mart  ayının  1-də  isə  şə­

hərdə  komendant  saatı  elan  olundu.  İndi  o  günləri  xatırlayan­

da  hələ  də  aktuallığını  itirməmiş  suallarla  üzləşirsən.  Məsələn, 

sovet  qoşunları  niyə  gözləmə  mövqeyi  tutmuşdular?

Mixail  Qorbaçov  1988-ci  il  iyul  ayının  18-də  SSRİ  Ali  Sove­

tinin  iclasında  «Qoşunlar Sumqayıta  bir saat gecikmişdi»  fikrini 

söyləmişdi.  Bu  fikir  tamamilə  yalan  idi.  SSRİ  müdafiə  naziri 

Yazov  «Sumqayıtın  əks-sədası»  sənədli  filminin  çəkiliş  qrupu­

na verdiyi  müsahibəsində  bu  faktı  təkzib etmişdi.  Filmin  ssena­

ri  müəlliflərindən  biri,  sumqayıtlı  jurnalist  Eyruz  Məmmədov

193



Yüklə 3,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   138




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə