«Ekonomiks». İngiltərə. 6 iyul 1988
«Ermənilər Kremldə ikinci adam sayılan Y.Liqaçovun
mayın 21-də Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın tərkibində
qalması haqqında çıxışından narazı qaldıqlarını bildirmiş
lər. ...Sumqayıtda, rəsmi məlumata görə, 32 nəfər adam
öldürülmüşdür... Sumqayıt hadisələrində iştirak edənlərin
üzərində məhkəmə prosesi başlanmışdır. 20 yaşlı Tale İs
mayılov adam öldürdüyünə görə 15 il iş almışdır. Ermənilər
belə ittihamdan narazıdırlar».
«İnterneyşl Herald Tribun». Sentyabr 1988
«Bir çox azərbaycanlıların fikrincə, fevralın 27, 28, 29-da
olan hadisələr Azərbaycanı dünya ictimaiyyətinin gözündən
salmaq üçün erməni ekstremistləri tərəfindən törədilmişdir».
«Vaşinqton post». Oktyabr, 1989
«Ağacların kölgəsində onlarla adam bilyard oynayırdı.
«Sumqayıtda nə baş vermişdisə, - Rəfael Abbasov dedi:
- Bu, ermənilər tərəfindən təşkil olunmuş bir aksiya idi».
Gənclər deyirdilər ki, hadisələrdən əvvəl ermənilər pulları
nı əmanət kassalarından çıxarmağa başladılar, çoxları şəhəri
tərk etdi.
İştirak edənlərin hamısı qeyd elədi ki, bu, ermənilər tə
rəfindən hazırlanmış aksiya idi».
«Liberasyon». 25 noyabr 1989
«Hələ 1987-ci ilin yayında ermənilər Dağlıq Qarabağın
alınması haqqında məsələ qaldıranda belə başa düşmək
olardı ki, Qorbaçov və onun ətrafında olanlar bu tələbi
müdafiə edirlər. Bu hərəkat gündən-günə genişlənirdi. Mos
kva isə susurdu. 1988-ci il fevralın 26-da Qorbaçov müra
ciətlə çıxış edəndə onun nitqi təxminən belə oldu: «Mən
hər şeyi başa düşdüm. Ancaq bir az gözləyin».
206
Bakının və Sumqayıtın ayrı-ayrı sənaye müəssisələrində ça
lışan ermənilər Sumqayıtda baş verən hadisələrlə bağlı «Kom
munist», «Bakinskiy raboçiy», «Vışka», «Sosialist Sumqayıtı»,
«Kommunist Sumqaita», «Pravda», «İzvestiya» qəzetlərində çı
xış edir, millətçi ermənilərin irəli sürdükləri torpaq iddialarını
əsassız hesab edirdilər.
Ermənistanın rəhbərləri, hərbçiləri, qatı millətçiləri Dağlıq
Qarabağın və Azərbaycanın 20 faiz torpaqlarının işğalında,
görəsən, təkcə öz imkanlarındanmı istifadə etmişdilər? Xeyr!
Əgər kənardan kömək olmasa idi, ermənilər cürət edib Azər
baycan torpaqlarını zəbt edə bilməzdilər. Buna onların cürəti
çatmazdı! Sovet hərbçiləri bu işdə onlara dəstək idilər. Ermə
nilərə külli miqdarda silah və canlı qüvvə verilirdi. Sonralar
Rusiyanın Ermənistana təmənnasız bir milyard Amerika dolları
həcmində silah verməsi bütün dünya ictimaiyyətinə bəllidir.
1990-cı il yanvar ayının 24-də Parisdə nəşr olunan «Jurnal
dyu dimanş» qəzeti yazırdı: «Axır günlər Livandan Yerevana
minomyot və avtomatlar daşıyan təyyarələr gəlməkdə davam
edir. Onların boşaldılması erməni gömrük işçilərinin nəzarəti
altında gecələr həyata keçirilirdi. Artıq neçə gündür ki, aero
portun gömrüyündə bir nəfər də olsun rus xidmət etmir. Bu
silahların daşınması, ola bilsin ki, sentyabrdan başlanıb. Dağ
lıq Qarabağda vətəndaş müharibəsi qızışan andan Yerevanda
və kəndlərdə, Azərbaycanla sərhəd ərazidə daha çox silahlı
adamlara, həmçinin hər şeyə hazır olan qızışmış gənclərə rast
gəlinir. Bu dəstələrin başında çox vaxt Beyrutdan və Dəməşq
dən gəlmiş erməniləri görmək olar. Onların bəziləri Livan ter
rorçularına və silahlanmış xristian qruplarına yaxındırlar. Küçə
döyüşləri taktikasını yaxşı bilən yüzlərlə Livan ermənisi bura
vizasız gəlib. Onların bir hissəsi Yerevanda yerləşir, əksəriy
yəti isə sərhəd rayonları olan Gorus və Xanlar ətrafına yola
207
düşüb. Qonşu respublikalarda olduğu kimi, «Qarabağ Komitə
si» bu təşkilatları Azərbaycana qarşı öz əlində saxlayır».
Belə misalları çox sadalamaq olar. Möhkəm silahlanmış er
mənilər ideoloji silahdan da məharətlə istifadə etməyə çalı
şırdılar. Erməni və ermənipərəst qüvvələr dünyanın ayrı-ayrı
mətbuat səhifələrində, guya, «Böyük Ermənistan»ın mövcud
olduğunu iddia edir, Osmanlı imperiyası tərəfindən dağıldı
ğını ön plana çəkirdilər. Fransız sovetşünası Lemerse-Kelkeje
«Azərbaycana xaricdən təsir» məqaləsində Azərbaycan tari
xini təhrif edir, qonşu dövlətlərə (ermənilər nəzərdə tu tu lu r-
red.) qarşı xəyanətkar olduğunu sübut etməyə çalışırdı.
Erməni ideoloqları öz havadarlarının pulu hesabına xaricdə
kütləvi informasiya vasitələrində Azərbaycan haqqında mənfi
imic yaratmaqla məşğul idilər. Bir misal çəkmək istəyirəm.
1989-cu il iyun ayının 29-da «Yurmala» qəzetinin 26-cı sayı
nın birincə səhifəsində belə bir başlıq verilmişdi: «Qəzetin bu
nömrəsi Ermənistana və erməni xalqına həsr olunur».
Qəzetlə tanış olanlar bilirlər ki, Azərbaycanın, onun dinc
əhalisinin ünvanına nə qədər böhtanlar yağdırılmışdır. Dağlıq
Qarabağın tarixən ermənilərin olmasını sübut etməyə çalışır,
Sumqayıtda ermənilərə qarşı «genosid» aparıldığını söylə
yirdilər. Silva Kaputikyan məqaləsində yazırdı: «Biz uçuruma
yuvarlanmışıq. Çıxış yolu yoxdur. Bir tərəfdə Türkiyə, digər tə
rəfdə Azərbaycan. Havamız çatmır. Məhv oluruq. Sumqayıtda
qırğın olmuşdur. Bizi yaşamağa qoymurlar».
Yazıçı Sero Xanzadyan yazırdı: «1930-cu ildə Qarabağda
850 min erməni yaşayırdı. 1926-cı ildə Naxçıvanda ermənilər
əhalinin 40 faizini təşkil edirdi. 1988-ci ilin axırlarında orada,
demək olar ki, erməni qalmayıb. Sumqayıtda ermənilərin qətli
Azərbaycan rəhbərləri ilə razılaşdırılaraq həyata keçirilmişdir.
Burada 450-yə qədər erməni vəhşicəsinə öldürülüb».
208