da unutmamalıyıq ki, Tiqranın dövründə genişlənmiş Erməni
çarlığının ərazisində təkcə ermənilər deyil, çox xalqlar yaşa
yırdı. Əhəmiyyətlisi başqa məsələdir - Strabon heç yerdə de
mir ki, əldən-ələ keçməsi tamamilə mümkün olan Orxistenada
ermənilər yaşamışdır. Strabon Arsaxın bu etnik tərkibi və xüsu
sən onun əhalisinin avtoxton, yoxsa gəlmə olması barədə bir
kəlmə də yazmır! Lakin çoxsaylı başqa mənbələrdə və başqa
müəlliflərin əsərlərində Arsaxın məhz alban əhalisindən bəhs
edilir. Strabon elə həmin kitabın 11-ci bölməsində qeyd edir
ki, Kir (Kür) çayı Albaniya ərazisindən (!) axırdı15.
Müəlliflərinin intellektual səviyyəsini səciyyələndirən daha
bir absurd tezis ondan ibarətdir ki, guya Azərbaycanın və bir
millət kimi azərbaycanlıların yaranmasından bir əsrdən az
vaxt keçmişdir və XX əsrin əvvəlinə qədər bu ərazidə olub-
keçənlərin onlara heç bir aidiyyəti yoxdur. Görünür, bu cür
sərsəm bəyanatların müəllifləri adi bir məsələ üzərində fikir
ləşməmişlər: bürokratik direktiv-məmur etnogenezi ilə adi in
san biologiyası arasında nə əlaqə var? Əgər çoxəsrlik tarixə
malik olan bir xalqın adını dəyişməyi qərara almış partiya rəh
bərinin öz kabinetində bircə dəfə «qələm çalması» əsasında
millət yaradıla bilərsə, bu o deməkdirmi ki, «yeni yaradılmış»
xalqın ilk nümayəndələrinin nə ataları, nə babaları, nə də ulu
babaları olmuşdur və onlar hamısı sınaq şüşəsində klonlaşdı-
rılmışdır? Bu gün Azərbaycanda keçən əsrin 30-cu illərində
doğulmuş yaşlı nəsil yaşayır. Bu nəslin nümayəndələrinin ço
xunun valideynləri hələ sağdır. Onlar Azərbaycan türklərinin
adlarının dəyişdirilərək azərbaycanlılar adlandırılması barə
də qərar qəbul ediləndən əvvəl dünyaya gəlmişlər. Erməni
«intellektuallarının məntiqinə görə, belə çıxır ki, bu iki nə
sil etnik baxımdan müxtəlif millətlərə aiddir, çünki görün ha,
yaşlılar azərbaycanlı hesab edilmək üçün kifayət qədər gənc
deyil, onların 30-cu illərdə doğulmuş uşaqları isə özlərinin
«bioloji» əcdadlarının m inillik irsi ilə mənəvi və mədəni-tarixi
30
əlaqəyə layiq görülmək üçün kifayət qədər qoca deyillər?!.
Belə çıxır ki, bir xalqa yeni ad verilən gündən həmin xalqın
çoxəsrlik tarixi dayanır və «sahibsiz» olur, başqa bir xalqın
tarixi başlanır, üstəlik, nəinki atalar və oğulların iki «sərhəd»
nəsli arasında əlaqə, hətta indi artıq «müxtəlif» sayılan m illət
lər arasında əlaqə də qırılır.
Dövlət rəhbərlərinin bu cür absurd bəyanatlarla çıxış etməsi
Ermənistandan başqa heç bir yerdə, yəqin ki, mümkün deyildir.
Görəsən, məsələn, keçən əsrin 60-70-ci illərində ermənilərin
adlarını dəyişdirərək onları Ararat vadisinin adına görə «ararat-
lılar», yaxud Göyçə gölünün təzə adına uyğun olaraq «sevanlı-
lar» adlandırsaydılar, bu «alimlər» hansı havanı «oxuyardılar»?
Bu halda yeni millətin tarixi başlanardımı? Bu halda onlar öz
respublikasında yaşamaq hüququndan məhrum edilərdimi və
oradan dərhal deportasiya edilməyə layiq olardımı? Axı orta
əsr manuskriptlərində «ararat» və ya «sevan» xalqının adını
tapmaq mümkün deyil, amma həmin manuskriptlərdə hansısa
ermənilər barədə söhbət gedir, halbuki onların mövcudluğuna
partiya qərarının dərc edildiyi gün son qoyulmuşdur.
Bununla belə, hələ orta əsrlərin ərəb müəllifləri Qafqaz
Albaniyasının ərazisini çox vaxt «Azərbaycan», «Yuxarı Azər
baycan» adlandırırdılar. Məsələn, əl-Kufi Azərbaycan hökm
darının Şəkidə olmasından bəhs edərək yazır ki, xəlifə əl-
Cərraha «Azərbaycanda dayanmağı» əmr etmiş, «Azərbaycan
vilayətindəki əl-Baba (Dərbəndə) çatmış», «Azərbaycan ölkə
sinə yola düşmüş və Baylakanda düşərgə salmış...», «Azərbay
can ölkəsinə yola düşmüş və Bərdədə dayanmışdır»16.
1864-cü ildə İngiltərənin Təbrizdəki konsulu Keyt Abbot
Kral Coğrafiya Cəmiyyəti üçün memorandumda yazırdı: «Fars
ların Azərbaycan kimi tanıdığı ölkə onlarla [İran ilə] Rusiya
arasında bölünmüşdür. [Azərbaycanın] ərazisi təqribən 80.000
kvadratmil və ya Böyük Britaniyanın sahəsi qədərdir. Bu əra
zinin 5/8 hissəsi
Rusiyaya məxsusdur;
beləliklə, 50.000-
31
kvadratmiIi Rusiyaya və 30.000 kvadratmili İrana məxsusdur.
[Azərbaycanın] Rusiya hissəsi şimaldan və şimal-şərqdən Xə
zər sahilində Bakı ətrafına qədər uzanıb gedən Qafqaz dağ
ları ilə həmsərhəddir. Qərbdə ona hazırda Rusiyaya məxsus
olan İmeretiya, Minqreliya, Quriya və Axıska əyalətləri; şərq
də Xəzər dənizi, cənubda isə sərhəd Muğan düzündən Talış
mahalına qədər Arass (Araz) və kiçik Astura (Astara) çayı ilə
qeyd edilmişdir. Bu vilayətə aşağıdakı ərazilər daxildir: Kaxe-
tiya, Kartli, Somexeti və Qazaxdan ibarət olan Qruziya və ya
Gürcüstan; müsəlman vilayətləri İrəvan, Naxçıvan, Qarabağ,
Gəncə, Şirvan, Şəki, Şamaxı, Bakı, Quba, Salyan və Talışın bir
hissəsi»17.
Yalançılıqda və «Azərbaycan təbiiğatı»na xidmət etməkdə
günahlandırılması çətin olan ingilis diplomatının məlumatla
rından göründüyü kimi, XIX əsrin 60-cı illərində İrəvan, Nax
çıvan və Qarabağın əhalisi, hətta ermənilər buraya köçürülən-
dən sonra da, əvvəlki kimi, əsasən Məhəmməd ümməti (yəni
türk, Sarkisyanın xoşuna belə gəlirsə - azərbaycanlı) idi və
bu vilayətlər Azərbaycana aid edilirdi. Diaspordan olan qo
naqlarına: «200-300 il bundan əvvəl filan yaşayış məntəqəsi
nin adı necə Azərbaycan adı ola bilərdi? Barı türk və ya fars
adları deyərdilər!» - deyə ritorik sual verməklə onlara təsir
göstərməyə çalışan bugünkü Ermənistan rəhbərlərinin intel
lektual səviyyəsi, təəssüf ki, belədir. Amma sən demə, yaşayış
məntəqəsinin adı Azərbaycan adı ola bilərmiş! 300 il bundan
əvvəl də, lap min il bundan əvvəl də. Serj Sarkisyan öz au
ditoriyasının avamlığına ümid edərək və özü də bunu bilmə
diyindən onlara izah etməmişdir ki, xüsusən Cənubi Qafqaz
regionundan söhbət gedəndə «Azərbaycan dili» və «türk dili»
eyni şeydir. Əgər bunu başa düşmək çətindirsə, onda zəhmət
çəksin, eyni qayda ilə fikirləşsin görək hayların erməni topo
nimlərinə nə dəxli var?
32
Dostları ilə paylaş: |