Soyqirimi: tarixin qanlı salnaməsi

siz,  günahsız  dinc  əhaliyə  divan  tutmuş,  uşaqlara,  qadınlara 

və  qocalara  belə  aman  verməmişlər.  XX  əsrdə  ermənilər 

tərəfindən  Azərbaycan  xalqına  qarşı  dəfələrlə  təcavüz  edi­

lib,  soyqırımı  törədilibdir.  Onlardan  ən  dəhşətlisi  Xocalıda 

baş  vermişdir.  Bu  faciə  bütün  Azərbaycan  xalqını  sarsıtmış, 

xocalılılara  ağır  mənəvi  zərbə  olmuşdur.  Ancaq  xocalılılar 

hətta  genosid günündə  belə  özünü  əsl  qəhrəman  kimi  apar­

mış,  son  damla  qanlarına  qədər  qeyri-bərabər  döyüşdə  igid­

liklə  vuruşmuş  və  bu  şəhərin  ölməzlik  tarixini  yaratmışlar. 

Xocalı  faciəsinin  baş  verməsində  Azərbaycanın  o  vaxtkı 

rəhbərliyi,  hakimiyyət  orqanları  böyük  məsuliyyət  daşı­

yırlar.  Uzun  müddət  mühasirə  şəraitində,  güclü  düşmənlə 

üzbəüz,  mərdliklə  vuruşan  yerli  əhalidən  fərqli  olaraq,  hər 

bir  vətəndaşın  müdafiəsini  təmin  etməyə  borclu  olan  res­

publika  rəhbərliyi  o  zaman  tam  fəaliyyətsizlik  və  xalqın  ta­

leyinə  biganəlik  göstərmiş,  əsas  diqqəti  hakimiyyət  uğrunda 

mübarizəyə  yönəltmişdir.  Ən  acınacaqlı sı  odur  ki,  son ralar 

da  Xocalı  hadisələrindən  erməni  terrorçularının  vəhşi  əməl­

lərinin  mahiyyətini  ifşa  etmək  istiqamətində  deyil,  siyasi 

çəkişmələrdə  istifadə  olunmuşdur.

Xocalıda  misli  görünməmiş  qəddarlıqla,  vəhşiliklə  törə­

dilmiş  dinc  əhalinin  qırğınının  dünyanın  hər  hansı  guşə­

sində  baş  verməsinin  qarşısını  almaq  üçün  Xocalı  həqi­

qətləri,  ümumiyyətlə,  Azərbaycan  xalqının  ədalətsizcəsinə 

cəlb  olunduğu  Ermənistan-Azərbaycan  müharibəsinin  bütün 

məşəqqətləri  dünya  ictimaiyyətinə  hərtərəfli  çatdırılmalı, 

onların  qəti,  birmənalı  mövqelərini  bildirm ələri  üçün  ciddi 

və  məqsədyönlü  iş  aparılmalıdır.

Heç  şübhə  yoxdur  ki,  Azərbaycan  dövlətinin  bütün 

sülhsevər  addımları,  təşəbbüsləri,  xüsusilə  son  illə r  ərzin­

də 

Ermənistan-Azərbaycan  münaqişəsinin 

nizamlanması 

və  Dağlıq  Qarabağ  probleminin  h ə lli  istiqamətində  apardı­

ğı  məqsədyönlü  siyasət  işğal  edilmiş  torpaqlarımızın  azad 

olunmasına,  dövlətimizin  ərazi  bütövlüyünün  bərpa  olunma­

313

---

sına,  soydaşlarımızın,  o  cümlədən  qəhrəman  xocalılıların  öz 

doğma  yurduna  qayıdacağına  böyük  ümid  verir...»

Bununla  yanaşı,  ümummilli  liderin  «Xocalı  soyqırımı  qur­

banlarının  xatirəsinə  sükut  dəqiqəsi  elan  edilməsi  haqqında» 

1997-ci  il  fevralın  25-də  imzaladığı  sərəncamla  hər  il  fevral 

ayının  26-sı  saat  1 7.00-da  ölkəmizdə  Xocalı  soyqırımı  qurban­

larının  xatirəsi  bir  dəqiqəlik  sükutla  yad  olunur.  Azərbaycan 

xalqı  torpaqlarımızın  ərazi  bütövlüyü  uğrunda  canlarından  ke­

çən  qəhrəmanların,  Xocalıda  qətlə  yetirilmiş  yüzlərlə  həmvə­

tənimizin  xatirəsini  daim  əziz  tutur,  onları  ehtiramla  yad  edir.

Ulu  öndərin  26  mart  1998-ci  il  tarixdə  imzaladığı  «Azər­

baycanlıların  soyqırımı  haqqında»  fərmanla  azərbaycanlılara 

qarşı  müxtəlif  illərdə  mütəmadi  olaraq  törədilmiş  soyqırımı 

cinayətlərinə,  o  cümlədən  Xocalı  soyqırımına  ilk  dəfə  siyasi 

qiymət  verildi.  Fərmanda,  haqlı  olaraq,  dünya  ictimaiyyətinə 

çatdırılır  ki,  Azərbaycanın  XIX-XX  əsrlərdə  baş  verən  bütün 

faciələri  torpaqlarının  zəbti  ilə  müşayiət  olunaraq  ermənilərin 

azərbaycanlılara  qarşı  düşünülüb,  planlı  surətdə  həyata  keçir­

diyi  soyqırımı  siyasətinin  ayrı-ayrı  mərhələlərini  təşkil  edib.

Azərbaycan  Respublikası  M illi  Məclisinin  26  fevral  2002-ci 

il  tarixli  qərarı  ilə  təsdiq  edilmiş  «Xocalı  soyqırımının  10-cu  il­

dönümü  ilə əlaqədar Azərbaycan  Respublikası  M illi  Məclisinin 

Bəyanatı»nda  isə  bəyan  edilir  ki,  Azərbaycan  dövləti  mövcud 

imkanların  hamısından  yararlanaraq  ərazi  bütövlüyünün  bər­

pasını  təmin  edəcək,  Xocalı  faciəsinin  əsl  beynəlxalq  hüquqi- 

siyasi  qiymət  almasına,  onun  ideoloqlarının,  təşkilatçılarının 

və  icraçılarının  layiqincə  cəzalandırılmasına  nail  olacaq.

Xocalı  soyqırımı  beynəlxalq  hüquq  kontekstində

Ölkəmizin  prokurorluq  və  digər  hüquq-mühafizə  orqan­

ları  1988-ci  ildən  erməni  silahlı  qüvvələri  tərəfindən  Dağlıq 

Qarabağ  və  Azərbaycanın  digər  işğal  olunmuş  ərazilərində,

314

---

həmçinin  Ermənistanda  saxlanılan  azərbaycanlı  əsir  və  girov- 

ara  dözülməz  işgəncələr  verilməsi,  onların  bir  qisminin  öl­

dürülməsi,  şikəst  edilməsi,  təxribat  və  terror  aktlarının  törədil­

məsi,  əhalinin  məcburi  köçürülməsi,  yaşayış  məntəqələrində 

maddi  sərvətlərin,  tarixi  mədəniyyət  abidələrinin  dağıdılması, 

habelə  ermənilərin  törətdikləri  digər  ağır  cinayət  faktları  ilə 

əlaqədar  ayrı-ayrı  cinayət  işləri  açaraq  istintaq  aparıblar.

Xalqımıza  qarşı  törədilmiş  bu  ağır  cinayətlərin  istintaqı  və 

onlara  hüquqi  qiymətin  verilməsi,  həmin  cinayətlərin  təşkili 

və törədilməsində  iştirak etmiş təqsirkar şəxslərin  müəyyənləş­

dirilib  mövcud  qanunvericiliyə  əsasən  cinayət  məsuliyyətinə 

cəlb  olunması,  habelə  beynəlxalq  hüquq  normalarının  kobud 

şəkildə  pozulması  faktları  ilə  bağlı  beynəlxalq  təşkilatlar  qar­

şısında  müvafiq  vəsatətlər  qaldırılması  məqsədi  ilə  18  dekabr 

2003-cü  il  tarixdə  Azərbaycan  Respublikasının  Baş  prokuro­

runun,  daxili  işlər  və  milli  təhlükəsizlik  nazirlərinin  əmri  ilə 

birgə  istintaq-əməliyyat  qrupu  yaradılıb.  Qeyd  edilən  cina­

yətlər  üzrə  müxtəlif  vaxtlarda  icraatı  dayandırılmış  cinayət  iş- 

əri  üzrə  icraat  təzələnməklə  istintaq  aparılması  həmin  qrupa

həvalə  edilib.  2005-ci  ilin  mayından  cinayət  işinə  prosessual 

rəhbərliyin  həyata  keçirilməsi  hərbi  prokurora  həvalə  edilib. 

Həmin  cinayət  işinin  Azərbaycan  Respublikasının  tərəfdar çıx­

dığı  beynəlxalq  müqavilələrə,  beynəlxalq  hüquqpozmalara  və 

Azərbaycan  Respublikası  Cinayət  Məcəlləsinin,  Cinayət  Pro­

sessual  Məcəllənin  tələblərinə  uyğun  həyata  keçirilməsini, 

işin  hərtərəfli,  tam  və  obyektiv  aparılmasını,  səmərəliliyini, 

operativliyini  təmin  etmək  məqsədi  ilə  müəyyən  işlər görülüb, 

vahid  istintaq-əməliyyat  planı  hazırlanaraq  təsdiq  edilib.  Hə­

min  planda  cinayət  işinə  birləşdirilmiş  hər  bir  iş  üzrə  araşdırıl­

malı  xüsusatlar,  həyata  keçirilməli  istintaq  hərəkətlərinin  tarixi 

ayrı-ayrı  bəndlərdə  öz  əksini  tapıb.

Cinayət  təqibi  üzrə  toplanmış  materialların  həcminin  bö­

yüklüyü,  şübhəli,  təqsirləndirilən  və  zərərçəkmiş  şəxslərin,

315

---