Standartlari
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Boshqaruv hisoboti
xo’jalik yurituvchi sub’ektni boshqarishda (rahbariyat, boshqa boshqaruv xodimlari) foydalanish uchun mo’ljallangan. Shuning uchun ushbu hisobotning tarkibi, davriyligi, muddati, shakli va uni tuzish tartibini xo’jalik yurituvchi sub’ekt mustaqil belgilaydi. Shu bilan birga boshqaruvning ilg’or amaliyoti shuni ko’rsatmoqdaki, boshqaruv hisobotlarini tuzish tartibi va tarkibi, individual buxgalteriya hisobotlari va jamlanma moliyaviy hisobotlarni tayyorlashda foydalaniladigan printsiplar asosida ishlab chiqilsa, bunday tayyorlangan boshqaruv hisobotlari yanada foydali va samarali bo’ladi. Boshqaruv hisoboti sohasida asosiy vazifa bo’lib, boshqaruv hisobini tashkil qilishdagi ilg’or tajribalarni, hamda xo’jalik yurituvchi sub’ektlarni boshqarishda boshqaruv hisobidan foydalanish tajribalarini keng ommalashtirish hisoblanadi.
ni (soliq deklaratsiyalari) tuzish soliq qonunchiligi bilan belgilangan xo’jalik yurituvchi sub’ektlar uchun majburiy hisoblanib, fiskal (xazina) maqsadlari uchun mo’ljallangan. Soliq hisobotlari buxgalteriya hisobida shakllanadigan axborot asosida ularni soliq qonunchiligi qoidalari bo’yicha tuzatish yo’li bilan tuzilishi shart. Soliq hisoboti sohasida asosiy vazifa – soliq hisobi qoidalarini buxgalteriya hisobi qoidalariga yanada yaqinlashtirish yo’li bilan uni tuzish xarajatlarini kamaytirishdan iborat. O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida MHXSlarini keng joriy qilishning zaruriy sharti bevosita xo’jalik yurituvchi sub’ektlar tomonidan buxgalteriya hisobi va
268 hisobotini tartibga solishda ushbu standartlardan foydalanish imkonini beradigan infrastrukturani yaratishdan iborat. Asosiy elementlar: -
-
MHXSni qo’llash tajribasini ommalashtirish va umumlashtirish mexanizmi; -
MHXS bo’yicha tayyorlangan buxgalteriya hisobotlari sifatini nazorat qilish, shu jumladan audit; -
MHXSni o’qitish. O’zbekiston Respublikasida MHXSni keng qo’llash uchun uning qonunan e’tirof qilinishi muhim ahamiyatga ega. Jumladan, MHXS bo’yicha tayyorlangan jamlanma moliyaviy hisobot rasmiy hisobotlarning bir shakli sifatida e’tirof qilinishi lozim. Har bir MHXSni (shu jumladan sharhlarni ham) ma’qullash jarayonining maqsadi – ularni O’zbekiston Respublikasi me’yoriy huquqiy hujjatlari tizimiga kiritish. Bunday tartib(jarayon) professional jamoatchilik ekspertizasi va har bir standartni amalga kiritishni o’z ichiga olishi lozim. Ushbu jarayon: -
MHXSni O’zbekiston Respublikasi hududida qonuniy kuchga kiritishni; -
MHXSdan chetga chiqishga yo’l qo’ymaslikni; -
O’zbekiston Respulikasidagi iqtisodiy jarayonlarning o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olishni; -
Favqulodda holatlarda O’zbekiston Respublikasida vujudga kelgan iqtisodiy vaziyatni hisobga olgan holda muayayyan bir MHXSni ma’qullashni ma’lum muddatga to’xtatib turish (rad qilish) mumkin. Shu bilan birga biron-bir standartning bir qismini ma’qullash ham mumkin emas. MHXSni qo’llash tajribasini ommalashtirish va umumlashtirish mexanizmi xo’jalik yurituvchi sub’ektlar tomonidan standartlarni bir xil va navbati bilan qo’llash va ular haqida mos moliyaviy axborot berish uchun muhim. Bunday mexanizm MHXSni qo’llash bo’yicha turli xil axborot-metodik materiallar bo’lishini nazarda tutib, ular faqat tavsiyaviy xarakterga ega. Buxgalteriya hisobi va hisobotini tartibga solish tizimini rivojlantirish shunday modelni yaratishga qaratilishi lozimki, u barcha manfaatdor tomonlar qiziqishlarini hisobga olib, xarajatlarni kamaytirib va tartibga solish samaradorligini oshirishi lozim. Ushbu model asosida davlat hokimiyati organlari va kasbiy birlashmalarning (O’zbekiston Respublikasi buxgalterlar va auditorlar milliy assotsiatsiyasi, O’zbekiston Auditorlar Palatasi, O’zbekiston buxgalterlar federatsiyasi va boshqa manfaatdar jamoat tashkilotlari) oqilona birligi yotadi.
Davlat hokimiyati organlari va kasbiy birlashmalar o’rtasida funktsiyalarning taqsimlanishi quyidagicha bo’lishi lozim. Buxgalteriya hisobi va hisoboti iqtisodiyot va tadbirkorlik faoliyati sohasida axborotga bo’lgan konstitutsion huquqni ta’minlagan holda O’zbekiston Respublikasida iqtisodiy makon va bozor birligining kafolatidan biri hisoblanadi. Buxgalteriya hisobi va hisobotini tartibga solish O’zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobi va hisoboti yagonaligini va ushbu tizimni rivojlantirishning maqsadga muvofiqligini ta’minlab berishi, ko’plab manfaatdor
269 foydalanuvchilar qiziqishlarini hisobga olishi hamda izchillikni ta’minlashi lozim. Ushbu jarayonda Davlat hokimiyati organlari va Kasbiy birlashmalar zimmasiga yuklatiladigan vazifalarni quyidagi chizmalardan ko’rish mumkin.
Buxgalteriya hisobi va hisoboti standartlarining jamiyat uchun ahamiyatini e’tiborga olgan holda, birinchi navbatda standartlarning adekvatligi va sifatiga qat’iy ishonch hamda ularga to’liq ishonish mumkinligiga asoslangan holda ularni har taraflama e’tirof etish. Standartlarni tan olish (e’tirof etish) uchun ularni qabul qilish
kasbiy hamjamiyatni jalb qilish lozim. Ular milliy standartlar loyihalarini tayyorlashadi va (yoki) standartlarning kasbiy jamoatchilik ekspertizasini o’tkazishadi. O’z navbatida davlat hokimiyati organlari milliy standartlarni ishlab chiqishni tashkil qiladi, standartlarni tasdiqlashga tayyorlaydi va ularni tasdiqlaydi, yuridik jihatdan rasmiylashtirish, ro’yxatdan o’tkazish va standartlar reestriga kiritish ishlarini amalga oshiradi. Kasbiy hamjamiyatning standartlarni qabul qilish jarayonida, buxgalteriya hisobotlaridan foydalanuvchilardan hamda kasbiy hamjamiyatning yuqori malakali, mashhur va obro’li vakillaridan iborat bo’lgan maxsus organi orqali qatnashishlari maqsadga muvofiq. Yüklə 5,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|