Stefan şvayq bir qadinin həyatindan iYİRMİ DÖrd saat

– Mən buna şübhəsiz əminəm, möhtərəm xanım, – deyə təmkinlə cavab verdim. 

– Bu zaman, axı adi əxlaq normaları belə çox axmaq bir şəklə düşərdi və hər bir 

pozğun hərəkətə haqq qazandırmaq olardı. Əgər siz, doğrudan da güman edirsiniz 

ki, fransızlar deyən kimi, crime passionell  heç də cinayət deyil, onda daha dövlət 

hüquq qanunları ümumiyyətlə nəyə lazımdır? Onda çətinlik çəkmədən, siz bir 

vicdanla götür-qoy edin, – deyə o gülümsəyərək zarafatla əlavə etdi, – hər bir 

cinayətdə ehtiras tapmaq mümkündür və bu ehtirasla da həmin cinayətkara haqq 

qazandırmaq olar. 

Onun belə sakit və şən danışması mənə xoş gəlirdi, mən də onun danışıq tərzini 

yamsılaya-yamsılaya yarı ciddi, yarı zarafat halda cavab verdim: 

– Dövlətin hüquq qanunları, əlbəttə, belə məsələləri məndən daha sərt həll edir; 

onun vəzifəsi ictimai əxlaqı və ləyaqəti qorumaqdır; bu vəzifə isə onu haqq 

qazandırmağa deyil, ittiham etməyə məcbur edir. Mən isə xüsusi bir fərd olduğuma 

görə prokuror rolunda çıxış etmək istəmirəm; mən vəkilliyi daha üstün tuturam, 

şəxsən   mənim qəlbimə insanları  ittiham etmək deyil, müdafiə etmək daha çox 

yatır! 

Missis K.-nın aydın, qumral gözləri bir anlığa mənə zillənib qaldı. O, cavab 

verməkdə tələsmədi. Mənə belə gəldi ki, o, sözlərimi yaxşı başa düşmədi, dediyimi 

ingiliscə bir də təkrar etməyə hazırlaşırdım ki, o, təəccüb ediləcək qədər ciddi 

halda, sanki, məndən imtahan götürürmüş kimi, yenidən mənə suallar yağdırmağa 

başladı: 

– Məgər, sizcə, bu biabırçılıq, nifrətəlayiq, iyrənc deyilmi ki, qadın öz ərini və iki 

uşağını atıb yenicə rastlaşdığı bir kişi ilə qoşulub gedir və özü də həmin şəxsin 

onun məhəbbətinə layiq olub-olmadığını öyrənmədən, bilmədən? Siz çox da cavan 

olmayan belə bir qadının bu cür ağılsız, duyğusuz əxlaqına axı necə haqq 

qazandıra bilərsiniz? Axı bu qadın heç olmasa uşaqlarının xatirinə özünü daha 

ləyaqətli aparmalı idi. 

– Təkrar edirəm, xanım, – deyə mən aramla dilləndim, – mən bu halda ittihamdan 

qəti imtina edirəm. Səmimi-qəlbdən etiraf edirəm ki, mən məsələni bir qədər 

şişirtdim, lakin zavallı madam Anriet, əlbəttə, nə qəhrəmandır, nə də macəralar 

aludəsidir, amma ən azı cəsarətli və ehtiraslı bir şəxsdir. Mən onu bu qısa müddət 

---

ərzində adi, kövrək, zərif xarakterli bir qadın kimi tanıyırdım. İndi isə ona bir 

qədər pərəstiş edirəm, çünki o, öz istəyinə nail olmaq üçün cəsarət göstərmişdir, 

ancaq mənim ona daha çox yazığım gəlir, çünki bu gün də olmasa, sabah o, son 

dərəcə bədbəxt olacaqdır. Onun bu hərəkəti, bəlkə də, ağılsızlıq və şübhəsiz, 

tələskənliyin nəticəsidir, ancaq bunu alçaqlıq, pozğunluq adlandırmaq olmaz. Bax 

məhz buna görə mən hamı ilə höcətləşirəm ki, bu bədbəxt qadına heç kimin xor 

baxmağa haqqı yoxdur. 

– Bəs siz özünüz? Siz özünüz də ona əvvəlki kimi hörmət və rəğbət bəsləyirsiniz? 

Siz srağagün söhbət etdiyiniz o namuslu qadınla dünən tamam yad bir adama 

qoşulub qaçmış qadına heç bir fərq qoymursunuzmu? 

– Heç bir fərq, qətiyyən, heç cüzi də! Heç bir qırıq da. 

O, qeyri-iradi olaraq ingiliscə: 

– Is that so?  – dedi. Görünür, söhbət onu yaman tutmuşdu. Bir anlığa fikirləşəndən 

sonra o, yenə aydın gözləri sualla dolu mənə tərəf baxdı: – Yaxşı, tutaq ki, siz 

sabah təsadüfən, deyək ki, Nitsedə madam Anrieti həmin oğlanla birlikdə qol-qola 

gəzən gördünüz. Salamlaşardınızmı? 

– Şübhəsiz. 

– Onunla söhbət də edərdiniz? 

– Şübhəsiz. 

– Bəlkə… əgər siz evli olsaydınız, o qadını, heç nə olmayıbmış kimi öz arvadınızla 

tanış edərdiniz? 

– Mütləq. 

– Doğrudanmı? – deyə o, yenidən ingiliscə soruşdu. Onun səsində nəsə inamsızlıq 

və heyrət duyulurdu. 

– Əlbəttə ki, – deyə mən də düşünmədən ona ingiliscə cavab verdim. 

Missis K. susdu. Elə bil, o, dərin düşüncələrə dalmışdı, birdən təəccüblə mənə 

baxıb dedi: 

– Bilmirəm mən özüm necə hərəkət edərdim? Bəlkə, mən də eləcə. 

---

O, yalnız ingilislərin nəzakət qaydasına xas olan bir sərbəstlik və qətiyyətlə 

söhbətimizi kəsdi, ayağa durub, mehriban-mehriban əlimi sıxdı. Onun söhbətə 

qarışması sakitliyi bərqərar etdi və bir az bundan əvvəl olan xatalı vəziyyət ötüb 

keçdi, bir-birinə düşmən kəsilmiş şəxslərin hamısı qəlbimizin dərinliyində ona 

minnətdarlıq etdik, qəlbə toxunmayan atmacalarla zarafatlaşıb, araya söz atdıq və 

nəzakətlə xudahafizləşib ayrıldıq. 

Hərçənd bizim mübahisəmiz xoşluqla qurtardı, lakin rəqiblərimlə olan bu 

söhbətdən sonra aramızda nəsə bir soyuqluq yarandı. Alman ər-arvad özlərini 

soyuq aparırdılar, italyanlar isə məndən hər gün istehza ilə «cara signora 

Henrietta»dən  bir xəbər öyrənib-öyrənmədiyimi soruşmaqla əylənirdilər. Zahiri 

nəzakətə baxmayaraq, süfrəmizin başında olan əvvəlki səmimiyyət, əvvəlki təbiilik 

birdəfəlik yox olmuşdu. 

Missis K.-nın mənə olan xüsusi münasibəti üzündən rəqiblərimin istehzalı 

soyuqluğu bir o qədər də təsir etmirdi. Adətən, müstəsna səbirli, boş vaxtlarında 

belə süfrə yoldaşları ilə laqqırtılara meyil göstərməyən missis K. indi tez-tez 

mənimlə bağda söhbət edirdi. Onunla qısa söhbətin belə xüsusi ləzzət verməsinə 

baxmayaraq, vaxtımı xeyli alırdı. Açığını desəm, hətta o, hər yerdə məni axtarırdı, 

hər bir vasitədən, fürsətdən istifadə edirdi ki, mənimlə söhbət etsin. Bu elə aydın 

duyulurdu ki, əgər o, saçları ağarmış bir qoca qarı olmasaydı, mənim ağlıma 

axmaq, lovğa bir fikir də gələ bilərdi. Biz nədən danışırdıqsa danışaq, söhbətimiz 

dolanıb mütləq yenə də madam Anrietin üstünə qayıdırdı; elə bil, mənim bu 

həmsöhbətim hərdəmxəyal, ağılsız və öz analıq borcunu unutmuş qadını 

təqsirləndirməkdən qeyri-adi bir zövq alırdı. Lakin, eyni zamanda, onu görünür bu 

da sevindirirdi ki, mən o incə, o zərif madam Anrietin tərəfdarıyam və bu 

fikrimdən də məni heç nə daşındıra bilmir. O, təkrar-təkrar bu mövzuya qayıdır, 

mən daha bilmirdim ki, bu qəribə tərslik üçün nə fikrə gəlməliyəm. 

Beş-altı gün də beləcə keçdi, o, hələ də bir sözlə belə qəlbindəkiləri büruzə 

vermirdi ki, görüm, bu söhbətlər onu axı niyə belə çox maraqlandırır. Nəhayət ki, 

mən buna bir dəfə gəzinti zamanı nail oldum. Ona dedim ki, daha vaxtım qurtarır, 

birisigün buradan getmək fikrindəyəm. Onun adətən təəccüb ifadə etməyən 

üzündən ötəri bir həyəcan qızartısı keçdi, qumral gözlərindən bir duman axdı. 

“Çox təəssüf, – dedi, – mən hələ sizinlə çox şey barəsində söhbət etmək 

istəyirdim”. Bax elə bu dəqiqədən də onu bürüyən bu çaşqınlıq, bu narahatlıqdan 

---