ümidsizliyin son həddini, yer üzündəki əzabın son dəhşətini bu cür güclü, bu cür
qabarıq şəkildə hiss etdirə, duydura bilməzdi.
Bu hal məni yerimdən oynatdı, başqa cür də edə bilməzdim. Mən cəld irəli atılıb,
aramsız şırıldayan soyuq yağış altında özümü ona çatdırdım: «Durun!» – deyə
skamya üstündə yumağa dönmüş bu insanın qolundan yapışıb silkələdim. Onun
sönük nəzərlərində nəsə, elə bil, hərəkətə gəldi: əllərini zəif-zəif tərpədib qalxmaq
istədi, amma məni, deyəsən, anlamadı. «Durun!» – deyə mən onun yaş qolundan
bir qədər hirslə və güclə dartdım. Bu zaman o ağır-ağır, nəsə könülsüz bir halda
skamyadan qalxıb soruşdu: «Nə istəyirsiniz?» Mənim isə cavab verməyə bir sözüm
yox idi, axı heç özüm də bilmirdim ki, onu haraya aparmaq lazımdır: bircə buradan
uzaqlaşmaq, bu soyuq sel-sudan, bu ağılsız, bu dərin ümidsizliyin intihar
pəncəsindən xilas olmaq lazımdı. Mən onun qolunu buraxmırdım, hissiz cəsədini
köşkə tərəf dartıb aparırdım, heç olmasa, damın irəliyə çıxmış ensiz talvarı bizi bu
quduz küləkdən və yağışdan azacıq da olsa qoruyardı. Mən, bundan savayı, daha
heç nə haqqında düşünmürdüm. Bircə bu adamı talvar altına, quru bir yerə sürüyüb
salmaq istəyirdim. Mənim daha bundan başqa müəyyən bir fikrim, məqsədim yox
idi.
Nəhayət, biz bu ensiz, quru yerdə yanaşı dayandıq, arxamızda bağlı köşk divarı,
başımız üzərində isə çox kiçik bir talvar vardı, sakitləşmək bilməyən sel-su soyuq
damcılarla üz-gözümüzü, paltarımızı tamam islatmışdı. Vəziyyət get-gedə
dözülməz bir şəklə düşürdü. Mən suyu süzülən bu yad adamla nə vaxtadək qoşa
dayanacaqdım? Digər tərəfdən, onu dartıb buraya salandan sonra heç nə demədən
necə çıxıb gedə bilərdim? Nəsə olmalıydı və mən də bu olacaq hadisəni fikrimdə
tədricən aydınlaşdırmağa çalışırdım: «Yaxşı olar ki, – mən öz-özümə düşündüm, –
onu miniklə evinə aparım, sonra isə otelə qayıdım; sabah, yəqin ki, o özü müəyyən
bir çıxış yolu tapar». Bu məqsədlə də yanımda hərəkətsiz dayanıb, gözlərini
qaranlığa zilləmiş bu adamdan soruşdum:
– Harada olursunuz?
– Mənim mənzilim yoxdur... Mən elə bu axşam Nitsadan gəlmişəm... Mənim
yanıma getmək olmaz.
Axırıncı sözləri mən o saat başa düşmədim. Yalnız sonra mənə aydın oldu ki, o,
məni... məni yüngül əxlaqlı bir qadın... axşamları sərxoş bir kişidən, yaxud
qumarda bəxti gətirmiş bir oyunçudan bir qədər pul qoparmaq niyyəti ilə dəstə ilə
qumarxananın həndəvərində dolaşan qadınlardan biri hesab edirmiş. Axı o, heç
başqa cür də düşünə bilməzdi, çünki mən yalnız indi, hər şeyi sizə danışdığım bir
zamanda öz vəziyyətimin ağlasığmazlığı, əfsanəviliyini dərk edirəm: mənim
haqqımda başqa daha nə düşünə bilərdi, doğrudan da, təklif olunmadan onu
skamyadan qaldırıb darta-darta ardımca aparmağım heç də əxlaqlı bir qadın
hərəkətinə bənzəmirdi. Ancaq o zaman mən bu barədə düşünməmişdim, yalnız
sonralar, çox-çox sonralar onun mənim şəxsiyyətim haqqında olan o yanlış, o
müdhiş fikrinin mənasını dərk etdim. Yoxsa, mən söhbətimizin anlaşılmazlığını
daha da gücləndirən sonrakı sözləri heç söyləməzdim. Mən dedim:
– Onda otellərin birində otaq tutmaq lazımdır. Siz burada qala bilməzsiniz. Siz bir
sığınacaq tapmalısınız.
Bax yalnız indi mən onun o dəhşətli yanlış fikrini anladım, çünki o, heç mənə sarı
çevrilmədən istehzalı bir tərzdə:
– Yox, – dedi, – mənə otaq gərək deyil, mənə, ümumiyyətlə, heç nə lazım deyil,
əbəs yerə özünü əziyyətə salma, məndən heç nə çəkə bilməyəcəksən. Sən
axtardığın adam mən deyiləm, mənim pulum-zadım yoxdur.
Bu sözlər elə dəhşətlə, elə sarsıdıcı bir etinasızlıqla deyildi ki, eyni zamanda, belə
islanmış bütün mənəviyyatı ilə üzülmüş bu adamın belə ölgün, belə halsız bir
vəziyyətdə divara söykənib dayanması mənə o dərəcədə təsir etdi ki, çürükçülük
edib, ondan inciməyimə heç bir lüzum qalmadı. Onun salondan səndirləyə-
səndirləyə çıxdığı andan məni əsir edən və bütün bu ağlasığmaz dərəcədə cəfəng
bir saat ərzində qəlbimi rahat buraxmayan həmin hiss yenidən məni bürüdü: burada
bir insan, bir gənc, canlı, nəfəsli bir məxluq ölümlə üz-üzə dayanmışdı, onu
ölümün pəncəsindən mən xilas etməliydim, yalnız mən! Yaxın gəldim.
– Puldan yana narahat olmayın, gedək! Burada qala bilməzsiniz, mən sizi
yerləşdirərəm. Heç bir şey haqqında narahat olmayın, ancaq, tez olun, gedək!
O, başını çevirdi, yağış hələ də ətrafı döyəcləyirdi, navalçadan şırıltı ilə su axıb
ayaqlarımıza sıçrayırdı. Mən bu zaman hiss etdim ki, o, ilk dəfə qaranlıqda mənim
üzümü görməyə cəhd edir. O qurcalandı, görünür, artıq bədəni də letargiya
yuxusundan yavaş-yavaş oyanmağa başladı.
– Neyləyim, necə istəyirsən? – o, tabe olaraq cavab verdi. – Mənim üçün fərqi
yoxdur... Yaxşı, niyə də axı getməyək? Gəlin!
Mən çətri açdım, o, mənə yaxınlaşdı və qoluma girdi. Bu gözlənilməz yaxınlıq
məni narahat etdi, hətta qorxutdu da. Ürəyim şiddətlə döyünməyə başladı. Onun
qolunu kənar etməyə cəsarətim çatmadı, axı onu rədd etsəydim, o məhv ola bilərdi
və mənim bura qədərki əziyyətim heçə gedərdi. Biz qumarxanadan bir neçə addım
uzaqlaşdıq. Yalnız burada ağlıma gəldi ki, bəs sonrası necə olacaq? “Yaxşı olar ki,
– tələsik düşündüm, – onu hər hansı bir otelə aparım, orada ovcuna pul basım ki,
gecələsin və səhər evlərinə gedə bilsin…” Sonrası barədə mən heç düşünməzdim
də. Elə bu zaman kazinonun qarşısından tez-tez ötüb-keçən faytonlardan birini
saxladım, biz əyləşdik. Faytonçu soruşanda ki, hara sürüm, mən əvvəlcə cavab
verə bilmədim. Mən başa düşürdüm ki, bu suda islanmış cücəyə oxşayan adamı
bahalı otellərə qəbul etməzlər, digər tərəfdən də, belə işlərdə o qədər təcrübəsizdim
ki, sözlərimin başqa bir məna verəcəyini düşünməyib faytonçuya: «Ucuz
otellərdən birinə!» – dedim.
Faytonçu dinməzcə və laqeyd halda atları qovurdu. Yanımdakı bu yad adam heç
dinmirdi: təkərlər taqqıldayır, yağış şiddətlə şüşəni döyəcləyirdi; bu, tabuta
bənzəyən qanlı, qaranlıq, darısqal, dördkünc qutuda elə narahat idim ki, sanki,
özümlə bir meyit aparırdım. Çalışırdım ki, bu cansıxıcı sakitliyi pozmaq, bu qəribə
və dəhşətli şəxsi dilə gətirmək üçün nəsə düşünüm, hər hansı bir söz tapım, lakin
heç nə ağlıma gəlmirdi. Bir neçə dəqiqədən sonra fayton dayandı, mən birinci
olaraq düşdüm. O, key halda, aşağı enib qapını örtüncə, mən faytonçunun pulunu
verdim. Biz kiçik, mənə tanış olmayan bir mehmanxananın girəcəyində dayandıq,
ensiz şüşə talvar bizi qəzəbli bir inadkeşliklə qatı zülməti didib-parçalayan
yağışdan qoruyurdu.
Heydən düşmüş bu yad adam ağır gövdəsini qeyri-iradi olaraq divara söykədi,
onun islanmış şlyapasından və əzilmiş köynəyindən hələ də su süzülürdü. Çaydan
dartıb çıxarılmış və hələ özünə gəlməmiş adamlar kimi orada dayanıb qalmışdı,
üstündən damcılayan su ayağının yanından axıb aşağıda gölməçələnirdi. Ancaq o,
suyu alnına, üzünə damcılayan şlyapasını çıxarıb çırpmağa, yaxud bir tərəfə
atmağa belə cəhd etmirdi. O elə dayanmışdı ki, elə bil, bütün bunların onun üçün
heç bir fərqi yox idi. Onun belə acınacaqlı görkəminin mənə necə təsir etdiyini sizə
danışa, izah edə bilmirəm.
Dostları ilə paylaş: |